اتحاد غیرممکن روسیه با ایران علیه آمریکا

دیپلماسی ایرانی: «ﭼﯿﻦ ﻣﺎﯾﺎ ﻗﺮه ﺧﺎن» نه تنها یکی از برجسته ترین دیپلمات های هندی است بلکه در سطح بین المللی نیز نامی شناخته شده است. او کارنامه ای بلند بالا از مسئولیت های دیپلماتیک هم در دستگاه سیاست خارجی هند به عنوان مشاور نخست وزیر و هم در سازمان ملل به عنوان مشاور ارشد دبیرکل سازمان ملل دارد. او مدتی به عنوان نماینده هند در سازمان ملل ریاست شورای امنیت را بر عهده داشته است و دوسال نیز به عنوان نماینده ویژه سازمان ملل در مناطق اشغالی در غزه زندگی کرده است. او در سالهای 2005 تا 2009 نماینده ویژه هند در امور غرب آسیا بود و در حال حاضر نییز مدیر مرکز ملی ایندریا گاندی در هند است. با او در مورد سیاست های هند در منطقه به خصوص در قبال افغانستان، ایران و پاکستان گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

چندی پیش دومین دور مذاکرات سه جانبه هند، آمریکا وافغانستان در دهلی نو برگزار شد. این در حالی است که پاکستان که همین چندی پیش در لندن در  مذاکرات سه جانبه پاکستان، بریتانیا و افغانستان شرکت کرده بود از بریتانیا خواسته که نقش هند در افغانستان را محدود کند. آیا شما برای رقابت با پاکستان با آمریکا کار می کنید؟

در وهله اول باید اشاره کنم که این حرف شما درست نیست که هند در حال کار کردن با آمریکاست؛ در واقع این ایالات متحده است که می خواهد با هند همکاری کند. به این توجه کنید که ما در حال کار کردن با افغانستان هستیم؛ ما قرارداد همکاری استراتژیک با افغانستان داریم. هند اولین کشوری در دنیا بوده است که با افغانستان پیمان همکاری های استراتژیک امضاء کرده است؛ حتی پیش از ایالات متحده. بنابراین ما به طور نزدیکی با افغانستان همکاری می کنیم. ما همچنین  با ایران در مورد افغانستان ارتباطات نزدیکی داریم. شما ممکن است که این را ندانید ولی این یک واقعیت است که ما در مورد افغانستان با ایران مشورت می کنیم. بنابراین وقتی اشاره می کنید که هند با آمریکا در مورد افغانستان گفتگو می کند باید همچنین توجه داشت که ما با روسیه و چین و کشورهای دیگر هم در مورد افغانستان مذاکره می کنیم.

مسئله دیگری که اشاره کردید در مورد هند و پاکستان و مسئله افغانستان، تا آنجایی که به پاکستان مربوط می شود، ما می خواهیم که با پاکستان در مورد افغانستان صحبت کنیم؛ با این حال پاکستان تمایلی به مذاکره با هندوستان در مورد افغانستان ندارد؛ چرا که پاکستان و هند مشکلات دوجانبه ای دارند. اگرچه این ساده نیست ولی ما می گوییم همانطور که پاکستان منافعی در افغانستان دارد ما نیز منافعی داریم و ما با پاکستان می توانیم در مورد منافع مشترک در افغانستان مذاکره کنیم. باید ببینیم که چگونه می توانیم با یکدیگر در افغانستان همکاری کنیم. ما می توانیم پروژه های مشترکی را دنبال کنیم به خصوص همکاری در پروژه های اقتصادی در راستای توسته افغانستان. ما برای این کار آماده هستیم و در این باره پیشنهاداتی به پاکستان ارائه داده ایم. اما پاکستان موافقت نمی کند؛ پاکستان نمی خواهد که با هند در مورد افغانستان وارد مذاکره شود و این مشکل جدی در این زمینه است.

اما در این بین برای شما آمریکا در اولویت قرار دارد. اینگونه نیست؟

نه. برای ما مسئله افغانستان در اولویت است. درست است که در روابط دوجانبه اقتصادی ایالات متحده برای ما یک شریک اقتصادی است و از این رو در اولویت قرار دارد ولی تا آنجایی که به مسئله افغانستان مربوط می شود، آقای کرزای به طور متناوب به هند می آید و در این کشور درس خوانده است. توجه کنید که هند در بین کشورهای در حال توسعه بزرگ ترین کمک کننده به افغانستان است. ما تاکنون دو میلیارد دلار به افغانستان کمک دوجانبه کرده ایم. ما کمک بزرگی برای افغانستان هستیم و سرمایه گذاری های زیادی در این کشور انجام داده ایم. ما کاری نداریم که با آمریکا در افغاسنتان انجام دهیم اما علاقه مند به همکاری در مورد افغانستان هستیم، همانطور که علاقه مندیم در این مورد با ایران نیز کار کنیم. به نظر من ایران یک بازیگر مهم در افغانستان است و تاثیر تعیین کننده ای بر این کشور دارد؛ ایران مرز طولانی با افغانستان دارد و از مسئله مواد مخدر رنج می برد که این برای ایران بسیار جدی است.

