مرسی دردانه شرقی ها،دردسر غربی ها

دیپلماسی ایرانی : باز هم حرکت جنجالی دیگری از جانب محمد مرسی رئیس جمهوری تازه نفس مصر. آقای مرسی برای دومین بار از زمان به دست گرفتن قدرت بار سفر بسته و این بار پس از عربستان قرعه به نام رقیب آسیایی ایالات متحده افتاده است: چین. سفر به پکن در حالی انجام می گیرد که مرسی پس از آن حضوری 4 ساعته در ایران خواهد داشت. دیدار از دو کشور بلوک شرقی که سیاست هیچ کدام از آنها به مذاق آقایان خوش نمی آید. سفری که در سی امین روز از ماه آگوست به پایان می رسد آغاز فصلی جدید در رابطه میان پکن و قاهره خواهد بود. اکنون اصلی ترین پرسش این است که آیا مصر با محمد مرسی نگاه به شرق را بیش از نزدیکی به غرب که الگوی حسنی مبارک در سه دهه حکمرانی بود، تجربه خواهد کرد؟معنای تلویحی این سفر برای امریکایی ها چه خواهد بود؟ در این میان دو نگاه را باید در خصوص این سفر مورد بررسی قرار داد:

سفر مرسی به چپن در زمان درست انجام می گیرد و نشان دهنده نقش به جا و در حال توسعه چین در خاورمیانه است.  بیش از سه دهه مصر بله قربان گوی امرکیا و رفیق شفیق آن در منطقه یعنی رژِیم اسرائیل بوده است. نه تنها مردمی که در خیابان ها ایستاده اند بلکه فاکتورهای مهم بسیاری در عالم سیاست ، نظامی گری و مذهبی مصر سیاست خارجی این کشور را به باد سوال گرفته اند.نویسنده این مطلب برای گلوبال تایمز در این خصوص می  نویسد:در جریان سفری که در سال 2002 به مصر داشتم متوجه شدم که قشر نخبه در این کشور به پایان طناب رابطه با امریکا رسیده اند. دیپلمات ها و سیاستمداران امریکایی به صراحت تاکید داشتند که واشنگتن سیاست کاملا یکجانبه حمایت از تل آویو را در معادلات منطقه ای دنبال می کند. یک همکار باسابقه من در مسائل سیاست خارجی مصر تاکید می کند که بی شک قاهره مسیر تمایل به سمت شرق را توشه راه خود قرار خواهد داد. قاهره در بلند مدت چندان به کمک های مالی  و تجهیزاتی امریکا به خود فکر نمی کند.  هم دغدغه مالی و هم تجهیزات نظامی را می توان از منابع دیگر تامین کرد. در آغوش اسرائیل و امرکیا افتادن انور سادات هیچ گاه در مصر با مقبولیت و مشروعیت عمومی همراه نبود.سادات سالهای سال دردانه اسرائیل و امرکیا بود و در نهایت هم بهای این عزیز بودن را پرداخت کرد. انتخاب مرسی را بسیاری از تحلیل گران فرصت تنفسی برای سیاست خارجی مصر دانستند.  درست است که مولفه های سکولار و نظامی بسیاری هم در مصر امروز به دنبال تعیین جایگاهی برای خود در دستگاه دیپلماسی هستند اما برای مصری ها نگاه به شرق از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. توقف مرسی در تهران پایتخت ایران به منظور شرکت در نشست عدم تعهد هم از اهمیت فوق العاده ای برخودار بوده و البته که گامی مثبت تلقی می شود. این حرکت بر اهمیت نقش استراتژیک مصر در منطقه می افزاید  و  البته فرصتی طلایی برای تهران و قاهره به منظور افزایش سطح روابط دوجانبه است. افزایش همکاری های سیاسی، اقتصادی ، امنیتی می تواند به ثبات بیشتر در منطقه منتج شود.

اما باز هم سوال نخست را باید تکرار کنیم: تمام این حرکات از سوی واشنگتن نشین ها به چپه تعبیر خواهد شد؟ دو مساله بنیادین را باید در این خصوص مدنظر داشت: سیاست خاورمیانه ای و سیاست چین. از منظر سنتی ، واشنگتن با چهار فاکتوری که در چپنته دارد همیشه نگران خاورمیانه است: کشورهای عربی، ترکیه، ایران و اسرائیل. یک سیاست محتاطانه می تواند تعادل میان این قدرت ها در منطقه را باعث شود.
در سال 1967 مسائل سیاست داخلی در امریکا به گونه ای بود که دوستی و اتحاد استراتژیک با رژیم صهیونیستی امری اجتناب ناپذیر بود. همین اجبار به نوعی از انعطاف پذیری واشنگتن در دیگر معادلات خاورمیانه کاست. افزایش حساسیت های عمومی در خصوص ماجرای فلسطین به نوعی به افزایش فشار بر دولت های منطقه ای منتهی شده است. واشنگتن در سالهای حضور مبارک در قدرت برای خاموش نگاه داشتن دهان منتقدانی که تاب دیدن حمایت های کاخ سفید از تل آویو را نداشتند به باج های نظامی و تسلیحاتی روی آورده بود. اکنون واشنگتن با تحولاتی که در جهان عرب رخ داده در شرایط بد تصمیم گیری قرار گرفته است.تناقضی نیز در این میان به چشم می خورد: هرچه امریکا بر ارتقای دموکراسی در منطقه بیشتر تاکید داشته باشد ،اعراب بیشتر و بیشتر از گذشته بر حل مناقشه میان فلسطین و رژیم صهیونیستی تاکید خواهند کرد. در شرایطی که نگاه به شرق در دستگاه دیپلماسی جدید مصر تغییر و تحولات بنیادینی را سبب شود ، بی شک واشنگتن با چالش های جدی تری روبه رو خواهد شد. این مشکلات با چاشنی تحت فشار قرار گرفتن دایمی کاخ سفید از سوی لابی صهیونیستی فعال در واشنگتن همراه شده و مشکلات دولت امریکا در مواجهه با تحولات منطقه ای خاورمیانه را بیشتر و بیشتر می کند . در چنین چهارچوبی می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که دعوت هوجین تائو رئیس جمهوری چین از محمد مرسی برای سفر به پکن تا چه اندازه عاقلانه و با در نظر گرفتن منافع بلند مدت بوده است. بهبود رابطه دوجانبه میان مصر و چین نه تنها به نفع ثبات منطقه ای خواهد بود بلکه جامعه جهانی در نگاهی کلی تر نیز از مواهب آن بی بهره نخواهد بود. 
ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی /