جزییات طرح الشرع برای بحران سوریه
معاون رئیس جمهور سوریه توقف خشونت ها ، برقراری آتش بس به شکل همزمان و تشکیل دولت وحدت ملی با اختیارات گسترده را راه حل برون رفت از بحران جاری در سوریه دانست و درباره دخالت نظامی خارجی در این کشور هشدار داد.
به گزارش خبرگزاری فارس، اوضاع در سوریه هم اکنون بسان آنچه که 6 ماه و یا یک سال پیش بود، نیست. بحران سوریه هم اکنون پیچیده تر از گذشته به نظر می رسد و همه چیز را در سوریه با خود درگیر می کند.
«فاروق الشرع» دیپلمات و سیاستمدار سوری که باید او را از جمله عالی رتبه ترین مسئولان نظام سوریه دانست، عادت چندانی به صحبت و گفت وگو به ویژه با رسانه ها و مطبوعات ندارد. وی از سال 1984 تا 2006 وزیر امور خارجه سوریه بود و از سال 2006 به معاونت رئیس جمهوری سوریه منصوب شد.
فاروق در سال 1938 در دمشق و در خانواده ای سنی از اهالی استان درعا متولد شد و مدرک کارشناسی زبان انگلیسی خود را از دانشگاه دمشق و مدرک حقوق بین الملل را از دانشگاه لندن گرفت.
در جریان اعتراضات سال 2012 سوریه اخباری در مورد جدایی فاروق الشرع از دولت سوریه و فرار او از این کشور منتشر شد، اما سرانجام او پس از مدتی غیبت بحث برانگیز در محافل عمومی ظاهر شد.
در اکتبر 2012 «داوود اوغلو»، وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد، از تشکیل دولت انتقالی در این کشور به ریاست فاروق الشرع حمایت می کند و مدعی شد که فاروق الشرع تلاش کرده تا از این کشور فرار کند، اما موفق به این امر نشده است.
«فاروق الشرع از نظام سوریه جدا شد؟ .. او تحت اقامت اجباری قرار دارد .. الشرع در سوریه و به دور از چشم های نظام است .. الشرع تحت حمایت شماری از گروه های مسلح است .. الشرع به همراه ده ها افسر وارد اردن شد ... پاریس در انتظار استقبال از الشرع است»، اینها نمونه کوچکی از شایعاتی است که پیرامون الشرع مطرح بود، اما حقایق و واقعیت ها این نبودند. وی در جریان امور است، اما در دایره تصمیم گیری نیست. با مسئولان نظام سوریه همچنان در ارتباط است. با «بشار اسد»، رئیس جمهوری سوریه هر از چندگاهی ملاقات می کند. با برخی از فرماندهان عالی نیز در تماس است. محل اقامت وی تابع تدابیر و اقدامات خاصی جهت محافظت از وی است و این موضوعی است که همه مسئولان نظام سوریه را امروز دربرمی گیرد تا آنها را از هرگونه خطر و تهدید در امان نگه دارد و از آنان محافظت کند. هنوز روح زندگی در او جریان دارد. همچنان با معارضان و شخصیت های مستقل در خارج از کشور و خارج از نظام در ارتباط است. هر روز همه چیز را زیر نظر می گیرد. همچنان انتقادات خود را ایراد می کند، اما به دور از نشست ها و محافل رسمی و در تلاش برای عدم رسیدن آنها به گوش رسانه ها.
اما در آنجا چه چیز تغییر کرده است. فاروق الشرع احساس ناکامی و شکست نمی کند، اما از درد و رنجی که بر کشورش تحمیل می شود، نگران است و حقایق را آنگونه که هست، توصیف می کند. خود را ملزم نمی بیند که در هر موضوعی دخالت کند، به ویژه هنگامی که بر این باور است که نمی تواند، راه حل های ارائه شده را تغییر دهد. نمی تواند در برابر اشتباهات یا اموری که سرنوشت کشور را به خطر می اندازد، سوکت کند. به دلیل سوابقش و شایستگی هایی که داشته نیازمند این نیست که کسی به او بگوید کجا برود و کجا نرود و چه بکند یا چه نکند.
