آیا ایران ترمزها را می کشد؟

دیپلماسی ایرانی: یک ماه قبل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران اعلام کرد اکنون زمان یک نشست فرا رسیده است. آژانس به دو دلیل به دنبال برگزاری این نشست بود، یکی از این دلایل مذاکره با ایران بر سر رویکرد سازنده بود که به بازرسی های گسترده تر از مراکز هسته ای جمهوری اسلامی منجر می شود و دومین دلیل هشدار به تهران بود. هشداری با این مضمون که در صورت دنبال نشدن رویه ای مثبت، گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در اختیار شورای حکام قرار می گیرد. گزارشی که نشان می دهد ایران در 9 ماه اخیر از همکاری با آژانس خودداری کرده است.

اکنون همین تهدید عملی شده است و گزارش یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین اعضای شورای حکام دست به دست می شود. ایران و آژانس در تاریخ 24 آگوست در وین مذاکرات بی نتیجه ای داشتند و 6 روز بعد نیز گزارش آمانو منتشر شد. اما با توجه به صدای طبل جنگ که در اورشلیم به گوش می رسد، این گزارش تا حدودی معتدل و دور از هیاهو بود. به طور حتم آژانس بین المللی انرژی اتمی خواستار وقوع درگیری نظامی با ایران نیست. اما پیام گزارش هم شفاف است و نشان می دهد که ایران در تناقض با درخواست قطعنامه های شورای امنیت به عملیات غنی سازی ادامه می دهد و محدودیت هایی را نیز برای بازرسان آژانس ایجاد می کند.

در زیر به 5 نکته در گزارش آژانس اشاره می شود:

- نصب سانتریفوژهای فوردو، این اقدام از سال گذشته آغاز شد و سطح غنی سازی در ایران را از 3.5 درصد به 20 درصد افزایش یافت. از روزهای نخست  انتشار اخبار در خصوص نصب سانتریفوژها در تاسیسات زیرزمینی نزدیکی قم، مقامات اسرائیل نگرانی عمیق خود را اعلام کردند.

- از سرعت برنامه های غنی سازی در ایران کاسته نشده، جدول و نمودار ها در گزارش آژانس نشان می دهد که در طول این سال ها ایران همواره بر سرعت غنی سازی اورانیوم افزوده است. تنها در سایت فورود هم اکنون 200 کیلوگرم اورانیوم 20 درصد غنی شده وجود دارد که در مقایسه با 3 ماه پیش این ذخیره 4 برابر شده است. در نطنز نیز 7 هزار کیلوگرم اورانیوم 3.5 درصد غنی شده ذخیره شده و این در حالی است که این رقم در سال 2011 ، حدود 3 هزار و پانصد کیلوگرم و در سال 2010 حدود هزار کیلوگرم اعلام شده بود. به این ترتیب می تواند گفت حملات سایبری علیه برنامه های هسته ای ایران موفق نبوده اند.

- در زمینه اتهاماتی که در مورد برنامه های تسلیحاتی مطرح می شود، همکاری از جانب ایران وجود نداشته است. آمانو بر مبنای برخی اطلاعات ادعا می کند تهران از سال های 1980 تا کنون فعالیت های تحقیقاتی و مطالعاتی در مورد برنامه های هسته ای تسلیحاتی داشته است. همچنین تهران به درخواست آژانس برای پاسخ به این اتهامات نیز واکنش نشان نداده است. از سوی دیگر با وجود 5 دور مذاکره ای که ایران و آژانس از ژانویه 2012 تا کنون داشته اند هیچ نتیجه ای حاصل نشده است. برخی تحلیلگران ادعا می کنند که ایران از مذاکره با آژانس به عنوان اهرمی در مذاکرات با گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین؛ روسیه و آلمان) استفاده می کند.

- عملیات مورد تردید در پارچین، از آغاز سال جاری میلادی تا کنون، آژانس بین المللی انرژی اتمی خواستار دسترسی به سایت پارچین در جنوب شرق تهران است. اما تهران می گوید تا زمانی که آژانس با یک طرح عملیاتی جدید موافقت نکند، همکاری انجام نخواهد داد.

- ساخت راکتور اراک، علاوه بر درخواست تعلیق غنی سازی، قطعنامه های شورای امنیت از ایران می خواهد ساخت راکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف کند. اما گزارش جدید آژانس نشان می دهد که ایران به این فعالیت ادامه می دهد.

فارغ از بحث هایی که در مورد فعال نبودن سانتریفوژهای نصب شده در فوردو مطرح می شود،  گزارش آژانس ، ایرانی را به تصویر می کشد که تصمیم گرفته در مقابل خواست جامعه بین المللی مقاومت کند. این همان نقطه ای است که اسرائیل به ماجرا وارد می شود. به بیان دیگری نشست اخیر 11 ساعته آژانس با ایران در وین، بوته آزمونی بود برای توانایی های آژانس و در نهایت ثابت کرد که اعتمادی به توانایی های آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود ندارد. اما آمانو چاره دیگری ندارد چرا که روابط آژانس با ایران از نوامبر گذشته و انتشار گزارش آمانو در خصوص برنامه های هسته ای ایران  رو به سردی گذاشته است. از سوی دیگر قوانین آژانس و ماموریت آن نیز اهرم مذاکره ای اندکی را در اختیار مدیرکل آژانس قرار داده است. واضح است که پیامد های اقدام نظامی اسرائیل علیه فعالیت های هسته ای ایران بسیار گسترده خواهد بود اما در صورتی که چنین اتفاقی بیفتد، آژانس راهی ندارد، جز اینکه نظاره کرده باشد.

مارک هیبس، کارشناس امور هسته ای در موسسه صلح کارنگی

منبع: فارن پالیسی/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: چهارشنبه 15 شهریور/ بازانتشار: شنبه 18 شهریور