چشم انداز روابط کاراکاس بدون چاوز با تهران بدون احمدی نژاد

دیپلماسی ایرانی: درگذشت هوگوچاوز، رئیس جمهور ونزوئلا از جمله مرگ های رهبران سیاسی جهان است که می تواند تاثیر عمیقی بر رویکرد سیاست خارجی کاراکاس با دیگر کشورها داشته باشد.  در حالی که هنوز چاوز به خاک سپرده نشده، شماری از تحلیلگران در مورد چشم انداز دیپلماسی ونزوئلا در عرصه بین المللی دست به قلم شده اند. همزمان با درگذشت چاوز، کانادایی ها اعلام کردند که احتمالا از این پس شاهد رونق روابط دو جانبه خواهند بود و در این بین آمریکایی ها نیز رویکرد نسبتا مشابهی را دنبال می کنند. اما به همان اندازه که ونزوئلای بدون چاوز برای کانادا بخت و اقبال به همراه می آورد، برای ایران و حزب الله ناکامی به همراه خواهد داشت. البته رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران می گوید که با فوت چاوز هم چشم انداز توسعه روابط تهران – کاراکاس روشن است، اما تردیدی وجود ندارد که این اندیشه های انقلابی و ضد امپریالیستی چاوز چپ گرا بود که زمینه رشد روابط ایران و ونزوئلا در سال های اخیر را فراهم کرد. زمینه ای که جمهوری اسلامی از طریق آن توانست نفوذ خود را در کشورهای آمریکای لاتین که حیات خلوت آمریکا به شمار می روند، توسعه بخشد.

اکنون کارشناسان سیاست خارجی بر این باورند که آینده  گروه هایی مانند حزب الله و کشوری هایی مانند ایران در ونزوئلایی که دیگر چاوز را ندارد، در ابهام است. چاوز که پس از دو سال دست و پنجه نرم کردن با بیماری سرطان بامداد چهارشنبه در سن 58 سالگی با زندگی وداع کرد، تنها رهبری در آمریکای لاتین بود که در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد 9 بار به ایران سفر کرد و رئیس جمهور ایران نیز با سفر روز پنجشنبه خود شمارش سفرها به کاراکاس را به رقم 9 می رساند. چاوز در مدت 14 سالی که در راس قدرت ونزوئلا قرار داشت، اندیشه های سوسیالیستی  و حمایت از کشورهای اسلامی مانند ایران را تقویت کرد. به نحوی که احمدی نژاد در پیام تسلیت بلندبالایی که برای وی نوشته او را یک حزب اللهی مومن توصیف کرده است.

این درحالی است که کارشناسان در مورد اینکه جانشین چاوز هم به اندازه وی به نزدیکی روابط با ایران علاقمند باشد، ابراز تردید می کند. راجر نوریگا، دستیار سابق وزارت امور خارجه آمریکا بر این باور است که روابط تهران وکاراکاس در سال های اخیر به اندازه ای نزدیک شده که ایجاد شکاف در آن برای جانشین چاوز دشوار به نظر می رسد. برخی گزارش ها ادعا می کنند که تهران از ونزوئلا به عنوان ابزاری برای دور زدن تحریم های بین المللی استفاده می کند. از سوی دیگر شرکت های ایرانی در بخش های مختلفی از جامعه و اقتصاد ونزوئلا فعال هستند. به این ترتیب سطح روابط چه از نظر سیاسی  و چه اقتصادی در حدی است که مقابله با آن روندی تدریجی را می طلبد.  

نوریگا بر این عقیده است که ایران حضور خود را در ونزوئلا حفظ خواهد کرد. هرچند که رهبران دیگر کشورها، رئیس جمهور جدید ونزوئلا را برای قطع روابط با ایران تحت فشار قرار خواهند داد. از جمله کشورهایی که نگران روابط تهران و کاراکاس به نظر می رسد، می توان به آمریکا اشاره کرد که اخیرا کنگره نیز طرحی را به منظور بررسی سطح روابط ایران و ونزوئلا و روش های مقابله با آن با تخصیص بودجه ای قابل توجه به تصویب رسانده است.

با این حال مقامات آمریکایی می دانند همانگونه که مهمانپرست اشاره کرده، تهران برای نزدیک نگاهداشتن روابط خود با کاراکاس تلاش خواهد کرد.

در این بین برخی چهره های تندرو در دولت آمریکا بر این باورند که واشینگتن در روند عادی سازی روابط خود با ونزوئلا پس از چاوز باید از دولت این کشور بخواهد به رابطه با حزب الله و ایران پایان دهد.

اما باوجود تمامی گمانه زنی هایی که در خصوص تلاش دولت تهران برای حفظ روابط با کارکاس مطرح می شود، باید گفت احمدی نژاد که یک روز عزای عمومی به مناسبت درگذشت چاوز اعلام کرده، تا کمتر از 5 ماه دیگر از ساختمان ریاست جمهوری در خیابان پاستور خداحافظی می کند و اینکه رئیس جمهور بعدی ایران تا چه اندازه در سیاست خارجی راه و رسم احمدی نژاد را دنبال کند، چندان روشن نیست.

احمدی نژاد بارها و بارها چاوز را در آغوش کشید و عکس های یادگاری آنها در حالی که هر دو کلاه بر سر دارند یا چفیه به گردن انداخته اند در تاریخ ثبت شده است. اما محمد خاتمی، رئیس جمهور سابق ایران که روند گسترش روابط ایران و ونزوئلا از دوره وی آغاز شد،  از نظر کثرت سفرها به ونزوئلا و میزبانی چاوز رویکردی محتاطانه تر داشت و رابطه با کشورهای آمریکای لاتین را نیز به موازات توسعه روابط با دیگر کشورها پیش می برد.

به این ترتیب می توان گفت مرگ چاوز در فاصله 3 ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری ایران  و روی کار آمدن دولتی جدید هم در تهران و هم در کارکاس ، می تواند ترکیبی را ایجاد کند که تاثیری عمیق بر روابط دوجانبه بر جا خواهد گذاشت.

انتشار اولیه: جمعه 18 اسفند 1391 / باز انتشار: دوشنبه 21 اسفند 1391