حالا معاون رئیس جمهوری سوریه بار دیگر ظاهر می شود و با روزنامه لبنانی «الاخبار» به گفت وگو می نشیند تا اوضاع سوریه را از اولین روز بحران به تصویر بکشد. به همین دلیل از نظام و رهبران حزب و دولت و آنچه در سوریه در جریان است و نقش کشورهای خارجی در بحران سوریه و توطئه های آنها علیه این کشور سخن می گوید و همچنان خود را یکی از افراد مسئولی ملاحظه می کند که به هر طریق ممکن باید کشورش را از بحرانی که در آن گرفتار آمده نجات دهد.
او را دوستدار مردم روسیه می دانند که به روابط تاریخی اش با مردم سوریه وفادار است. در قبال چین هم همین دیدگاه را دارد، اما ایران را بیش از دو کشور فوق به سوریه نزدیک می بیند، این نزدیکی تنها نظام را شامل نمی شود، بلکه مردم آن را هم دربرمی گیرد. به حکمت و تدبیر رهبر آن «آیت الله خامنه ای» (مدظله) از زمانی که ریاست جمهوری ایران را برعهده داشتند، ایمان و باور دارد و مبارزات سید حسن نصرالله را تحسین می کند و معتقد است که می تواند، نقش مهمتر و بزرگتری در تلاش برای یافتن راه حل سیاسی واقعی و زود هنگام برای بحران سوریه ایفا کند.
متن کامل مصاحبه فاروق الشروع با الاخبار در زیر می آید:
جهان عرب
فاروق الشرع سخنان خود را با سخن گفتن درباره جهان عرب ادامه می دهد. می گوید، هرآنچه در مصر روی می دهد، رویداد بزرگی است که جایی برای بازگشت به عقب در آن نیست، اما باید تحرکات سیاسی ، تبلیغاتی و رسانه ای را در این کشور زیر نظر داشت و دنبال کرد و نمی توان آن را نادیده گرفت. مصر کشوری تاریخی است که باید با آن روابطی عمیق و خوب داشت. این کشور می تواند اقدامات بسیاری را به سود کشورهای عربی انجام دهد و آنچه امروز این کشور شاهد آن است، نیازمند پیگیری و رصد دقیق است، چون انقلابی که در این کشور روی داد، نمی تواند نتایج و اهداف خود را که بیانگر خواسته ها و مطالبات مردم است و خواسته ها و مطالبات این انقلاب است، را محقق کند.
عضو حزب البعث سوریه و دیپلمات کارکشته معتقد است که «ابن سهل حوران»، از مقامات مسئول سوریه که به حکمت و پاکی و درستی اش معروف است، در تمام امور جاری در کشور و هرآنچه روی می دهد، دست دارد. تجربه های بسیاری را در کنار «حافظ اسد»، رئیس جمهوری فقید سوریه به دست آورده و همواره در کنار او بوده است. حوران از همان لحظه اول در کنار بشار اسد بود و او را فرصت بزرگی یافت تا سوریه را از مرحله ای به مرحله دیگر و از جایی که در آن است به مکان و رده ای پیشرفته تر برساند. اما در ابتدای بحران سوریه در ابتدای سال 2011 اجازه داد، روند امور به هر طرف که بخواهد سوق پیدا کند.
فاورق الشرع در وضعیتی نیست که نیازمند دشمنی یا جلب محبت کسی برای به دست آوردن منفعتی یا دست یافتن به منصبی و مقامی باشد، چراکه جایگاه سیاسی وی بالاست و او وابسته به هیچ طرفی نیست. به تمام کسانی که با وی در ارتباط بودند، گفت و اطلاع داد که نه به سمت و منصبی در آینده یا دولت انتقالی چشم دارد و نه آن را می پذیرد. تنها نگرانی وی هم اکنون سوریه است. هر آنچه را که بخواهد در حمایت از فلان طرح یا انتقاد از فلان تصمیم یا فلان رفتار و تعامل و رد فلان شخصیت بی پروا و شفاف می گوید.
برای مدتی طولانی از صحنه مطبوعات و رسانه ها دور شد و هم اکنون همانطور که گفته شد، بازگشته تا اهدافی را که مد نظر دارد بر زبان آورد. او را باید از جمله مسئولان ارشد سوری برشمرد که به نوگرایی و پیشرفت گرایش دارد و به احترام به عملکرد دولت معتقد است و هیچ رفتاری خارج از حیطه مقام و موقعیتی که در آن قرار دارد، انجام نمی دهد، به همین دلیل حرمت ریاست جمهوری را زیر پا نمی گذارد و پشت سر او اقداماتی پنهانی انجام نمی دهد و سخنان مطبوعات و رسانه ها درباره جدایی اش از نظام سوریه را به باد تمسخر می گیرد.
نظامی شدن تحرکات
الشرع تحرکات معارضان را به دو بخش تقسیم می کند. دارای دیدگاهی واضح و روشن در برابر امور جاری در کشور از همان اولین روز بحران است. در ابتدای حوادث سوریه نظام از وجود یک یا چند فرد مسلح یا تک تیرانداز بر پشت بام یک یا چند ساختمان سخن می گفت، اما هم اکنون نظام با تمام وجود از کثرت گروه های مسلح و تروریستی سخن می گوید که حتی شمارش آنها و رصد مکان انتشار آنها سخت می نماید و این شکایت را حتی به شورای امنیت سازمان ملل هم ارائه کرده است. شهرک ها و مناطقی پیرامون شهرها وجود داشتند که از تروریست های مسلح پاکسازی شدند که آوارگی ساکنان این مناطق را به دنبال داشت، اما افراد مسلح بار دیگر به این مناطق بازگشتند، در حالی که اهالی آن نتوانستند، به اماکن سکونت خود باز گردند. الشرع با تلخی این سوال را می کند که «آیا هرکس این حق را دارد که وارد هر کشوری شود و جز با بیرون کردن و طرد وی و با استفاده از زور و قدرت نتوان وی را از وطن خود بیرون کرد»، به ویژه هنگامی که تصاویر پیکرهای شهروندان بی گناه و ویرانی ها و خرابی هایی که بمباران ها و بمبگذاری ها از خود برجای گذاشته و شهروندان و ساختارهای زیربنایی و موسسات و دستگاه های عمومی و خصوصی و نخبگان و کادرهای علمی کشور را هدف قرار می دهد. می گوید: «کسانی که به این جنایات دست می زنند و کسانی که در پس آنها قرار دارند، محکوم و آنها فاقد هرگونه احساس و عرق ملی و اخلاقی و انسانی هستند.
الشرع بار دیگر به صحنه کلی حوادث باز می گردد و می گوید: «کاهش تعداد تظاهرات کنندگان مسالمت جو موجب افزایش تعداد افراد مسلح شد. درست است که تامین امنیت شهروندان وظیفه دولت است، اما این با اتخاذ خط مشی و سیاست راه حل امنیتی برای پایان دادن به بحران تفاوت دارد. نمی توان بین دو موضوع تمایز قائل نشد. با تمام این تفاصیل می بایست درباره راهکارها و ابزارهای مورد استفاده بحث و مناقشه ها و رایزنی هایی صورت می گرفت و در عین حال تلاش می شد، تا راه حل ارائه شده، راه حلی سوری - سوری باشد. مذاکراتی که در ژوئیه 2011 انجام شد، هدفش حل بحران با راهبردهای سیاسی و با دست های سوری بود. اما روند امور به این سمت سوق پیدا نکرد. پس از آن نوبت به عربی کردن بحران و تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب رسید، اتحادیه ای که کشور از بنیانگذاران آن بود، بی آنکه دلیل یا بهانه و دستاویز قانع کننده ای در این باره به شهروندان سوری ارائه شود. اشتباهات و خطاهای بسیاری از سوی اتحادیه عرب و نظام توامان روی داد که نه می توان آنها را فراموش کرد و نه از آنها گذشت.
