گشایش در مسیر اسلام آباد – دهلی

چین و هند جزو کشورهای موسوم به بریکس یا قدرت های نوظهور هستند که امسال در قالب پنج کشور گرد هم آمدند و پیشنهادهای تازه ای برای همکاری با یکدیگر و تشکیل پولی واحد دادند. این دو کشور حضور پررنگی در خاورمیانه دارند و علاوه بر اینکه جزو خریداران بزرگ نفت خلیج فارس محسوب می شوند، در کنار روسیه توانسته اند وارد حوزه های سرمایه گذاری در افغاستان شوند و بهره های اقتصادی تازه ای از منابع و معادن این کشور بگیرند. می توان گفت سه قدرت نوظهور روسیه، چین و هند رقابت ویژه ای در آسیای میانه و خاورمیانه در پیش گرفته اند و همچنان که به سبقت از یکدیگر می اندیشند، روی یک موضوع تفاهم و تاکید نانوشته ای دارند و آن حفظ صلح و ثبات در این مناطق و جلوگیری از تغییرات بنیادین در آنهاست. درواقع چین و هند و روسیه با محافظه کاری بیشتری به تحولات خاورمیانه نظر دارند تا قدرت های غربی. این قدرت های نوظهور همه تلاششان را برای حفظ وضع موجود و پیگیری منافعشان در منطقه مصروف داشته اند و به همین جهت در برخی زمینه های سیاسی، مخالف صددرصد دولت های غربی به شمار می آیند. مخالفت با تحریم های فزاینده علیه ایران، جنگ علیه ایران و دخالت در امور داخلی سوریه از جمله مواردی است که برخی مواضع مشترک یا نزدیک هند و چین و روسیه را به منصه ظهور رسانده است.

در چنین زمینه و زمانه ای، هند درصدد رفع اختلافات ریشه ای و عمیق خود با پاکستان است. از طرف دیگر اسلام آباد هم که احساس می کند رقابت در زمینه نقش آفرینی در افغانستان و نیز توسعه اقتصادی و سیاسی را به رقیب و دشمن قدیمی خود باخته و از سویی، اعتماد و حمایت همه جانبه امریکا را هم از دست داده است، تمایلش را به بازسازی روابط با دهلی نشان داده و قصد دارد موانع خودساخته توسعه روابط با هند و عقب ماندگی خودخواسته در شبه قاره را از خویش دور کند و جلوی بسط نفوذ و سیطره رقیبش را در منطقه بگیرد.

سفر آصف علی زرداری رئیس جمهور پاکستان به هند، قدمی تازه برای احیای روابط دو کشور بود. این سفر کوتاه که با توافقاتی در زمینه تجارت همراه بود، یک دستاورد مهم دیگر هم داشت و آن دعوت زرداری از مان موهان سینگ برای سفر به اسلام آباد بود.

نخست وزیر هند دعوت وی را پذیرفت و اگر اتفاق خاص و غیرمترقبه ای رخ ندهد، می تواند اولین سفر خود را به پاکستان در لباس نخست وزیری هند انجام دهد. تصمیم مان موهان سینگ مبنی بر پذیرش دعوت رسمی رئیس جمهور پاکستان، نشان دهنده تغییری مهم در گفتمان دو کشور و دوره ای جدید در رقابت آنها به عنوان دو کشور صاحب سلاح اتمی است.

مان موهان سینگ که از سال 2004 تا امروز نخست وزیری هند را عهده دار بوده، تاکنون سفری به پاکستان نداشته است؛ همچنان که زرداری نیز اولین سفر خود را به هند در هفته گذشته انجام داد.

روابط میان دو کشور پس از آن سردتر و خصمانه تر از قبل شد که طی عملیاتی تروریستی در سال 2008 به دست چند پاکستانی 166 نفر در شهر بمبئی کشته شدند. از آن زمان تاکنون گام هایی از جانب دو طرف برای بهبود روابط برداشته نشده بود ولی همین سال ها را می توان به دوران طلایی شکوفایی هند تعبیر کرد که با سرعتی خیره کننده به رقابت با چین پرداخت و از لحاظ تولید ثروت، جذب سرمایه گذاری خارجی و ارتباط سودمند با جهان، فاصله اش را با پاکستان افزایش داد.

درحالی که هند و پاکستان سه بار با یکدیگر وارد جنگ شده و زخم هایی تاریخی از هم برداشته اند اما زرداری و سینگ در دیدارشان از نقاط اختلاف برانگیزی چون مساله کشمیر حرفی نزدند و درعوض، بر نکات مشترک فیمابین تمرکز کردند و همین موضوع سبب شد تا مان موهان سینگ نیز دعوت زرداری را برای سفر به اسلام آباد بپذیرد.

پاکستان در آغاز امسال وعده داده بود که طی سال جاری روابط تجاری اش را با هند عادی می سازد. سینگ نیز در ملاقاتش با زرداری بر این مساله تاکید و ابراز امیدواری کرد که روابط هند و پاکستان پس از سال های طولانی به حالت عادی برگردد. البته گفته می شود که نخست وزیر هند در ملاقات با زرداری، روی موضوع تروریست های پاکستانی و همچنین درخواست دستگیری "حافظ محمد سعید" رهبر لشکر طیبه پاکستان تاکید داشته است. این شخص که تحت تعقیب واشنگتن و دهلی قرار دارد، عامل حملات سال 2008 در شهر بمبئی خوانده می شود.