ترکیه، بزرگ ترین رقیب منطقه ای ایران

دیپلماسی ایرانی: بیست و یکمین نشست از سلسله برنامه های ماهانه سایت دیپلماسی ایرانی روز یکشنبه 1 بهمن ماه با عنوان ، ایران و ترکیه، فرصت ها و چالش همسایگی برگزار شد. میر محمود موسوی  مدیر کل پیشین آسیای غربی وزارت خارجه در مقام نخستین سخنران این نشست محور کلام خود را بر موضوع " روابط ایران و ترکیه در بستر تحولات جاری منطقه" متمرکز کرد. آنچه در زیر می خوانید سخنان این تحلیل گر مسائل ترکیه در بخش پرسش و پاسخ نشست فوق است:

میرمحمود موسوی، با اشاره به برخی تبلیغات در مورد نزاع شیعه و سنی در منطقه گفت: «اعتقاد شخصی بنده این است که ما در مورد دعوای شیعه و سنی دچار توهم توطئه هستیم. با توجه به اشرافی که بر بحث شیعه و سنی در منطقه دارم، باید بگویم که تمام مشکلات مربوط به اختلافات شیعه و سنی ناشی از افراط گرایی برخی از شیعیان، افراط گرایی برخی از سنی ها و سیاست های پوپولیستی حاکمیت ها است. اگر تبلیغاتی هم در این خصوص انجام می شود، تنها در جهت تحمیق مردم است. اگر به داخل کشور به وضع اهل تسنن نگاه کنیم خواهیم دید که وضعیت مناسب نیست. بنابراین باید توجه داشت که دچار این توهم توطئه نشویم.»

او در ادامه با اشاره به حمایت ایران از مقاومت گفت: «ایران موضوع حمایت از مقاومت را نه تنها محور سیاست خارجی بلکه محور تمام سیاست های خود قرار داده است. این مسئله جای تامل دارد. می توان این مسئله را دوباره مورد بررسی قرار داد و پرسید چگونه است که محور مقاومت تمام سیاست خارجی ما را تحت تاثیر قرار داده است و منافع ملی ما را تعیین می کند؟ بعید نیست با بررسی مجدد باز هم به همین نتیجه ای برسیم که حالا رسیده ایم؛ اما باید اجازه داد در این مورد بحث و بررسی شود.»

میرمحمود موسوی در ادامه با اشاره به رویکرد ایران در منطقه گفت: « این سوال وجود دارد که آیا محور مقاومت تنها شامل شیعیان است؟ یعنی  مقاومت از ایران و عراق شروع می شود و به لبنان ختم می شود؟ در حالی که تنها چسب کوچکی به نام حماس وجود داشت که آن هم از این ها فاصله می گیرد. بنابراین در این استراتژی جای تامل وجود دارد. بررسی کنیم ببینیم که در حرکت هایی که انجام داده ایم کجا اشتباه کرده ایم. آیا به شعار وحدت شیعه و سنی که سر داده ایم، عمل هم کرده ایم؟ باید به این جریان مقاومت چند جریان اهل تسنن را نیز اضافه کنیم. هنر و کار دیپلماسی این است که نتوانسته ایم انجام دهیم. این که ترکیه به طارق الهاشمی پناه داده است، بعد از این رخ داده که ما پیوندهای خود را با بغداد شیعه محکم کرده ایم. بنابراین به طرف های دیگر هم حق دهیم که در جهت تامین منافع خود حرکت کنند. بدیهی است که هر کشوری منافع خود را دنبال می کند. چگونه انتظار داریم که ما در جهت منافع شیعه هر کاری از دستمان بر می آید انجام دهیم اما دیگران این اجازه را نداشته باشند که در جهت منافع خود حرکت کنند و به دنبال هم پیمانان خود نباشند؟»

میرمحمود موسوی ضمن ابراز نگرانی در مورد اعلام استقلال کردستان در هفته ها یا ماه های آینده گفت: «در این صورت دعوا میان بغداد و اقلیم کردستان آغاز خواهد شد؛  توجه داشته باشید که دو طرف در حال حاضر با پنجاه هزار نیرو در مقابل یک دیگر صف آرایی کرده اند. اگر این جنگ در عراق سر بگیرد آن وقت این سوال پیش می آید که محور مقاومت کجاست؟ بدیهی است که در این شرایط این محور قطع می شود. این چه نوع سیاست گذاری است؟ ممکن است پاسخ هایی برای این سوالات وجود داشته باشد ولی آیا من حق دارم که این سوالات را مطرح کنم؟ متاسفانه این سوالات هیچ جا طرح و پاسخ داده نمی شود. در حال حاضر متاسفانه فضای بحث بر سر این گونه مسائل مهیا نیست. واضح است که دفاع از کرامت انسانی در فلسطین، نه تنها  از روزهای اول انقلاب اسلامی  که از سال 1342 جزئی از هویت ما بوده است. ما هم سال 42 در خیابان تظاهرات کردیم و هم سال 57 و با این مسئله بیگانه نیستیم ولی سوال این است که آیا کرامت انسانی تنها به فلسطینیان تعلق دارد؟»