بنابراین به نظر شما افغانستان می تواند یکی از حوزه های منافع مشترک ایران و هند باشد؟

کاملا. افغانستان جزو منافع مشترک ایران و هند است؛ با این حال نباید فراموش کرد که ایران همسایه نزدیک افغانستان است و مرز زمینی طولانی با افغانستان دارد در حالی که هند فاقد آن است. اما ما همیشه رابطه نزدیکی با افغانستان داشته ایم و به طور تاریخی می توانیم ببینیم که همه مهاجمان خارجی از جمله اسکندر و مغول ها از طریق افغانستان به هند آمده اند. جالب است که زمانی که همایون، یکی از پادشاهان امپراطوری مغول  که بر افغانستان نیز حکم می راندند تاج و تخت را در هند از دست می دهد به ایران می آید و از ایران کمک می خواهد که آنها نیز به شرط شیعه شدن او به او یاری می رسانند که مجددا به قدرت برسد.  بنابراین هند و افغانستان و ایران همواره به لحاظ تاریخی نزدیکی داشته اند.  

آیا به نظر نمی رسد که ایران و پاکستان در حال حاضر بیشتر به هم نزدیک شده اند؟

خب ما مخالف این مسئله نیستیم. ما موافق روابط خوب ایران و پاکستان هستیم. هر دو کشور ایران و پاکستان کشورهای اسلامی هستند و این نزدیکی قابل درک است. هرچند سنی های پاکستان هر روز شیعیان این کشور را می کشند و همین چند مدت پیش در چند انفجار تعدادی از شیعیان پاکستان کشته شدند. با این حال به نظر می رسد که این مسئله چندان برای ایران مهم باشد. آیا ایران از این بابت نگرانی دارد؟

بله دارد.

ولی شما هیچ واکنشی به آن نشان نمی دهید. به هر حال ما هیچ مشکلی با روابط خوب بین پاکستان و ایران نداریم. این یک بازی باخت باخت نیست. اگر ایران با پاکستان روابط خوبی دارد به این معنا نیست که نمی تواند با هند روابط خوبی داشته باشد.

نفش آمریکا در رابطه بین ایران و هند چیست؟ آیا شما فکر می کنید که فشار آمریکا بر هند مشکلاتی در این رابطه ایجاد کرده اسـت؟

نخیر. ما با ایران بر اساس استقلال و حاکمیت خودمان تعامل می کنیم؛ هرچند آمریکا گاهی از این رابطه خوشحال نیست. چند ماه پیش نخست وزیر ما برای شرکت در اجلاس سران عدم تعهد به تهران آمد و آمریکاییها از این که او با رهبر ایران دیدار کرد خرسند نبودند. علاوه بر این ما به وارادات نفت از ایران ادامه می دهیم با این وجود آمریکاییها در حال ایجاد موانعی برای ما هستند که این موانع پرداخت پول ایران را برای ما بسیار مشکل کرده اند. بنابراین اگرچه هیچ مانعی برای خرید نفت از ایران وجود ندارد و ما در حال واردات نفت از ایران هستیم ولی به دلیل مشکلات مالی که ایجاد کرده اند پرداخت مالی هند به ایران بسیار سخت شده است. به این دلیل ما در حال بحث در مورد این مسئله هستیم که چگونه می توانیم بر این مشکل فائق آییم. از ماه فوریه بانک ترکیه که کانال پرداخت مالی ما به ایران بود بسته شده و دیگر نمی توان از آن استفاده کرد. بنابراین ایران باید بیشتر از گذشته از هند واردات داشته باشد تا هند هم بتواند به واردات بیشتر نفت از ایران اقدام کند.

آیا هند تاکنون به میانجی گری بین ایران و آمریکا برای حل مشکلات بین این دو کشور اقدام کرده است؟

نه.  این مشکلی است که باید از سوی دو کشور و در یک رابطه دوجانبه حل شود و من فکر می کنم در نهایت این اتفاق رخ خواهد داد.

