تک و پاتک «الخطیب»

 علی بیگدلی*
شرق: بحران سوریه تبدیل به یک پدیده منطقه ای و بین المللی شده و کشورهایی نظیر روسیه، ایران و چین از یکسو و کشورهای غربی و عربستان، قطر و ترکیه از سوی دیگر درگیر آن شده اند. کشورهای غربی در حالی وارد این درگیری ها شده اند که هیچ استراتژی مشخصی در این زمینه ندارند و حتی برخی از رسانه های آمریکایی، دولت اوباما را به دلیل ندادن سلاح به مخالفان تقبیح کرده اند. از سوی دیگر مخالفان از سوی غرب و کشورهای منطقه ای فراموش شده اند و اختلافات بین آنها نیز شدت گرفته است. مجموعه این شرایط باعث شده که معاذ الخطیب، رهبر ائتلاف مخالفان، ابتکار عمل جدیدی را بکار گیرد و پیشنهاد مذاکره را مطرح کند. این ابتکار از سوی آمریکا تایید شده و کشورهای منطقه ای مانند قطر، عربستان و ترکیه در این مورد سکوت کرده اند. در این میان خودرویی حاوی بمب در ایستگاه گمرک مرزی میان ترکیه و سوریه منفجر شده است که پلاک آن متعلق به سوریه بوده و شواهد حاکی از آن است که بمب کارگذاشته شده در آن نیز ساخت سوریه بوده است. به نظر می رسد این انفجار به دست معارضان صورت گرفته تا تحرکات ترکیه را افزایش دهند. رخوت و سستی ای که ظرف یک ماه گذشته از طرف ترکیه، قطر و عربستان در کمک رسانی به اپوزیسیون به وجود آمده مخالفان را وادار به چنین اقداماتی کرده است. اما اپوزیسیون سوریه باید به این نکته توجه کنند که وقتی خطیب پیشنهاد گفت وگو را مطرح می کند، کشورهای منطقه ای که تا پیش از این حامی مخالفان بوده اند به ناگاه پشتشان را خالی می کنند. به هر حال این مذاکرات احتمالا با هماهنگی آمریکا بوده یا حداقل با تایید آنها روبه رو شده است و اگرچه گروهی از مخالفان با خطیب و مواضعش مخالفت کرده اند اما بیانیه رسمی از سوی آنها در مخالفت با خطیب منتشر نشده است. در کل فارغ از نتیجه مذاکرات، رسیدن به گزینه گفت وگو برای اسد و طرفدارانش یک پیروزی است و نفس مذاکره امتیازدهی به دولت اسد تعبیر می شود. اما نباید این نکته را فراموش کرد که حتی اگر مذاکرات به نتیجه برسد درگیری های داخلی ادامه پیدا می کند چراکه بخش عظیمی از مخالفان که در درگیری های میدانی حضور دارند، مخالف مواضع خطیب هستند و خطیب تنها نماینده بخشی از مخالفان است. به دلیل اینکه معارضان داخل سوریه از گروه های متعارضی تشکیل شده اند که این به نفع اسد بود و همین اختلاف بین گروه ها باعث شده که غرب، تمایلی به اعطای کمک نظامی به معارضان را نداشته باشد. حضور گروه های وابسته به القاعده این نگرانی را در غرب ایجاد کرده که پیروزی آنها، دولت بنیادگرای دیگری را به سر کار آورد که با سلاح های کشتارجمعی سوریه، خطر مضاعف می شود. این برای اسراییل خطرناک تر است و در درگیری های سوریه نیز به دنبال حمایت از مخالفان اسد نبوده است.  موضوع سوریه برای غرب و به ویژه آمریکا، اثرات خود را از دست داده و کشورهای منطقه ای هم تا حدی سست شده اند. نمی توان روی مذاکره، پافشاری کرد و شاید نوعی تحریک از سوی آقای خطیب برای تلنگر زدن به مخالفان دولت سوریه به شمار رود. روسیه هم آخرین پایگاه خود در میان کشورهای عربی را به این سادگی از دست نخواهد داد چرا که در اتفاقات موسوم به «بهار عربی» غرب هیچ سهمی برای این کشور قائل نشد. باید دید ابتکار عمل «معاذ الخطیب»، سرانجام چه سمت وسویی می یابد.

*کارشناس امور بین الملل