درس هایی که باید در مورد ایران آموخت

دیپلماسی ایرانی : نیم قرن پیش در چنین ماهی، در 22 اکتبر 1962، جان اف کندی رئیس جمهور وقت آمریکا در نطقی تلویزیونی از وجود موشک های ساخت جماهیر شوروی سابق در کوبا خبر داد و گفت به دنبال محاصره این جزیره است تا روند ارسال موشک های شوروی به آن را متوقف کند.

اما هرچه در این باره تحقیقات بیشتری انجام شد، ماهیت یک فاجعه هسته ای روشن تر شد. بررسی های انجام شده از سوی رابرت نوریس و هنس کریستنسن ، دانشمندان هسته ای حاکی از آن است که 158 کلاهک هسته ای متعلق به جماهیر شوروی سابق از گونه مختلف در زمانی که محاصره کوبا انجام شد ( 24 اکتبر) ، در این کشور وجود داشته است. به این ترتیب آنها نتیجه گیری کرده اند که بحران بسیار جدی تر و خطرناک تر از آن بوده که گمان می رفته است.

این دو دانشمند هسته ای مقاله دیگری نیز در آستانه 50 سالگی این محاصره منتشر کرده اند که به نقش دبیر کل سازمان ملل در آن زمان یعنی او تانت در تلاش برای یافتن راهکاری مصالحه ای بین آمریکا و جماهیر شوروی سابق اشاره می کند. این نقش در زمان خود بهتر درک شد چرا که با گذشت زمان در تاریخ آمریکا مدفون شد.

البته به طور حتم کندی نیز در این زمینه نقش موثری ایفا کرد. وی به طور هوشمندانه ای از برجستگی های بین المللی و میانجی های ماهر  برای انجام این مهم استفاده کرد. تانت یک دیپلمات به کمال رسیده و متواضع بود. در کمتر از یک سالی که در سمت دبیر کلی سازمان ملل قرار داشت، توانست اعتماد خروشچف را در سفری به جماهیر شوری سابق جلب کند . اعتمادی که بخشی از آن به دنبال شنای دو چهره سرنشان بین المللی در دریاچه ای در جماهیر شوروی سابق به دست آمد. همچنین کندی نیز با تانت اعتماد داشت و بعدها از تلاش های وی برای پایان دادن به بحران موشکی کوبا قدردانی کرد. این در حالی بود که تانت به دنبال شناخته شدن نبود و دیپلماسی در سکوت را ترجیح می داد.

اکنون  با گذشت نیم قرن، رئیس جمهور کنونی آمریکا با بحران مشابهی در مورد ایران مواجه است. در حال حاضر دو انتخاب پیش روی وی قرار دارد، مقابله با ایران به منظور بازداشتن آن از ورود به باشگاه هسته ای یا صبر کردن و حمله به ایران هسته ای شده. البته تردیدی وجود ندارد که بهترین راه پرهیز از درگیری است. در مقایسه شطرنج هسته ای ایران و کوبا باید گفت یک نقطه مشترک است  و آن جستجوی راهی برای برون رفت از بن بست است. همانگونه که پائول پیلار، مقام سابق سیا می گوید، آمریکا و ایران بارها نشان داده اند که به دنبال نوعی مصالحه بر سر ادامه عملیات غنی سازی زیر 5 درصد در ایران هستند. البته اسرائیل، عربستان سعودی و فرانسه ممکن است از چنین نتیجه ای خرسند نباشند اما در صورتی که آمریکا تضمین های قابل قبولی ارائه دهد، شاید نظر آنها تغییر کند.

اکنون مشکل این است که چگونه از این مرحله به مرحله بعدی وارد شویم. این هدف دور بعدی تلاش های دیپلماتیک پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا خواهد بود. اما آیا پیروزی میت رامنی در انتخابات 6 نوامبر ، وقفه ای طولانی در مذاکرات واقعی با ایران ایجاد خواهد کرد؟ و آیا جمهوری اسلامی امتیاز های مورد نظر را برای این تصمیم گیری استراتژیک دریافت خواهد کرد؟

کسی پاسخ این پرسش ها را نمی داند اما اگر اوباما پیروز انتخابات 6 نوامبر باشد، و درک کند که طرف ایرانی نیز منتظر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بوده، آنگاه فرصت بیشتری برای دیپلماسی وجود خواهد داشت.

باید گفت، پیامد تحریم ها غیر قابل انکار است، اما در صورتی که غرب از موضع قدرت برای ایجاد توافق اقدام کند، این تحریم ها در جهت مصالحه کارآمد نخواهد بود. برای فرونشاندن امن این بحران باید نگاهی بسط یافته داشت و البته مانند مساله کوبا، شانس نیز دخیل خواهد بود.

منبع: گاردین/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/10

انتشار اولیه: سه شنبه 25 مهر 1391 / بازانتشار: شنبه 29 مهر 1391