مدیرکل سابق آسیای غربی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در ادامه با اشاره به سیاست ایران در قبال بحران سوریه گفت: «کمی منصف باشیم. آیا  آن چه در سوریه در چند ماه اول منجر به ایجاد وقایع در سوریه شد، واقعا شیطنت های خارجی بود؟ آیا شصت هزار نفری که تاکنون در سوریه کشته شده اند، همگی تروریست بوده اند؟ مگر می شود که در کشوری شصت هزار نفر تروریست وجود داشته باشد؟ درست است که القاعده جذب این بحران شده و امریکا و قطر و عربستان در بحران سوریه دخالت دارند، اما این سوال وجود دارد که روسیه و چین و برخی کشورهای دیگر در این بحران دخالت ندارند؟»

او در مورد آینده نیز منطقه گفت: «من معتقدم بزرگترین رقیب آینده ما در منطقه نه عربستان است و نه هیچ کشور دیگری، بلکه ترکیه است. ترکیه ظرفیت های بسیار خوبی دارد و در زمینه اقتصادی نیز بسیار موفق ظاهر شده است. فراموش نکنیم که از سال 2008 به این سو که رکود اقتصادی دنیا را به لرزه انداخت، اقتصاد ترکیه توانسته با رشد هشت و نه درصد خود به اولین اقتصاد اروپا در سه سال گذشته تبدیل شود. این ظرفیتی در همسایگی ماست که ما با آن همکاری و همراهی نمی کنیم. هنرعده ای این است با خواندن دو مقاله در مورد ترکیه، شروع به فحاشی به حاکمیت این کشور می کنند.»

میرمحمود موسوی با اشاره به موضع گیری های رسانه ای در ارتباط با ترکیه گفت: « یکی از اولین اصولی که سی سال پیش در وزارت خارجه آموختم این بود که نباید موضع سیاسی کشور را از رسانه های دیگر گرفت. مواضع باید بر اساس منافع ملی شکل گیرد نه بر اساس تبلیغات. متاسفانه در کشور این مسئله رواج پیدا کرده که خودمان مسئله ای را تبلیغ می کنیم و خودمان نیز به دنبال این تبلیغات راه می افتیم و فکر می کنیم این دیپلماسی است؛ در حالی که این خطاست. اجازه دهیم در وزارت خارجه و دیگر دستگاههای مرتبط با سیاست خارجی این بحث ها صورت گیرد و سیاست درست شکل گیرد.»

مدیرکل سابق آسیای غربی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران درباره اهمیت روابط با ترکیه گفت گفت: «با توجه به همسایگی ترکیه با ایران و ظرفیت های این کشور، منافع ایران ایجاب می کند که با این ترکیه بهتر از این رفتار کنیم. من رفتارهای ترکیه را به دقت رصد می کنم و در مجموع می توانم بگویم که ترکیه عاقلانه تر از ما رفتار می کند و متوجه اهمیت روابط با ایران هست. این درست است که ترکیه عضو ناتو و دوست غرب است اما به هیچ وجه نه نوکر امریکا است و نه نوکر اسرائیل. ترکیه حتی در زمان حکومت ارتش هم نوکر امریکا نبوده است. بنابراین نباید بر این موضوعات تکیه کرد و سیاست کشور را بر اساس این شعارها بنا کرد.»

میرمحمود موسوی در پایان در مورد افتتاح دفتر طالبان در ترکیه نیز گفت: «این اقدام به این دلیل است که ترکیه می خواهد در منطقه فعال باشد. این ضعف ما است که چهارمین اجلاس ترکیه با افغانستان و پاکستان برگزار شده و ایران در آن شرکت ندارد. این ضعف دیپلماسی ما است که کشورهای این سو و آن سوی مرزهای ایران با یکدیگر جلسه دارند در حالی که ما در آن شرکت نداریم و با چاوز جلسه داریم.»/12