با مسکو بد بازی کردیم

دیپلماسی ایرانی: یک خبرگزاری روسی با نام «نووستی» درباره ماجرای قرارداد موشکی اس 300 گفته است که این مساله به مرحله کدخدامنشی و ریش سفیدی رسیده است. ایران در این شرایط چشم به سیاست روس ها دوخته است تا شکایت خود را علیه عدم تحویل سامانه موشکی عملی کند. اما روس ها هم اعلام کرده اند که اگر ایران در مجامع بین المللی علیه روسیه اقامه دعوی کند، آنها هم در مقابل دست از حمایت ایران در مسئله هسته ای برمی دارند که این تهدید ها به نوعی بازی های سیاسی است که ایران را بر سر دو راهی قرار می دهد. دو کشور دوست و همسایه ایران و روسیه در مرحله ای قرار دارند که باید از این بحران گذر کنند تا این روابط ضربه ای نخورد. دیپلماسی ایرانی در گفتگو با دکتر محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه این مسئله را بررسی کرده است. او بر این باور است که تنها راه حل مساله قرارداد اس 300 گفتگو میان دو کشور است. متن این گفتگو را در زیر می خوانید:

مساله قرارداد اس300 میان روسیه و ایران از کجا آغاز شد و آیا امروز تبدیل به منشائی برای اختلاف میان این دو کشور شده است؟

موضوع خرید سامانه دفاعی اس300 از سوی ایران بحثی است که از اوایل دهه هشتاد میلادی مطرح بود و در نهایت قراردادی میان ایران و روسیه منعقد شد. بنا بر این بود که روس ها این سامانه را در اختیار ایران قرار دهند که این تحویل دو سال به تعویق افتاد و پس از قطعنامه شورای امنیت علیه ایران بود که مدودف وزیر امورخارجه روسیه اعلام کرد ارسال سامانه دفاعی اس 300 نیز مشمول تحریم هاست و روسیه نمی تواند این سامانه را به ایران تحویل دهد. در همان دوران این مساله مورد بحث بود که آیا این موضوع در چارچوب تحریم ها قرار دارد یا روس ها علاقه ندارند این سامانه را تحویل دهند.

در آن دوران، مدودف رئیس جمهور بود و برای همکاری بیشتر با امریکایی ها بیشتر به دنبال این بود تا این سامانه را هم مشمول تحریم های سازمان ملل بداند و عملا از تحویل آن به ایران خودداری کند. اما ادعای خود روس ها این بود که آنها درمقابل شورای امنیت تعهد دارند و با توجه به اینکه روس ها به این قطعنامه رای مثبت داده بودند باید به این تعهد خود نیز عمل می کردند.

به نظر می رسد که  روس ها در آن زمان می توانستند به گونه دیگری عمل کنند، اما این عمل موجب شد تا ایران که هزینه خرید این سامانه را پرداخت کرده بود معترض شده و اعلام کند که خواهان اخذ غرامت از روسیه است. در آن دوران موضوعی که مطرح شد این بود که مساله در دادگاه های بین المللی طرح شود، اما روس ها مخالفت کرده و اعلام کردند در چارچوب روابط دو کشور نیازی نیست که این مساله به سازمان های بین المللی کشیده شود.

بحثی که امروزه از سوی روس ها مطرح شده این است که این رفتار ایران صحیح نیست و اگر ایران قصد دارد موضوع را به همین شکل و در این روند ادامه دهد، روس ها نیز حمایت خود را از برنامه هسته ای ایران کاهش خواهند داد. این عمل به نوعی گروکشی است و به نظر می رسد روس ها به نحوی این موضوع را مورد بهره برداری قرار می دهند تا ایران از تصمیم خود مبنی بر شکایت از روسیه و اخذ غرامت دست بردارد.

به نظر شما تا چه میزان این تهدید از جانب روسیه جدی است؟

 اگر ایران قصد داشته باشد این روند را ادامه دهد و در چارچوب های بین المللی حق خود را از روسیه پس بگیرد، طبیعتا در روابط دو کشور تاثیر منفی خواهد داشت و این تاثیر بدین شکل خواهد بود که روسیه در برابر فشارهای بین المللی به شکلی به این موضوع پاسخ دهد و همان میزان حمایتی را هم که از سیاست های ایران داشت و  مخالفت هایی که با سیاست های یکجانبه گرایانه امریکا می کرد اعمال نکند.

شاید پس از قطع حمایت های روسیه در نتیجه نهایی برای ایران فرقی نداشته باشد، چراکه غربی ها تا به امروز هر آنچه خواست خود بوده را پیش بردند و روس ها نیز موانع معدودی را بر سر راه آنها ایجاد کرده اند و یا شاید بهتر باشد بگوییم حرکت غربی ها در مورد ایران را کند کرده اند، اما این احتمال وجود دارد که اگر فضای روابط دو کشور به سمتی پیش رود که دوستانه نباشد، می تواند فشارها را بر ایران بیشتر کند.

به باور من ایران می توانست این موضوع را در چارچوب دیگری دنبال کند و با توجه به روابط دوجانبه و دیالوگی که میان ایران و روسیه برقرار است، این امکان وجود داشت که بحث را در همین زمینه دنبال کنند و اجازه ندهند تا چنین موضوعی به فضای بین المللی که شرایط را هم برای ایران سخت کرده، کشیده شود. بنابراین ایران با توجه به اینکه دوستان زیادی در سطح بین المللی ندارد، نباید بی جهت روابط خود را با روسیه خراب کند. اما بنابر سیاستی که وجود داشت از همان ابتدا اعلام شد مبنی بر اینکه ایران به مجامع بین المللی شکایت خواهد کرد و همین مساله موجب برانگیخته شدن خشم روس ها شد.

در چنین شرایطی که روس ها این مساله را طرح کردند، ایران چه واکنشی نشان خواهد داد؟

این روند خوشایندی نیست که در روابط دو کشور به وجود آمده است. شاید بهتر بود ایران پیش بینی این شرایط را می کرد تا به این مرحله نمی رسید. اما الان وضعیت هم برای روس ها و هم برای ایران دشوار شده است. ایران در حوزه سیاست خارجی دست به اقداماتی می زند که نه تنها تمامی راه های گریز از یک مساله را برای خود، بلکه برای طرف مقابل هم محدود می کند. امروز هم موقعیت به گونه ای شده که اگر روس ها قصد داشته باشند تا در این موضوع کوتاه بیایند، این  احساس را خواهند داشت که ایران حرف خودش را پیش برده است و از سوی دیگر اگر ایران هم بخواهد بر سر این موضوع کوتاه بیاید، منافع ملی اش را نادیده گرفته است. بنابراین وضعیت پیچیده شده است. به نظر می رسد در این شرایط گفتگو بهترین راه حل است و ایران و روسیه که روابط خوبی با هم دارند باید باز هم از طریق گفتگو این مساله را حل کرده و اجازه ندهند تا موضوع رسانه ای شود که دیگر دو کشور هیچ راهی برای رسیدن به توافق نداشته باشند.

انتشار اولیه: دوشنبه 22 مرداد 1391 / باز انتشار: جمعه 27 مرداد 1391