الشرع درباره مسئولیت نظام در بررسی علل رسیدن بحران سوریه به این مرحله به ویژه نظامی شدن و اینکه آیا کمیته های تحقیقی برای تعیین دلایل آن تشکیل شد یا خیر می گوید: «از همان ابتدای بحران کمیته های حقیقت یابی که دارای مصداقیت و اعتبار باشند، تشکیل نشد و اگر هم تشکیل شد، نتایج تحقیقات آنها در رسانه ها و مطبوعات منتشر نشد؛ موضوعی که زمینه را برای انتشار برخی شایعات فراهم کرد تا در کنار آن نظام هم اعتبار و جایگاه خود را در برابر آسیب دیدگان و متضررین در داخل و ناظران در خارج از دست بدهد.
باید در موضع دفاع از سوریه باشیم
معاون رئیس جمهوری سوریه به عمق بحران اعتراف می کند. «هر روز که می گذرد، کشور از راه حل سیاسی و نظامی دور می شود. ما باید در موضع دفاع از سوریه باشیم نه در نبرد برای وجود یک فرد یا نظام یا عدم وجود آن باشیم». او معتقد است که مشکلات سوریه «هم متعدد شده و پیچیده به حدی که دیگر در آن ممکن نیست که بین اقدامات نظامی کنونی و زندگی عادی شهروندان تمایزی قائل شد».
آیا ما در چارچوب راه حل گام برمی داریم؟
به اعتقاد الشرع «مسائل بیشمار بسیاری وجود دارند که باید برای آنها به فکر یافتن راه حلی بود. نه به خاطر کسی بلکه تنها به این دلیل که اوضاع و امور به روند سابق خود بازگردد. چون بر این باوریم که عقربه های ساعت هیچ گاه به عقب باز نخواهند گشت. «اخضر ابراهیمی»، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه سخنان خود را تکرار می کند، اینکه امور جاری در سوریه از بد به بدتر شدن گرایش دارد و من نمی توانم این گفته را انکار کنم، چون بیش از یک سال است که پیگیر روند امور جاری در سوریه هستم و می بینم که این روند شما را به سمتی سوق می دهد که خوشایند نیست و همچنان از وضعیت بد به سمت بدتر شدن در حرکت است. اما مشکل این است که ابراهیمی هم در عمل و هم در تئوری کند است، در حالی که روند امور در سوریه هم بسیار به سرعت در حرکت است و هم بر خشونت های آن افزوده می شود.
الشرع می افزاید: «با توجه به موقعیت و جایگاهی که دارم، دقیقا نمی دانم وضعیتی که در آن قرار داریم ما را به کجا سوق خواهد داد. پاسخ روشنی در این زمینه ندارم. چه بسا از مسئولان نظام هم کسی نداند که در راه حل به کجا رسیده ایم. تعجب می کنید، اگر به شما بگویم که حتی رئیس جمهوری هم نمی تواند جواب روشنی به شما بدهد، با اینکه اختیار امور کشور را در دست دارد. آنچه در سوریه روی می دهد، پیچیده، مرکب و مرتبط با یکدیگر است. اگر تلاش کنید، امور را از یکدیگر تفکیک کنید، به جای اینکه شما را به راه حلی برساند، بر پیچیدگی های آن و قطب های مخفی و پنهانی آن افزوده می شود. کسانی که فرصت یافته باشند با شخص رئیس جمهوری سوریه دیدار داشته باشند و با وی گفت وگو کنند، خواهند شنید که می گوید، این نزاع طولانی مدت، این توطئه بزرگ و طرف های درگیری در آن بی شمارند از تروریست ها گرفته تا اراذل و اوباش و قاچاقچی ها. الشرع تمایل خود به راحل نظامی برای پایان دادن به این روند تا تحقق پیروزی نهایی را پنهان نمی کند و معتقد است، در آن صورت است که گفت وگو و مذاکره سیاسی محقق خواهد شد. بسیاری در حزب و نیروهای مسلح از ابتدای بحران بر این باور بودند و تاکنون بر این باورند که جایگزینی برای راه حل سیاسی وجود ندارد و راهی برای بازگشت به عقب نیست».
