سفری با چاشنی ایران، سوریه و مصر

دیپلماسی ایرانی:طلسم سفر به سرزمین های اشغالی گذشت. سرانجام باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده بار سفر بست. این بار مقصد نه کشورهای اروپایی و نه سرزمین های عربی متحد امریکا در خاورمیانه است. اسرائیلی ها خود را برای میزبانی مهیا می کنند. در شرایطی که نفس های فرصت بنیامین نتانیاهو برای تشکیل دولت به شماره افتاده و احزاب مختلف خود را برای حضور در دولت ائتلافی احتمالی مهیا می کنند، آمریکایی ها به فکر تبیین محورهای مورد بحث در این سفر هستند.امروز بر هیچ کس پوشیده نیست که رابطه میان تل آویو و واشنگتن با وجود پیوندهای عمیق سیاسی و ایدئولوژیک در چهار سال گذشته دستخوش تحولات ناخوشایندی شده است. باراک اوباما با پیشینه پدری مسلمان و رنگ پوستی تیره شاید برای برخی از اعراب رئیس جمهوری متمایز بود اما از همان ابتدای حضور در کاخ سفید سوظن اسرائیلی را برانگیخت. در چهار سال گذشته مباحثی چون شهرک سازی های اسرائیل ، محاصره نوار غزه، حملات گاه و بیگاه اسرائیلی ها به غزه و کرانه باختری، حمله به کشتی ترک مرمره و آغاز بحران در رابطه تل آویو و آنکارا، پرونده هسته ای ایران ، اتفاقات بهار عربی و ناآرامی ها در سوریه رابطه میان دو دوست قدیمی را متشنج کرده است. در آستانه سفر هیات آمریکایی به سرزمین های اشغالی بسیاری از تحلیل گران این سوال را مطرح می کنند که آیا این رابطه متشتج در دولت دوم باراک اوباما روزهای آرام تری را تجربه خواهد کرد؟ در این خصوص به سراغ صباح زنگنه، تحلیل گر مسائل خاورمیانه رفته و پرسش هایی را با وی در میان گذاشتیم:

سفر اوباما به سرزمین های اشغالی چه تاثیراتی در منطقه خواهد داشت؟

این سفر بعد از انجام سفر وزیر خارجه امریکا به منطقه انجام خواهد شد و در واقع با شنیدن دیدگاه ها و نظرات اطراف مختلف، اکنون فرصت برای رئیس جمهور امریکا فراهم شده که نتیجه شنیده ها و بررسی ها را مطرح کند. از طرف دیگر شاهد انتخابات امریکا بودیم و اوباما دوره دوم ریاست جمهوری خود را آغاز کرده است. علاوه بر این در سرزمین های اشغالی  نیز انتخابات برگزار شده و دوباره احزاب نزدیک به نتانیاهو و چند حزب میانه رو پیروز شده اند و باید دولت را تشکیل دهند. بنابراین برای هر دو طرف در امریکا و اسرائیل امکان اتخاذ تصمیم هایی وجود دارد و فرصت کافی نیز برای عملی کردن این تصمیمات در اختیار دارند. اما به نظر می رسد امریکا درصدد خواهد بود که مهم ترین موضوع خاورمیانه که مشکل فلسطین است را به سرانجام برساند. در این چارچوب چهار موضوع اصلی در این مذاکرات مطرح خواهد بود که چه با حکومت خودگردان و چه با رژیم تل آویو مورد بحث خواهد بود.

مهم ترین موضوعات مد نظر طرفین در این مذاکرات چیست؟

موضوع اصلی مذاکرات اوباما با تل آویو ضرورت کنترل رفتارها و رویه های اسرائیل در خصوص ایران است. اوباما از مقامات صهیونیستی خواهد خواست که اسرائیل به دنبال اقدامات یک جانبه و یک طرفه نباشد. البته قولی هم که اوباما به آن ها خواهد داد ادامه حمایت مالی و تسلیحاتی از تل آویو خواهد بود تا تفوق و برتری این رژیم در منطقه هم چنان حفظ شود. در عوض از اسرائیلی ها خواهد خواست که از اقدامات یک جانبه و یک طرفه خودداری کنند و اوضاع خاورمیانه را برای امریکا پیچیده تر نکنند.

