سومالی، سکوی جدید پرتاب ترکیه

دیپلماسی ایرانی: ما عربستانی ها از نزدیک که به کشورمان می نگریم و استراتژی آن را مورد بررسی قرار می دهیم به روشنی می بینیم که کشورمان نزدیک به دو دهه است فروپاشیده است. از زمانی که آخرین دولت فعال عربستان سقوط کرد دیگر دولت موفقی بر سر کار نیامده است، کشور ما از آن موقع تا کنون در حالت احتضار به سر می برد و حتی بهار عربی هم به آن نرسیده است.

این که یکی دو باری به همسایگانمان در منطقه اهمیت می دهیم و حاضر نیستیم که از آنها جدا شویم و تنهایشان بگذریم، چیزی نیست که چندان قابل توجه باشد، اکنون وضعیت ما به جایی رسیده که حتی امریکایی هایی که در جنگ آزادی کویت استراتژی خود را با ما گره زده بودند از ما فرار می کنند.

حالا از همه این حرف ها گذشته، با مساله مهمی به اسم سومالی مواجهیم که امریکایی ها را از نیمه های دهه نود تا کنون مشغول خود کرده است. امریکایی هایی که با حمله خود به آن کشور، تنها چند سال پس از آزادسازی کویت، تنها می خواستند این پیام را بدهند که فقط به نفع کشورهای ثروتمند نفتی لشکرکشی نمی کنند بلکه کشورهای فقیری چون سومالی نیز برایشان اهمیت دارد. اما اگر جنگ کویت به مذاق امریکایی ها خوش آمد، در سومالی امریکایی ها تجربه تلخی را پشت سر گذاشتند.

سومالی، کشوری که کمتر کسی به آن توجه می کند و تمایل کمتری برای کمک به آن وجود دارد. کشوری که چند دستگی در آن بسیار است و چه از لحاظ قبیله ای و چه از لحاظ سیاسی تجزیه شده محسوب می شود، هر رهبری هم در آن علیه رهبر دیگر می جنگد و روز به روز بر خشونت های جاری در آن افزوده می شود. دیگر کار به جایی رسیده است که القاعده در آن نفوذ کرده و برای خود ادعایی دارد. در نهایت هم به یک گذرگاه پر در آمد برای دزدهای دریایی تبدیل شده که تنفر همه دنیا را برانگیخته است و باعث نگرانی عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس و از قبل آنها همه دنیا شده است. نگرانی ها زمانی افزایش یافت که رسما به یک گذرگاه غیر قانونی برای قاچاق انسان از یمن به آن کشور نیز تبدیل شد.

به اعتقاد بسیاری همه از سومالی ناامید شده اند، هیچ امیدی هم در افق دیده نمی شود که این کشور شکست خورده بتواند سلامتی سابق خود را بازیابد. اما این تحلیل چندان هم صحیح نیست. امیدهایی در افق مشاهده می شود، پس از آن که نهادهای بین المللی حکومت حاکم بر این کشور را به رسمینت شناختند، بارقه های امیدی نمایان شدند. بازار کسب و کار آن احیا شد و حرکت تجاری و بازسازی آن نفس های تازه ای به خود گرفتند. پول های تازه ای نیز به سمت این کشور فقیر سرازیر شدند. خوب، این پول ها را چه کسی به سومالی سرازیر کرده است؟ ترکیه، و رهبر آن اردوغان که این روزها به یکی از قهرمانان ملی سومالی تبدیل شده است. بسیاری از سومالیایی ها هر سه بخش از نام او را یعنی رجب و طیب و اردوغان را برای نام نهادن فرزندانشان انتخاب می کنند. ترکیه در سومالی چه می کند؟ این جا که نه بازار پر رونق اقتصادی دارد و نه پرستشگاه و عبادتگاهی که منافع خاصی را برای ترکیه رقم بزند؟ پاسخ روشن است، اردوغان می خواهد طرح گسترش ترکیه مدرن را در این کشور هم پیاده کند. شرکت های ترک تشنه برای بازارهای جدید نیز از این فرصت استفاده کرده اند و به یاری نخست وزیرشان شتافته اند.