ولی چندی پیش رئیس جمهور فرانسه در سفر به هند از مقامات هندی خواست که برای حل مشکلات در رابطه ایران و آمریکا اقدام کند؟

ممکن است فرانسه این مسئله را خواسته باشد ولی این ایران و آمریکا هستند که باید از هند بخواهند دست به چنین اقدامی بزند. فرانسه ممکن است فقط برای تملق گویی این مسئله را طرح کرده باشد. مسئله مهم این است که دو طرف مسئله یعنی ایران و آمریکا تمایلی به این کار داشته باشند. اگر از ما خواسته شود که در این رابطه وارد شویم آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

آیا هند به این کار مشتاق است؟

بله. اگر در این مورد ما مورد اقبال قرار گیریم و چنین درخواستی مطرح شود قطعا آن را مورد رسیدگی قرار خواهیم داد.

تاکنون آمریکا در این مورد از هند درخواستی نداشته است؟

من اطلاع دقیقی ندارم چرا که من دیگر یک مقام رسمی نیستم. با این حال من در وجود چنین درخواستی تردید دارم. آن چیزی که من می بینیم این است که آنها به تداوم فشار بر ایران تمایل دارند. آنها نمی خواهند که فشارها علیه ایران کاهش یابد. بنابراین من فکر نمی کنم آمریکا از هند خواسته باشد که  نوعی میانجی گری بین ایران و آمریکا انجام دهد؛ با این حال تاکید می کنم من اطلاع دقیقی از این موضوع ندارم.

از آنجایی که هند یکی از کشورهای وارد کننده نفت از ایران است و ایران به فروش نفت خود نیازمند است، ممکن است آمریکا از ایران بخواهد که از رابطه تجاری خود با ایران برای تحت فشار قرار دادن ایران در راستای تن دادن به توافق یا هر اقدام دیگری استفاده کند؟

نه. البته ممکن است آنها بخواهند ولی هند چیزی را انجام می دهد که در راستای منافع هند باشد. در ایران این نگاه وجود دارد که هند بسیار به آمریکا نزدیک است یا هند در مقابل فشارهای آمریکا تسلیم است یا آمریکا به هند فشار می آورد؛ ولی اینگونه نیست. این برداشت درست نیست. خواهش می کنم که شما نیز تلاش کنید که این برداشت اصلاح شود به این دلیل که هند یک کشور مستقل است و سیاست مستقل خود را دنبال می کند.

بله چنین نگاهی وجود دارد. درواقع این سوال مطرح است که هند چقدر در سیاست خارجی خود مستقل از آمریکا عمل می کند؟

ببینید ما کاری را می کنیم که در راستای منافعمان باشد. اگر این به نفعمان باشد که به آمریکا بسیار نزدیک شویم این کار را قطعا خواهیم کرد. اگر روزی ببینیم که نفع ما در این است که به ایران نزدیک شویم یا به پاکستان یا روسیه یا کشورهای دیگر قطعا این کار را انجام می دهیم. چیزی که ما می خواهیم این است که رابطه نزدیکی با همه کشورها داشته باشیم. ما نمی خواهیم با هیچ کشوری روابط خصمانه ای داشته باشیم. این مسئله شامل پاکستان هم می شود. ما برای پاکستان نیز بهترین ها را می خواهیم. به این دلیل که اگر پاکستان دچار آشوب و بحران شود، بر هند نیز تاثیر منفی می گذارد. ممکن است چنین شرایطی بر ایران چندان اثر نگذارد و ایران را متاثر نکند ولی هند و افغانستان را با مشکلاتی روبرو می کند. بنابراین ما علاقه مند هستیم که پاکستان باثبات باشد. چرا که اولویت اصلی ما در هند این است که سطح زندگی مردممان را ارتقاء بخشیم. ما در کشورمان با فقر درگیر هستیم و تعداد زیادی از مردم ما با فقر دست و پنجه نرم می کنند لذا اولین اولویت ما این است که فقر را از چهره کشورمان بزداییم. هر کشوری که در این راستا به ما کمک کند ما روابطمان را با آن بهبود خواهیم بخشید.