موضوع دیگری که در دیدارهای اوباما مورد بحث قرار خواهد گرفت، موضوع سوریه است. طبعا ضمن تاکید بر این که امریکا در مذاکرات اخیر اعلام آمادگی کرده است که نیروهای مخالف دولت اسد را تقویت کند و حتی به مرحله کمک های تسلیحاتی هم چراغ سبز نشان داده است، اما به نظر می رسد اسرائیل علاقه ندارد در اقدامات گسترده علیه سوریه وارد شود و بیشتر به اقدامات ایذایی و موضعی و نقطه ای اقدام خواهد کرد. اما امریکا به اسرائیل این اطمینان را خواهد داد که خطری از جانب سوریه، اسرائیل را تهدید نخواهد کرد.

موضوع بعدی که مورد توجه طرفین است و در مذاکرات به آن پرداخته خواهد شد، تغییر و تحولات منطقه ای خصوصا تحولات مصر است که برای اسرائیل مسائل تازه ای ایجاد کرده و نگرانی هایی از رشد اسلام گرایی از یک طرف در میان حکومت ها و رشد تندروی های گروه های سلفی و تکفیری از طرف دیگر ایجاد کرده است. این مسئله می تواند هم برای دولت های منطقه و هم برای اسرائیل خطر ساز باشد. این موضوع مشترک مورد بحث امریکا و اسرائیل هم خواهد بود.

موضوع آخر هم مربوط به مذاکرات سازش اسرائیل و فلسطینی ها است. احتمال بروز انتفاضه سوم برای اسرائیلی ها خطر ساز است. اما به نظر نمی رسد نتیجه روشنی برای فلسطینی ها داشته باشد، به جز آزادسازی تعدادی از اسرای فلسطینی. اما در مورد شهرک های یهودی نشین تغییری در سیاست های اسرائیل مشاهده نخواهد شد.

شیمون  پرز گفته است که این سفر می تواند آغاز روند صلح خاورمیانه باشد. به نظر شما در حال حاضر بحث شهرک سازی ها اجازه پیشرفت در روند صلح را خواهد داد؟

به نظر نمی رسد؛ رئیس جمهور اسرائیل ممکن است برای خود نظراتی ایراد کند که فضای تبلیغاتی فراهم کند. اما از لحاظ دولت اسرائیل این آمادگی وجود ندارد. چرا که هم چنان هم حمله به غزه و ترور فلسطینی ها ادامه دارد و هم روند اسیر گرفتن فلسطینی ها روز افزون شده است و هم چنین احداث شهرک های یهودی نشین ادامه دارد. علاوه بر این ها تخریبی که در قدس شریف، اهانت هایی که در داخل حرم مسجد الاقصی اتفاق افتاده بی سابقه بوده و این رویه ها و رفتارها هم چنان ادامه خواهد داشت. هیچ یک از این رویه ها قطعا کمکی به روند سازش نخواهد کرد.

حماس به تشکیلات خودگردان هشدار داده است که در مورد این سفر احتیاط کند و مواظب باشد این سفر روند آشتی ملی را با اشکال مواجه نکند. به نظر شما ممکن است سفر اوباما روند نزدیک شدن فتح و حماس را با چالش مواجه کند؟

اوباما به تشکیلات خودگردان فشار خواهد آورد که حماس را به پذیرش موجودیت اسرائیل فرا بخواند و از مقاومت مسلحانه دست بکشد. اهرمی که اوباما و رژیم صهیونیستی از آن استفاده خواهند کرد، مالیات فلسطینی هایی است که در داخل سرزمین های اشغالی کار می کنند است. این مالیات بایستی به خزانه تشکیلات خودگردان واریز شود. یکی از فشار های محتمل این است و طبیعتا این فشار بر روند مصالحه بین فتح و حماس می تواند تا حدودی تاثیر گذار باشد و آن مصالحه را مختل کند.

یکی از رهبران حماس گفته است که حماس مشکلی برای سفر اوباما به غزه ندارد. به نظر شما چنین سفری قابل تصور است؟

بعید است چنین سفری اتفاق افتد. تا زمانی که توافقات امنیتی بین تشکیلات خودگردان و اسرائیل وجود دارد و نبود چنین توافقات امنیتی میان حماس و اسرائیل، انجام چنین سفری غیر محتمل است./12