آمریکا بازی را به روسها واگذار کرد

دیپلماسی ایرانی: روز سه شنبه جان کری وزیر خارجه آمریکا در قالب نخستین سفر خود به روسیه از زمان تکیه دادن بر مسند ریاست دستگاه دیپلماسی کشورش ، مهمان کرملین نشین ها بود. در این دیدار، دو طرف توافق کردند تا برای برگزاری یک کنفرانس بین المللی تا پایان ماه جاری میلادی تلاش کنند. به گفته جان کری، این کنفرانس به منظور بررسی راه های ایجاد یک دولت انتقالی در سوریه برگزار می شود. جان کری به ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه گفت که دو کشور منافع مشترکی در سوریه دارند که از جمله آن ارتقای ثبات منطقه ای و پیشگیری از گسترش افراط گرایی است. در مورد این توافقات و نوع موضع گیری روسیه در قبال تحولات سوریه با دکتر محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

ارزیای شما از سفر جان کری وزیر خارجه آمریکا به روسیه چیست و مهم ترین مباحث در دستور کار این سفر چه بوده است؟

این اولین سفر جان کری به عنوان وزیر خارجه آمریکا به روسیه بود. بحث تحولات سوریه و اتفاقاتی که در ماههای اخیر در منطقه  در حال وقوع بوده است، اصلی ترین دستور کار مذاکرات وزیر خارجه آمریکا با مقامات روسی بوده است. همانطور که می دانید روسیه مهم ترین کشور حامی دولت بشار اسد است و از زمان شکل گیری بحران درسوریه این کشور تلاش کرده است که دولت بشار اسد را به عنوان پایگاه منطقه ای خود حفظ کند. از سوی دیگر کشورهای غربی به همراه برخی از کشورهای عربی تلاش کردند که دولت بشار اسد را سرنگون کنند. این نبرد و رویارویی بیش از دو سال است که تداوم داشته است و عملا دو طرف به دستاوردهای مطلوب خود نرسیده اند.

با توجه به وخامت اوضاع در داخل سوریه و افزایش تلفات در این کشور از یک سو و تحولات منطقه ای به خصوص پس از تهاجم رژیم صهیونیستی به سوریه، این نگرانی برای همه ایجاد شده است که درگیری داخلی سوریه به جنگ منطقه ای تبدیل شود و در عمل اوضاع به نحوی شود که کنترل اوضاع از دست همه خارج شود. مهم ترین دلیل سفر جان کری به روسیه این بود که بتواند آمریکا با کمک روسیه اوضاع را کنترل کند و نگذارد کار به جایی برسد که نتوان آن را اداره کرد و پیامد بین المللی داشته باشد.

از طرف دیگر آمریکا در زمینه بحران سوریه با یک بن بست مواجه شده است. آمریکاییها از یک سو نمی توانند ادامه حکومت بشار اسد را بپذیرند و از سوی دیگر نیروهای معارضه از توانمندی و قدرت کافی برای سرنگونی دولت بشار اسد برخوردار نیستند. در کنار این وضعیت، اسرائیلی ها از فرصت استفاده می کنند و با حمله به مر اکز استراتژیک سوریه در حال بر هم زدن موازنه منطقه ای به نفع خود هستند. همه این مسائل دست به هم داده است و آمریکا به این نتیجه رسیده است که اگر با روسیه به توافق برسد شاید بتواند بحران سوریه را مدیریت کند.

از اظهارنظرهایی که صورت گرفته تا چه اندازه می توان گفت که  چنین اتفاقی افتاده و توافقی بین آمریکا و روسیه شکل گرفته است؟

