عادی سازی رابطه در سایه ژست خصومت ورزی

دیپلماسی ایرانی:در روزها و هفته های اخیر در سطح رسانه ها و برخی شخصیت های سیاسی ترکیه  و اسرائیل بحث های جدیدی مبنی بر علاقه مندی به عادی سازی روابط میان آنکارا و تلاویو  مطرح شده است. این اظهارنظرها شاید فراهم کردن زمینه ها برای گذار از روابط نسبتا سرد یا تنش آمیز ترکیه و رژیم صهیونیستی در چند سال گذشته است، البته این تیرگی به مواضع سیاسی و کاهش سطح روابط سیاسی دو طرف در سال های اخیر بازمی گردد. اما این درحالی است که روابط اقتصادی و تجاری ترکیه و رژیم صهیونیستی در این سال ها نه تنها کاهش نداشته بلکه رو به رشد هم بوده است.

برآمدن تنش میان تلاویو و آنکارا در دوره دوم حکومت حزب عدالت و توسعه بیشتر به چشم خورد، زمانی که ترکیه به سمت فعال کردن سیاست خارجی و خاورمیانه ای خود برآمد و آن هنگامی بود که اردوغان نخست وزیر ترکیه از حقوق فلسطینی ها حمایت می کرد و همچنین انتقادهای تندی را متوجه سیاست های جنایتکارانه رژیم صهیونیستی علیه فلسطینی ها و لبنان می کرد و این روند به نقطه ای رسید که به مجادله لفظی میان اردوغان و شیمون پرز نهمین رئیس دولت اسرائیل در سال 2008 منجر شد. این مساله پایان ماجرای روابط  رو به تنش گذاشته شده ترکیه و اسرائیل نبود، بلکه اقدام ترکیه در اعزام کشتی مرمره به غزه و مقابله اسرائیلی ها با این کشتی که به کشته شدن ترک ها انجامید سطح دامنه تنش ها را تشدید کرد و به نقطه ای رسید که همان زمان در داخل ترکیه صحبت از قطع روابط از سوی جناح های منتقد بود، اما هیچگاه دولت اردوغان به رغم تمامی فراز و نشیب هایی که در سیاست خارجی خود در منطقه خاورمیانه طی کرده و انتقادهایی را نیز متوجه اسرائیل کرده است، هیچ گاه روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی قطع نشده و تنها از سطح سفیر به کاردار تنزل پیدا کرده است. این روند انتقادهایی را متوجه اردوغان و حزبی که صرفا به یک رویکرد تبلیغاتی در رابطه با اسرائیل روی آورده و بیشتر انتقادهای وی از رژیم صهیونیستی به بحث مسائل مربوط به تروریسم دولتی و چنین موضوعاتی بوده است. همچنین از اعزام کشتی به غزه برای رفع محاصره به یک رویکرد تبلیغاتی تعبیر شده و اعلام کردند ترکیه در عمق روابط خود با رژیم صهیونیستی تغییری ایجاد نکرده و تنش ها رونماست.چنانچه در ارتباط با سطح  همکاری های اقتصادی می توان آمارهای جدیدی را نیز ارائه داد. با این توصیف ترکیه سه پیش شرط  عمده برای ادامه روابط با تلاویو گذاشته است:

1.     عذرخواهی رژیم صهیونیستی از ترکیه به دلیل ماجرای کشتی مرمره آبی

2.     پرداخت غرامت به قربانیان همین حادثه کشتی مرمره

3.     پایان و لغو محاصره غزه

البته از میان این موارد بیشتر مورد اول و دوم از نظر ترکیه مهم بوده و مقام های ترکیه نیز تا به امروز هم بحث عذرخواهی اسرائیل را مطرح می کنند، کاری که هرگز از سوی اسرائیلی ها مطرح نشده است. اگر چه اخیرا از سوی برخی از مسئولان سیاسی غیررسمی تر رژیم صهیونیستی همچون ایهود باراک وزیر جنگ اسراییل که در آستانه کنار رفتن از عرصه سیاست است، درسطح رسانه ها بیان می شود اما تا به امروز اقدام عملی نشده است.

