از توافق میان تهران- واشنگتن خبری نیست

دیپلماسی ایرانی: تمامی آن چیزی که هم اکنون برای دیپلماسی هسته ای ایران با ایالات متحده و شرکایش در گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) مورد نیاز است، توافق بر سر زمان و مکان از سرگیری گفت و گو های هسته ای است. اما به جای این توافق، هر یک از طرف ها دیگری را به سر باز زدن از هر گونه تعهد، متهم می کند. مقامات اروپایی از روش های به تاخیر انداختن از سوی ایرانیان سخن می گویند و این در حالی است که فشار در تهران اعلام آمادگی برای پاسخ به درخواست های غرب را تقبیح می کند.  

یک تحلیلگر امور ایران در واشینگتن می گوید: در صورتی که دو طرف نتوانند بر جزئیاتی از این دست توافق کنند، این روند برای اصل گفت و گو نیز مناسب نحواهد بود. در واقع با وجود تمامی نشانه های مصالحه جویانه مانند پیروزی مجدد باراک اوباما در انتخابات ریاست جمهوری و معرفی تیم سیاست خارجی و امنیت ملی جدید، حتی پیشنهاد دهندگان تشنج زادیی نیز در خصوص چشم انداز توسعه روابط در دور دوم ریاست جمهوری باراک اوباما ابراز تردید می کنند.

از سال 2009، زمانی که اوباما برای نخستین بار رئیس جمهور آمریکا شد و دست دوستی خود را به سوی ایران دراز کرد، 4 سال می گذرد. اما از آن پس ایرانیان ایرانیان به ساخت سلاح هسته ای نزدیک تر شده اند، هرچند که هنوز آژانس های جاسوسی غربی نمی توانند تصمیم گیری سیاسی در تهران برای تولید بمب هسته ای را تایید کنند. آمریکا و متحدانش در این مدت تحریم های سنگینی را علیه ایران اعمال کرده و از تاکتیک های مختلف شامل حمله های سایبری و سوء قصد به جان دانشمندان هسته ای ایران برای به تعویق انداختن برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی ایران، استفاده می کنند. در واقع، این روزها ایرانیان با سر باز زدن از ملاقات دو جانبه با مقامات آمریکایی ، می کوشند نشان دهند همچنان موضع خود را حفظ کرده اند.

از سوی دیگر فضای سیاسی در واشینگتن نیز به گونه ای است که مصالحه به زعم شماری از مقامات یک واژه کثیف به نظر می رسد. با این وجود کارشناسان سیاست خارجی در هفته های اخیر به آمریکا توصیه می کنند مشوق هایی بیشتری را به تهران ارائه کند، چرا که به نظر می رسد این اقدام تنها راهی است که می تواند از شکست دیپلماسی جلوگیری کند.

ری تکیه از شورای روابط خارجی آمریکا بر این عقیده است که اولویت آمریکا بازداشتن ایران از ادامه فعالیت های غنی سازی با خلوص بالا است. به گفته وی ایرانیان در مقابل این خواسته آمریکا، به دنبال تعدیل تحریم ها هستند اما در حقیقت مقامات آمریکایی به طور ضمنی پذیرفته اند که ایران هیچگاه غنی سازی با خلوص پایین را متوقف نخواهند کرد. حتی پاتریک کلاوسون، از موسسه سیاست شرق نزدیک در واشینگتن که روابط نزدیکی با اسرائیل دارد به اوباما پیشنهاد کرده «هویج های آب دار تری» را به تهران پیشنهاد دهد. اشاره وی به مشوق هایی مانند لغو ممنوعیت فروش قطعات یدکی هواپیما به ایران است که پیش از این مورد موافقت جمهوری اسلامی قرار نگرفته بود.