همین که جان کری وزیر خارجه آمریکا مجددا بر توافقات بیانیه ژنو تاکید کرده است نشان می دهد که توافقاتی بین دو طرف شکل گرفته است. موضوعی که روسیه از مدت ها قبل بر آن تاکید کرده این است که بهترین راه حل سوریه رفتن به سمت توافقات ژنو است. این یک نکته مثبتی است که می توان گفت که آمریکا در حال نزدیک شدن به نظر روسها هستند. آنچه از اخبار بر می آید این است که در مذاکرات کری و مقامات روسی توافق شده است این است که ظرف یک ماه آینده کنفرانس بین المللی با حضور همه گروههای درگیر اعم از دولت سوریه و مخالفین برگزار شود. اگر چنین اتفاقی رخ دهد به این معنی است که معارضه روسیه پذیرفته است با بشار اسد دور یک میز بنشیند و به مذاکره بپردازد که این می تواند روند جدیدی در فرایند بحران سوریه باشد. این همان موضوعی بود که هم روسیه و جمهوری اسلامی ایران بر آن تاکید می کردند و می گفتند که مسئله سوریه باید با راه حلی مبتنی بر توافق سوری – سوری و گردهم آمدن همه گروههای درگیر مسئله سوریه حل شود.

آیا این توافق تاثیر مثبتی بر روابط کلان آمریکا و روسیه می گذارد؟

بله. حداقل در دو سال اخیر مسئله سوریه به یکی از موضوعات اختلافی در روابط آمریکا و روسیه تبدیل شده بود و به موضوعات دیگری در رابطه آمریکا و روسیه مثل بحث دفاع موشکی و دیگر موضوعات اضافه شده بود و شرایط به نحوی پیش می رفت که مسئله سوریه می توانست آمریکا و روسیه را به تعارض منطقه ای بکشاند. به نظر می رسد اگر نتایج این سفر منجر به این شود که کنفرانس صلحی که مد نظر هست شکل گیرد حداقل می توان گفت که گامی مثبت است و تجربه متفاوتی را مجددا پیش روی روسیه و آمریکا قرار می دهد که می توانند با همکاری همدیگر برخی از مسائل و بحران های بین المللی را حل کنند. در گذشته و در مسئله افغانستان شاهد این همکاری بین روسیه و آمریکا بودیم و در آن بحران روسها با آمریکاییها همراهی کردند و اجازه دادند که آمریکا با دست باز در افغانستان عمل کند. در این مورد شاید آمریکاییها مجبور شوند که با روسیه همراهی کنند.  

گفته می شود که روسیه و آمریکا توافق کرده اند که در کنفرانس آینده در مورد یک دولت انتقالی توافق کنند. اگر این دولت انتقالی بدون حضور بشار اسد باشد سوریه زیر بار آن خواهد رفت؟

روسیه بارها تاکید کرده است که بر فرد خاصی برای حکومت سوریه نظر ندارد و این به این معنی بوده است که آنها از بشار اسد دفاع نمی کنند بلکه از دولت قانونی سوریه دفاع می کنند. بنابراین روسیه هر دولتی که در یک فرایند قانونی و در اثر توافقات طرفین درگیر در سوریه و بر اساس روند دموکراتیک شکل بگیرد را می پذیرند و مخالفت جدی نخواهند داشت. این که دولت انتقالی بر اساس چه مکانیزیمی تشکیل شود مسئله تعیین کننده ای است. اگر به معیارهایی که روسها در نظر دارند نزدیک باشد و متضمن این باشد که بخش هایی از جریان حاکم در سوریه بتوانند قدرت را در سوریه حفظ کنند روسیه نیز به آن تن خواهد داد.

آیا این تلاش ها برای آماده سازی فضای دوجانبه برای دیدار آینده پوتین و اوباما است؟

این دیدار نیز از جمله دیدار هایی است که همیشه بین آمریکا و روسیه در بحران های مختلف صورت می گرفته است و در این دیدارها معمولا مهم ترین مسائل روز جهان مورد تبادل نظر قرار می گرفته است. در گذشته بخش عمده ای از این دیدارها به بحث در مورد ایران سپری می شد، به نظر می رسد با توجه به بحران سوریه و این که این بحران می تواند فضای منطقه ای و بین المللی را تحت تاثیر قرار دهد و منطقه را بی ثبات کند یکی از موضوعات مهم مضوع سوریه خواهد بود. به نظر می رسد که آقای پوتین موضع محکم خود را در مورد سوریه در این دیدار هم تکرار خواهد کرد و عملا این آمریکا است که باید به نحوی نظر روسیه را بپذیرند.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: چهارشنبه 18 اردیبهشت 1392/ باز انتشار: یکشنبه 22 اردیبهشت 1392