باید بر این نکته تاکید کرد که زیربنای تنش آمیز روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی هرگز عمق پیدا نکرده و روابط دو طرف در زمینه های اقتصادی روبه رشد بوده است، چنانچه در سال های اخیر یعنی از سال 2009 تا 2011 حجم مبادلات تجاری میان ترکیه و رژیم  اسرائیل بالای 3 میلیارد دلار بوده و  شاهد کاهشی در این زمینه نبودیم. از سوی دیگر صدها شرکت اسرائیلی در مناطق مختلف ترکیه فعال هستند و همچنین تبادل توریسم نیز وجود دارد.

 مسائلی از این دست نشان می دهد که در روابط اقتصادی جاری و همکاری های تجاری هیچ  تنزلی به وجود نیامده و در نتیجه بار سیاسی تنش ها بیشتر مورد توجه بوده  و از سوی دیگر نوعی سکوت و سکون در این تنش ها وجود داشته است. بنابراین در عمل به نظر می رسد که رسانه ها به آن شکل مساله عذرخواخی را مطرح نمی کنند و در حقیقت ترکیه به سمت مماشات حرکت می کند چرا که در سطح افکارعمومی ترکیه و منطقه حساسیت هایی به وجود آمده که شاید مقامات ترکیه  درصدد  هستند تا از این مساله گذار کنند و در اسرائیل نیز تلاش هایی است در جهت بازیابی و عادی سازی روابط با ترکیه یعنی ارتقاء کاردار به سفیر. باید اضافه کرد تمامی این مسائل تحت تاثیر یک رشته عوامل منطقه ای نیز بوده است، چنانچه مواضع ترکیه در تحولات سوریه نیز به عنوان عاملی تاثیرگذار بر نزدیکی این کشور با رژیم صهیونیستی در نگاه و رویکرد تهاجمی و خصمانه است که این رویکرد مورد حمایت امریکا و اسرائیل و اروپا قرار گرفته است و این مساله نقطه مشترکی است که شکافی در آن دیده نمی شود. فراموش نکنیم که  ترکیه  روابط حسنه ای با امریکا دارد، و همزمان واشنگتن نیز تمایل دارد تا برای خروج از رونمای تنش آمیز روابط ترکیه و اسرائیل راه میانه ای را انتخاب کند.

این شرایط تا حدودی تابعی از رویکردهای منطقه ای ترکیه قرار گرفته و به نظر نمی رسد که  تنش آنها ادامه پیدا کند چرا که در سطح روابط سیاسی یا کارزارهای سیاسی مطرح بوده و  در شاخه های دیگر هیچ تغییری در مناسبات دو طرف ایجاد نشده و سلسله عوامل سیاسی بیشتر کنش و واکنش نسبت به نوع نگرش های طرفین مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد.

در پایان می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که ترکیه به لحاظ پرستیژی  دوست ندارد که در ارتباط با مساله اسرائیل دچار خدشه شود و قصد دارد تا آن را حفظ کند. بر همین اساس است که اردوغان و عبدالله گل همچنان بر مساله عذرخواهی اسرائیلی ها تاکید دارند. اما اگر این عذرخواهی صورت نگیرد همین سطح تنش نما میان دو طرف وجود دارد و عمق پیدا نخواهد کرد. روابط  دوجانبه نیز جریان خواهد داشت و عوامل متعددی بر چگونگی  اتخاذ تصمیم های طرفین تاثیرگذار است. در ضمن باید اشاره کرد که همکاری های نظامی و امنیتی هم میان تلاویو- آنکارا ادامه دارد./14

انتشار اولیه: سه شنبه 8 اسفند 1391 / باز انتشار: شنبه 12 اسفند 1391