استعفای عنان‌، زنگ خطری برای منطقه

محمد ایرانی*

آرمان: بعد از تحولات نظامی و امنیتی که اخیرا در پایتخت سوریه شکل گرفت و بعدا به حلب گسترش پیدا کرد عملا روند مذاکراتی که در چارچوب یک گفت وگوی سازنده و آرام از طرف کوفی عنان پیگیری می‏شد به طور طبیعی کارکرد و استفاده اصلی خود را از دست داد. هم اکنون روند وقایع سوریه از حالت تمایل به گفت وگو و رسیدن به راه حل سیاسی خارج شده و درگیری‏ها افق مذاکرات احتمالی میان دولت و معارضین را تیره‏تر از قبل می‏کند. کنار رفتن آقای عنان از معادلات سوریه و توقف طرح او می‏تواند عامل زایش تحولاتی ناگوار در آینده سوریه و منطقه باشد. کنار رفتن این طرح البته خود زائیده شرایط، معادلات و رفتارهایی است که نیاز به تحلیل و تدقیق جدی دارند. کشورهای غربی مدت‏ها بود که بحث بی فایده بودن طرح آقای عنان را مطرح کرده بودند. طرف معارض داخلی نیز در سوریه از مدت‏ها قبل‏تر نشان داده بود که چندان علاقه‏ای به پذیرش طرح آقای عنان ندارد، چراکه در این طرح بر لزوم پی گیری مسائل دو طرف تاکید شده بود و بنابراین دولت نیز می‏توانست درصورت پذیرفته شدن آن امتیازهای قابل توجهی از معارضین بگیرد. دلیل این موضع معارضین را باید به ایستادگی بیش از حد دولت بر مواضع خود در قبال اصلاحات دانست، به طوری که این نحوه ایستادگی در ماه‏هایی که شرایط به حد بحرانی نرسیده بود موجب ایجاد خشونت‏های جدی در شهرهای سوریه شد. اکنون اما دیگر این گذشته‏ها سپری شده و طرح عنان نیز از گردونه معادلات حذف شده است. ادامه درگیری ‏ها نیز مسیری خطرناک پیش پای سوریه خواهد گذاشت. در این میان نکته مهم توجه بیشتر بازیگران بین المللی در ارتباط با عواقب خارج شدن طرح مذاکره بر منطقه است. اکنون روسیه، چین و ایران در یک سوی میدان و کشورهایی چون عربستان، ترکیه، قطر و کشورهای غربی و آمریکا در سوی دیگر این میدان باید به این نتیجه برسند که تنها راه حل بحران سوریه راه حل سیاسی خواهد بود. راه حلی که اکنون با چالشی جدی روبه رو شده و برای آن باید مشارکت همه گروه‏های داخلی سوریه جلب شود. با این توصیف اگر بازیگران خارجی، سوریه را به میدان حل منازعات خود تبدیل کنند و همچنان بر مواضع سخت خود در قبال تحولات این کشور تاکید داشته باشند، نه تنها نمی‏توان به آینده این کشور امیدوار بود که حتی منازعات و تنش‏های داخلی سوریه در آینده‏ای کوتاه و میان مدت امکان گسترش به دیگر معادلات منطقه و ایجاد درگیری‏های جدیدی را نیز خواهد داشت. درگیری‏هایی که بیش از پیش منافع کشورها را در خاورمیانه با خطر مواجه می‏کند. درحقیقت باید گفت که استعفای عنان و کنار گذاشته شدن طرح او باید به مثابه زنگ خطری برای صلح و پایداری منطقه تلقی شود، زنگ خطری که اگر دیر شنیده شود، نمی‏تواند محل استفاده کشورها و نیروهای منطقه قرار بگیرد.

* سفیر سابق ایران در اردن