یکی از متفکران و رهبران ترک و یکی از شیوخ مدارس فکری که گفته می شود 10 میلیون پیرو دارد و شرکت هایی را می گرداند و صاحب روزنامه ای در ترکیه است و مدارس متعددی را در سراسر جهان در اختیار دارد، موسوم به فتح الله جولان، زمانی می گفت: «اردوغان و متحدان اسلام گرایش به تدریج به سمت تصاحب هسته اصلی قدرت در ترکیه حرکت می کنند و بعد از آن به سمت کشورگشایی های جدید برای ترویج اندیشه خود حرکت خواهند کرد.»

وی که در سال 2000 پس از محاکمه در دادگاه دولت ترکیه به دلیل رهبری جریانی که می خواست علیه دولت اسلام گرای ترکیه کودتا کند، محاکمه شد و مدتی را در زندان گذراند و اکنون در پنسیلوانیای امریکا به دور از جنجال های رسانه ای زندگی می کند، برای گفتن این عبارت به زندان افتاد: "اردوغانی ها از ماذنه ها برای تصاحب قدرت سوء استفاده خواهند کرد". اکنون او با همکاری دولت ترکیه در سومالی مدرسه تاسیس کرده است و تلاش دارد تا ضمن جذب نخبگان و افراد نابغه این کشور آنها را برای ادامه تحصیل به ترکیه بفرستد. به خصوص برای مدارس دینی و تربیت ائمه جماعات و سخنرانی در مساجد که افراد زیادی را برای آنها جذب کرده است. بسیاری ترجیح می دهند این افراد به جای رفتن به مدارس تندروی مورد حمایت کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ترکیه بروند و تحصیل کنند.

اردوغان خود در سفرش به سومالی که در آگوست 2011 انجام شد برنامه ای برای جذب 1200 دانشجوی سومالیایی برای تحصیل در دانشگاه های ترکیه مطرح کرد. برنامه ای که اکنون اجرا شده و ضمن جذب دانشجویان سومالی آنها را در رشته های علوم، مهندسی، پزشکی و حقوق با سرمایه گذاری 70 میلیون دلاری مشغول به تحصیل کرده است. این در حالی است که 365 میلیون دلار نیز از سوی بخش خصوصی ترکیه در این زمینه سرمایه گذاری شده است.

در حال حاضر بسیاری از بازرگانان ترکی بدون این که نگران آدم ربایی یا دیگر مسائل امنیتی باشند در شهرهای مختلف سومالی در رفت و آمدند و مشغول کشف و شناسایی بازارهای جدید برای فعالیت های خود هستند.

ترک ها از ویژگی های سومالی به خوبی آگاهند. اکنون آنها از افراد بسیار محبوب سومالیایی ها محسوب می شوند. آنها از آمدن ترک ها به کشورشان بسیار استقبال کرده اند و بازارهای خود را به روی آنها گشوده اند. بنا به گزارش های اقتصادی سومالی حداقل 10 میلیارد بشکه نفت در مناطق پورتلند، در شمال شرقی خود دارد، ترک ها به این ذخایر نفتی چشم دوخته اند و انتظار دارند که بتوانند به کمک آنها بر سرعت رشد اقتصادی خود بیفزایند. در حال حاضر مصرف نفت ترکیه از 2.1 میلیون بشکه نفت در سال 2003 به 10.3 میلیون بشکه نفت رسیده و این باعث شده است تا به یکی از رقبای بالقوه در برابر چین تبدیل شود.

بی شک ترک ها محض رضای خود کاری را انجام نمی دهند. قطعا به فکر منافعی در سومالی هستند. اگر این کشور به ثبات برسد و اکتشاف نفت در آن آغاز شود، ترکیه ضمن بهره برداری نخست از این ذخایر می تواند سومالی را به سکوی پرتاب خود برای نفوذ به قلب آفریقا تبدیل کند.

نویسنده: جمال خاشقجی / منبع: روزنامه الحیات