وقتی آقای احمدی نژاد در ایران به قدرت رسید، سیاست نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران مطرح شد و تلاش شد رابطه با کشورهایی مثل چین روسیه و هند بهبود یابد؛ این در حالی است که در دوره خاتمی بهبود روابط با کشورهای اروپایی در دستور کار سیاست خارجی بود. آیا به نظر شما این سیاست توانسته است به نزدیکی این کشورها منجر شود و آیا ما شاهد نوعی اتحاد بین ایران، چین، روسیه و هند در مقابل آمریکا هستیم؟

نه. ما در هیچ اتحادی نه تنها علیه آمریکا بلکه علیه هر کشور دیگری شرکت نخواهیم کرد. ما علاقه مندیم که بخشی از یک اتحادی باشیم که به دنبال توسعه سعادت همگانی و پیشرفت اقتصادی باشد ولی ما نمی خواهیم جزئی از هر مجموعه ای باشیم که علیه کشور دیگری است، حتی ایالات متحده. آمریکا دشمن ما نیست بنابراین دلیلی وجود ندارد که ما با روسیه و ایران علیه این کشور متحد شویم. به نظر من روسیه نیز به چنین اتحادی علاقه مند نیست؛ آمریکا دشمن روسیه نیز نیست؛ روسیه بیش از ما به آمریکا نیازمند است. بنابراین ایران نباید این تصور را داشته باشد که روسیه با ایران علیه آمریکا متحد می شود؛ به هیچ وجه چنین چیزی امکان ندارد.

به نظر شما اگر بین ایران و آمریکا درگیری بالا بگیرد، روسیه چه خواهد کرد؟

اگر جنگی بین ایران و آمریکا دربگیرد، بدیهی است که هر کسی جنگ را محکوم می کند؛ با این حال روسها نمی خواهند که روابط دیپلماتیک خود را با آمریکا به دلیل این موضوع قطع کنند. ولی ما قویا مخالف عملیات نظامی علیه ایران هستیم. ما با این کار مخالفیم.

آیا شما فکر می کنید که چنین مسئله ای ممکن است رخ دهد؟

من فکر نمی کنم. حتی اگر اسرائیل بخواهد دست به چنین اقدامی بزند، در صورتی می تواند این کار را بکند که از حمایت و پشتیبانی آمریکا برخوردار باشد و آمریکا علاقه ای به این کار ندارد. در صورت وقوع چنین جنگی، جنگی عظیم در خواهد گرفت و این فقط به ایران محدود نمی شود. بعد از آن هم ایران قطعا به دنبال ساخت تسلیحات هسته ای می رود. در حال حاضر رهبر جمهوری اسلامی فتوایی در مورد حرمت ساخت بمب اتمی صادر کرده است و من شخصا به این فتوا معتقدم. چرا که برای یک روحانی بلندپایه این بسیار مهم و جدی است که یک فتوا صادر می کند. بنابراین من این فتوا را جدی می گیرم اما اگر جنگی رخ دهد و بقا و دوام ایران زیر سوال برود من مطمئن هستم که حتی رهبر جمهوری اسلامی برای دفاع از ایران هر اقدامی که لازم است انجام خواهد داد.

همانطور که کره شمالی به این کار اقدام کرد؟

بله و نگاه کنید که این مسئله به نفع کره شمالی هم نبوده است. کره شمالی می خواهد مذاکرات مستقیم با آمریکا داشته باشد. این همه آن چیزی است که آنها می خواهند و برای آن این اقدامات را می کنند.

آقای بان کی مون چندی پیش با اشاره به آزمایشات هسته ای کره شمالی گفت که جامعه جهانی را باید از ساخت سلاح هسته ای باز دارد. آیا به نظر شما مورد ایران و کره شمالی با یکدیگر قابل مقایسه هستند؟

هیچ دو مورد و موقعیتی در جهان نیستند که دقیقا مشابه یکدیگر باشند. ممکن است شباهت هایی وجود داشته باشد ولی قطعا هیچ دو موردی را در عرصه روابط بین الملل نمی توان یافت که کاملا مشابه همدیگر باشند. بدیهی است که کره شمالی یک کشور متفاوت است و یک قدرت منطقه ای نیست. همانطور که هند و پاکستان با یکدیگر قابل مقایسه نیستند ایران و کره شمالی هم قابل مقایسه با یکدیگر نیستند. به نظر من ایران حتی نباید فکر مقایسه خود با کره شمالی را بکند. کره شمالی چیست؟ یک کشور منزوی، کوچک و فقیر.در حالی که ایرانی ها مردمی پیچیده هستند و از فرهنگ و تمدن هزاران ساله برخوردارند. بدیهی است که ایران نباید خودش را با کره شمالی مقایسه  کند.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16

انتشار اولیه: سه شنبه 22 اسفند 1391 / باز انتشار : شنبه 26 اسفند 1391