به عقیده الشرع، «راه حل واقعی و حقیقی زمانی است که از بالاترین سطوح آغاز شود. رئیس جمهوری فرمانده کل نیروهای مسلح و ارتش است و اوست که نخست وزیر را انتخاب و حزب حاکم را هدایت و رئیس پارلمان را انتخاب می کند. اما در همان حال موسسات و نهادهای اجرایی و قانونگذاری و قضایی در کشور وجود دارند که مسئول مستقیم اداره امور کشور هستند و این موسسات و نهادها دارای روسا و مدیران و هیئت های مدیره ای هستند که مشغول به فعالیت می باشند یا گمان می رود که برخی از آنها براساس دستورات داده شده به آنها مشغول به فعالیت هستند و برخی موارد تصمیمات خود را با نشان دادن تصویر نصب شده در دفتر کارشان به معنای اینکه جای بحث و مناقشه ندارد، به اجرا می گذارند».
تغییر بدون شرکا ممکن نیست
معاون رئیس جمهوری سوریه ادامه می دهد: «در سال 1970 موسسات و نهادهای بسیاری در دولت در اوج تناقض و اختلاف مجلس رهبری انقلاب آن دوره و براساس میثاق توافق حاصل شده دربار آن مانند جبهه ملی و پارلمان و شوراهای محلی بنا شد. این موسسات به مرور زمان فرسوده شدند، با اینکه تلاش هایی برای تجدید نظر در ساختار آنها از زمان به دست گرفتن قدرت در سوریه توسط بشار اسد در سال 2000 انجام شد. پس از آن این موسسات با وجود از کارافتادگی اکتسابی به کار خویش ادامه دادند. اما این اوضاع در شرایط بحران های بزرگ و زمانی که ساختارهای زیربنایی و خانه ها تخریب می شوند و خبری از برق نیست و بیمارستان ها در بسیاری از شهرها و مناطق از کار افتاده اند و نفوذ عوامل داخلی و خارجی افزایش می یابد، صرف نظر از بازداشت هزاران نفری که هنوز به دادگاه ها معرفی نشده اند، به نظر شما به کجا خواهد انجامید».
تنها اسرائیل از حوادث سوریه سود می برد
وی با اعتماد به نفس می گوید: «نه ائتلاف ملی و نه شورای استانبول و نه هیئت هماهنگی که خود را نماینده معارضان داخلی می داند و نه هیچ گروه معارض مسالمت جو یا مسلحی که ارتباطش با طرف های خارجی آشکار و روشن است، نمی تواند، خود را نماینده مشروع و قانونی و تنها نماینده ملت سوریه معرفی کند. همچنین نظام حاکم با ارتش و احزابش و در راس آنها حزب بعث با تجربه طولانی مدت و بروکراسی ریشه دارش نمی تواند پس از گذشت دو سال از عمر این بحران تغییر و تحول و پیشرفتی را به تنهایی و بدون شرکای جدیدی رقم بزند که در حفظ بافت ملی و وحدت اراضی و حاکمیت منطقه ای رقم بزند. از بین رفتن و نبود اعتماد بین این دو طرف و سرانجام محال و غیرممکن بودن گرد هم آوردن آنها پای میز مذاکره مستقیم موجب تخریب و نابودی و جدایی بیش از پیش خواهد شد که تنها سود برنده از این اوضاع رژیم صهیونیستی است.
به گفته الشرع ، ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور هر روز و در برابر دیدگان ما در حال تغییر است و آنچه در سوریه روی می دهد، بسان اوضاع جاری در آستانه دهه نود قرن بیست در کشورهای اروپای شرقی است و باید در نظر داشت که آن کشورها نیز دست به ایجاد تغییر و تحول در دوره منازعات داخلی یا جنگ های ویرانگر نزدند، با اینکه آنها وارد بحران اقتصادی کشنده ای نیز شده بودند.
