دو انتخابات و یک مذاکره

دیپلماسی ایرانی: مذاکره در روابط بین الملل چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم، چه آشکار و چه پنهانی رویه ای معمول و متداول برای رفع مشکلات مابین کشورهاست. مذاکره ایران و آمریکا نیز از این قاعده مستثنی نیست و نباید آن را امری عجیب و غیر ممکن تلقی کرد. هرچند ایران و آمریکا گزارش اخیر نیویورک تایمز در مورد توافق تهران و واشنگتن برای برگزاری مذاکره مستقیم پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را تکذیب کرده اند ولی این خبر می تواند امیدهایی را برای کاهش اختلافات ایران و آمریکا و رفع خطرهای احتمالی از کشورمان زنده کند. بحران در سیاست خارجی ایران در سالهای گذشته رو به افزایش بوده است و همانطور که قبلا نیز بارها گفته ام به اعتقاد من تا زمانی که ما مشکلاتمان را با آمریکا حل نکنیم نمی توانیم به راه حلی برای برون رفت از این بحران دست یابیم. تا زمانی که دشمنی ما با آمریکا برقرار است ناچاریم برای رفع خطرات و مواجهه با تصمیمات خصمانه این کشور، امتیازاتی به دیگر قدرتهای جهانی و بازیگران بین المللی همچون روسیه و چین بدهیم. تحریم های یک جانبه آمریکا در زمینه مبادلات بانکی با ایران و خرید نفت از ایران فشار بی سابقه ای را به اقتصاد کشورمان وارد کرده است و بروز و ظهور آن را در سقوط ارزش ریال در ماههای گذشته شاهد بوده ایم. از سوی دیگر تهدیدات نظامی اسرائیل و کشورهای غربی علیه کشورمان سایه جنگ را بر کشور انداخته است. در چنین شرایطی نفس مذاکره ایران و آمریکا می تواند مثبت تلقی شود و به کاهش ناامنی موجود منجر شود.

اما خبر مذاکره ایران و آمریکا در شرایط کنونی که مدت کوتاهی تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باقی مانده است می تواند تاثیراتی در این انتخابات بگذارد. به خصوص این مسئله می تواند برای باراک اوباما، رئیس جمهور کنونی ایالات متحده و کاندیدای این اتخابات تاثیرات مثبت و یا منفی به دنبال داشته باشد. ممکن است اقدام ایران برای توافق با آمریکا و یا انتشار این خبر از همین رو صورت گرفته شد که تاثیراتی در این انتخابات بگذارد. فراموش نکنیم که ایران در ماجرای گروگانگیری کارمندان سفارت آمریکا در تهران نیز به نوعی رفتار کرد که منجر به شکست رئیس جمهور وقت آمریکا شد. پادرمیانی ایران برای آزادی گروگان های فرانسوی در لبنان نیز در آستانه انتخابات ریاست جمهوری فرانسه صورت گرفت با هدف تاثیر گذاری بر این انتخابات صورت گرت. حال ممکن است این مسئله در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا موثر باشد و به تضعیف یکی از کاندیداها منجر شود خصوصا این که این مذاکرات، چنانچه ادعا شده مخفیانه بوده است.

ایالات متحده سابقه ورود به چنین مذاکراتی را در پرونده خود دارد. اقدام آمریکا برای ورود به مذاکرت مخفیانه با ایران می تواند تداعی کننده مذاکرات غیر مستقیم چین و آمریکا در دوران جنگ سرد باشد. ایالات متحده و چین از سال 1949 تا 1971 فاقد رابطه دیپلماتیک بودند و از طریق کشورهای واسطه مثل رومانی و پاکستان مذاکراتی بین دو کشور صورت گرفت. پس از آن در سال 1971 کیسینجر به صورت محرمانه به پکن رفت و زمینه سفر تاریخی ریچارد نیکسون به چین و برقراری روابط رسمی دو کشور را هموار ساخت.

