هزینه تعدیل تحریم ها به مراتب کمتر از جنگ است

دیپلماسی ایرانی: برای نخستین بار در سال های اخیر، جرقه امیدی در مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) حاصل شده است. اما اینکه این جرقه به سرعت آتشی ایجاد کند یا اینکه تنها یک شعله کوچک باقی بماند ، به نحوه تصمیم گیری های قدرت های جهانی در هفته های آتی بستگی دارد.

دور بعدی مذاکرات هسته ای بین دو طرف که در سطح عالی انجام می شود ، برای ماه آوریل برنامه ریزی شده است. برای ایجاد اعتمادی اندک – اما مهم- باید توافقی ایجاد کرد که در آن نگرانی های اصلی دو جانبه مورد توجه دارد. نگرانی های کوچک تر را باید در نشست های بعدی مورد بحث قرار داد.

از نظر غرب، مهم ترین مساله در مورد برنامه های هسته ای ایران غنی سازی اورانیوم با خلوص 20 درصد است. ذخیره ای از اورانیوم غنی شده در سطح بالا، راه پیش روی ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای را کوتاه تر می کند. البته بهره مندی از این ذخیره لزوما به معنی ساخت بمب اتمی نیست و باید اقدامات دیگری نیز به موازات آن انجام شود تا یک کلاهک هسته ای با قابلیت نصب بر روی موشک ها تولید شود. اما به هر ترتیب ذخیره اورانیوم غنی شده یکی از بخش های غیر قابل انکار در روند تولید سلاح هسته ای به شمار می رود.

این در حالی است که تداوم از دست رفتن فرصت ها در معامله هسته ای به ایران، موجب می شود ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی ایران افزایش یابد. به همین دلیل گروه 1+5، نباید فرصت دیگری را در محدود کردن برنامه های غنی سازی ایران از دست بدهد.

اگر این گروه به آن اندازه که می گوید در مورد برنامه های هسته ای ایران نگران است، باید بر روی این نکته به اجماع برسد که در مقابل محدودیت غنی سازی اورانیوم ، چه امتیازهایی به ایران ارایه خواهد کرد. اگر پاسخ لغو تحریم هاست،  همانگونه که ایران می خواهد، باید این اقدام به درستی انجام شود.

این در حالی است که هیچ مدرکی وجود ندارد که ایران هم اکنون در حال ساخت سلاح هسته ای است. در واقع، جیمز کلپر، از مقامات جاسوسی آمریکا در مارس 2011، اعلام کرد که با سطح بالایی از اطمینان می توان گفت که ایران هنوز چنین تصمیمی را اتخاذ نکرده است. هنس بلیکس، مدیرکل سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی، نیز می گوید ایران قوانیم پیمان منع اشاعه هسته ای را نقض نکرده و مدرکی دال بر تسلیحاتی بودن فعالیت های هسته ای ایران نیز وجود ندارد. این هم دلیل دیگری است که نشان می دهد اکنون که مقامات تهران آماده تر به نظر می رسند، باید بر سر غنی سازی 20 درصدی با ایران به توافق رسید.

قدرت های جهانی درخواست هایی نظیر تعطیلی سایت فوردو و تعلیق غنی سازی 20 درصدی را در شرایطی مطرح می کنند که گزینه نظامی را روی میز نگاهداشته اند و در چنین شرایطی موافقت ایران با این درخواست ها غیر محتمل خواهد بود. از سوی دیگر به نظر نمی رسد تهران با پیوستن به پروتکل الحاقی موافقت کند ، چرا که در صورت امضاء این پیمان، بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند دسترسی های گسترده تری به سایت های هسته ای ایران و حتی سایت پارچین داشته باشند.

شاید اعمال تحریم های اقتصادی علیه ایران این نگرش را آمریکا و متحدانش، تقویت کرده باشد که آنها در مذاکرات در موضع قدرت قرار دارند. اما این دیدگاه می تواند نتیجه عکس به همراه داشته باشد. در مقابل ایرانیان نیز بنا بر دلایل متعدد از جمله افزایش ذخیره سوخت هسته ای معتقدند که دست بالا را در مذاکرات هسته ای دارند. باید گفت که ادامه بن بست کنونی به نفع گروه 1+5 نیست. با طولانی تر شدن زمان، موضع مذاکره ای قدرت های جهانی نیز ضعیف تر می شود. افزایش زمان، به معنی افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده در ایران است. همچنین با گذر زمان میل کشورهای اروپایی به اعمال تحریم های اقتصادی علیه ایران افزایش می یابد و در چنین شرایطی حفظ اتحاد در مقابل ایران دشوار تر خواهد شد.

پس 1+5، می تواند در مقابل آنچه از ایران می خواهد، چه امتیازی بدهد؟ گروه بحران بین المللی در تازه ترین گزارش خود، فهرستی از تحریم ها تهیه کرده و در آن تحریم هایی که بیشترین پیامد اقتصادی داشته اند را دسته بندی کرده است. تعلیق این دسته از تحریم ها می تواند پیام مثبتی به تهران برای تعلیق غنی سازی 20 درصدی ارسال کند. به طور جایگزین یا علاوه بر این ، برخی تحریم های نفتی و بانکداری اتحادیه اروپا نیز می تواند تعلیق شود. از آنجایی که 5 عضو گروه 1+5، شورای امنیت سازمان ملل را تشکیل می دهند، این مذاکرات می تواند شامل تعلیق برخی تحریم های شورای امنیت نیز باشد.

مساله این است که از تحریم ها برای هدفی که در نظر گرفته شده استفاده شود و آن تغییر رفتار مقامات تهران و محاسبه های آنها در مورد مساله هسته ای است. در واقع ، این یک نکته مهم است که تهران غنی سازی را ادامه می دهد تا از آن به عنوان اهرمی در مقابل لغو تحریم ها استفاده کند. از نگاه تهران غنی سازی در این سطح تنها ابزاری است که می تواند به لغو تحریم ها منجر شود.

در صورتی که در مذاکرات آوریل بنا بر دلایلی توافقی بین ایران و گروه 1+5، شکل نگیرد، هنوز تاکتیک دیگری برای آزمایش وجود دارد و آن است که آژانس بین المللی انرژی اتمی به طور مستقل به ایران پیشنهاد همکاری فنی در مساله غنی سازی اورانیوم را بدهد. برخی کارشناسان بر این باورند که ایران در روند تبدیل اورانیوم غنی شده به صفحه های سوخت با مشکلاتی مواجه است. گسترش بازرسی های آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز در از دیگر راه هایی است که با هزینها ای به مراتب کمتر از جنگ روند حل مساله هسته ای ایران را هموار تر می کند.

به طور بنیادین باید گفت که هم اکنون توپ در زمین طرف های مذاکره کننده با ایران  قرار دارد. تعدیل برخی تحریم ها می تواند به تعلیق عملیات غنی سازی در ایران منجر شود. گروه 1+5 نیز باید از این فرصت استفاده کند، چرا که در غیر این صورت باید هزینه های جنگ را که بسیار بیشتر است، پرداخت کند.

منبع: کریستین ساینس مانیتور/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10