اما آیا رئیس جمهور آمریکا به این توصیه ها گوش فرا می دهد؟ حتی در صورتی که چاک هگل، وزیر دفاع آمریکا باشد، باتوجه به محالفت شدید لابی حامی اسرائیل و حضور جان کری در وزارت امور خارجه آمریکا؛ دولت احتمالا همین رویکرد تند را در قبال ایران دنبال حواهد کرد. زیرا بسیاری در کابینه اوباما بر این باورند که تنها ادامه این روند است که می تواند از اقدام نظامی اسرائیل علیه تاسیسات هسته ای ایران جلوگیری کند.

از سوی دیگر تعدیل تحریم ها تنها در حیطه اختیارات اوباما نیست، چرا که بسیاری از اقدامات تنبیهی علیه جمهوری اسلامی در کنگره به تصویب رسیده است، جایی که اکثریت جمهوریخواه همچنان سخت گرفتن به ایران را ترجیح می دهند. در همین حال برخی مقامات ایرانی در مورد اینکه آمریکا انگیزه ای برای تعدیل تحریم ها علیه جمهوری اسلامی داشته باشد، دچار تردید هستند. به گفته آنها به نظر نمی رسد آمریکا بخواهد تحریم هایی را که علیه جمهوری اسلامی اعمال می شود، لغو کند. زیرا در مورد رژیم صدام حسین نیز تا زمانی که وی روی کار بود، تحریم ها به قوت خود برقرار بودند.

پس از سال ها فقدان روابط دیپلماتیک و شعار هایی که در تهران و واشینگتن علیه یکدیگر سر داده شده، بی اعتمادی به یک بیماری بومی تبدیل شده است. آمریکایی ها در مورد اینکه رهبران ایران به طور کلی به دنبال توافق با واشینگتن باشند، تردید دارند. برخی پیش بینی می کنند که کنار آمدن با شیطان بزرگ مانند آنچه در زمان میخائیل گورباچف در جماهیر شوروی سابق روی داد، انقلاب ایران را از بین می برد.

موضوع در مورد ایران تا حدودی متفاوت تر است. پس از انقلاب اسلامی 1979 که در آن رژیم پهلوی سرنگون شد، روابط ایران و آمریکا رو به وخامت گذاشت و اکنون با توجه به فشار تحریم های اعمالی، عادی سازی روابط با واشینگتن ، منتقدان زیادی در تهران دارد. با این وجود چهره هایی مانند منوچهر متکی، وزیر امور خارجه سابق ایران بر این باوند که تقویت روابط با آمریکا یم پروژه ملی است که در صورتی که واقعیت داشته باشد کنترل آن بر عهده مقام معظم رهبری خواهد بود. هرچند شایعه هایی در مورد ملاقات برخی مقامات ایرانی با همتایان آمریکایی پخش شده، اما به نظر نمی رسد هنوز در ایران تصمیم نهایی برای برقراری رابطه با آمریکا با توجه به هزینه های و فایده ها ، اتخاذ شده باشد. از سوی دیگر در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در ایران، به نظر نمی رسد که مقامات عالی رتبه کشور بخواهند داغ شدن موضوع مذاکره با آمریکا به شعار انتخاباتی تبدیل شود.

این رویکرد در مقاله ای که روزنامه کیهان در ماه دسامبر منتشر کرد، به خوبی مشهود است. این مقاله از آنهایی انتقاد می کرد که مغایر با اندیشه های انقلابی به دنبال مذاکره با آمریکا هستند.

در حال حاضر تحریم ها فشار زیادی را به اقتصاد ایران تحمیل می کنند. اما در عین حال به نظر نمی رسد تهران نیز بخواهد از خط قرمز هسته ای مورد نظر غرب، یعنی تولید سلاح هسته ای عبور کند. اقدامی که به طور حتم، واکنش نظامی آمریکا را به دنبال خواهد داشت. پس در این شرایط حتی در صورتی که مذاکرات فورا آغاز شود، شانس توافق اندک است.

منبع : اکونومیست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10