در حال حاضر نیز مسائل و مشکلات مختلفی در روابط ایران و آمریکا وجود دارد. آمریکا ایران را حامی تروریسم بین المللی اعلام می کند. این اتهام به دلیل حمایت ایران از گروههای مقاومت همچون حماس، جهاد اسلامی و حزب الله لبنان مطرح می شود. در ماههای اخیر آمریکا با طرح پرونده های دیگری نظیر طرح ترور سفیر عربستان در آمریکا تلاش کرده است که به این مسئله دامن بزند. ایران و آمریکا در موضوعات منطقه ای همچون سوریه، بحرین، عراق و افغانستان نیز اختلاف نظرها و رقابت هایی دارند که به مشکلات میان دو کشور دامن زده است. علاوه بر این آمریکا ایران را در لیست کشورهای ناقض حقوق بشر قرار داده است.

با این همه به نظر می رسد مهم ترین موضوع محل اختلاف ایران و آمریکا برنامه هسته ای ایران باشد و چنانچه مذاکراتی مطرح شود در وهله اول پرونده هسته ای ایران موضوع مذاکره دو کشور خواهد بود. آمریکا از ایران می خواهد که به اجرای قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل و شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی اقدام کند. این قطعنامه ها از ایران می خواهند که به تعلیق غنی سازی و شفاف سازی در زمینه فعالیت های هسته ای خود اقدام کند.

به نظر می رسد اگر اراده دو کشور بر حل مشکلات باشد، دستیابی به توافقی در زمینه پرونده هسته ایران ممکن باشد. ایران آمادگی خود را برای تعلیق غنی سازی اورانیوم 20 درصد اعلام کرده است و این مسئله درقبال کاهش تحریم ها می تواند گامی مثبت برای دو طرف محسوب شود.

اما نباید از ذهن دور داشت که با پایان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تعیین طرف اصلی مذاکره کننده از سوی آمریکا، در ایران رقابت های انتخاباتی ریاست جمهوری آغاز خواهد شد. آیا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و در حالی که ارکان مختلف قدرت برای دستیابی به کرسی ریاست جمهوری با یکدیگر در رقابت هستند امکان برقراری مذاکرت سازنده ای با آمریکا وجود خواهد داشت؟

همواره یکی از مهم ترین موانع مذاکره سازنده با آمریکا، اختلافات داخلی در جناح های حکومتی در ایران محسوب شده است. زمانی که سید محمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین آمریکا بحث کاستن از دیوار بی اعتمادی بین ایران و آمریکا را مطرح کرد دیگر جناح های در قدرت در ایران با مخالفت با این کار او را از طرح این بحث منع کردند. همین چند روز پیش نیز محمود احمدی نژاد، در سفر خود به سازمان ملل موضوع امکان مذاکره با آمریکا را مطرح کرد که از سوی برخی خصوصا نمایندگان مجلس مورد شماتت قرار گرفت.

بنابراین به نظر می رسد مهم ترین مقدمه برای مذاکره با آمریکا و دستیابی به توافقی جامع با این کشور توافق و تفاهم کلی داخلی در مورد این مسئله است. چنانچه این تفاهم صورت نگیرد با توجه به تعدد مراکز تصمیم گیر در سیاست خارجی ایران، با اقدامات موازی و متقابل، به راحتی می تواند این مسئله منتفی شود. ورود افراد بدون صلاحیت به عرصه اظهار نظر در سیاست خارجی کشور امری بی سابقه نیست و چنانچه وحدتی استراتژیک میان تمام جناح ها و مراکز قدرت در جمهوری اسلامی در مورد این مسئله صورت نگیرد، نمی توان از پیشرفت و موفقیت آن اطمینانی داشت.

بنابراین در زمانی که ایران و آمریکا هر دو درگیرو دار انتخابات هستند و رقابت های درونی هر دو کشور رو به تزاید است معلوم نیست که خبر توافق مذاکره ایران و آمریکا پس از انتخابات آمریکا از سوی چه کسانی و با چه هدفی منتشر شده است. /16