تغییر و تحولی اساسی در تمام موسسات و نهادهای دولت وجود دارد. تغییر واقعی، تغییری است که برپایه رسیدگی به قضایای مهم براساس اولویت های اساسی و ضروری باشد. شاید پیشتر سخنان گفته شده درباره انجام تغییر و تحولات فوری را به خوبی نمی شنیدیم یا آنها را نمی پذیرفتیم. اما باید از تجربه خود و تجارب دیگران بیاموزیم و امروز دریابیم که تغییر باید به اجرا گذاشته شود و اگر نظام این وظیفه را با دیگران برعهده نگیرد و این تغییرات را به انجام نرساند، بی تردید این تغییرات به صورت یک جانبه و با دیکته دیگران به اجرا گذاشته خواهد شد.
راه حل را چگونه ارزیابی می کنید؟
«هر منطقی که بر اصل رد گفت وگو و مذاکره استوار باشد، بیانگر این نکته است که تمایلی به دستیابی به راه حل توسط خود سوری ها را ندارد و بالاخره اینکه هر توافقی چه توسط تماس ها و میانجیگری ها یا توافقات بین پایتخت های عربی و منطقه ای و بین المللی حاصل شده باشد، امکان اجرا نمی یابند، مگر اینکه حضور سوری ها در آن به شکلی عیان و گسترده مشاهده و احساس شود. راه حل باید سوری باشد، اما با سازشی تاریخی که تمام کشورهای مهم منطقه ای و کشورهای عضو شورای امنیت را دربرگیرد. این توافق باید پیش از هر چیز دربرگیرنده توقف خشونت ها و برقراری آتش بس به شکل همزمان و تشکیل دولت وحدت ملی با اختیارات گسترده باشد و این باید با رسیدگی به پرونده های مرتبط با زندگی و معیشت مردم و خواسته های برحق آنان همراه و توامان باشد.
الشرع می افزاید: «مشکل زمانی بزرگتر و عمیق تر می شود که برخی تصور کنند که امکان غلبه بر طرف مقابل یا درهم شکستن آن وجود دارد. اصلا درست نیست که معارضان مسلح تصور کنند، می توانند سرنوشت نبرد را بر اساس سرنگونی نظام رقم بزنند، مگر اینکه هدف آنها ایجاد آشوب و بلوا در کشور و استمرار خشونت های بی پایان در سوریه باشد. از سوی دیگر هم تصور نمی کنم، آنچه نیروهای امنیتی و یگان های ارتش محقق می کنند، بتواند سرنوشت نبرد را به سود نظام رقم بزند، به ویژه اگر بدون رویاپردازی به خطرات نهفته در پس اقداماتی که در سوریه صورت می گیرد، توجه داشته باشیم و دریابیم که این اقدامات با هدف نابودی تاریخ ، فرهنگ و مردم سوریه به اجرا در می آیند. تماس های ابراهیمی و سفرهایش همچنین اقدام ژنو را می توان در اصل به سود دستیابی به این توافق ملاحظه کرد و اگر از موفقیت توافق تاریخی برای گذر از بحران سوریه سخن می گوییم و اینکه این امر موجب می شود، راه برای جامعه بین المللی هموار شود تا به رسیدگی به قضایای مهم دیگر از راه های سیاسی و نه نظامی بپردازد، در آن مبالغه نکنیم.
اما آیا این توافق تاریخی به جایی رسیده است؟
فاروق الشرع ابراز امیدواری می کند که این توافق به جایی برسد، اما می داند که «اگر هریک از طرف های حاضر در توافق تصور کنند یا پافشاری کنند که به تمام خواسته ها و مطالبات خود دست یابند، در آن صورت مطالبات مردم سوریه به بوته فراموشی سپرده خواهد شد و سرنوشت منطقه وارد راهی ناشناخته و نامعلوم خواهد شد.
نظر شما :