4 سئوال بی پاسخ در آستانه گفت و گو ها

اما مجادله بر سر محل برگزاری مذاکرات هسته ای زمانی به پایان رسید که بنا شد پس از مذاکرات استانبول، دور بعدی گفت و گو ها در بغداد انجام شود.

باید گفت که این یک توافق برای حفظ اعتبار است. جمهوری اسلامی می داند که ترکیه در کمک به توافق بر سر طرح تبادل سوخت که در سال 2010 انجام شد، نقش موثری داشته است اما در عین حال موضع ترکیه در قبال بحران در سوریه برای مقامات در تهران ناخوشایند است و به همین دلیل برخی با تایید استانبول به عنوان مکان برگزاری نشست ، مخالفت کردند. به این ترتیب ایرانیان یا باید به پافشاری بر این موضع ادامه می دادند تا گفت و گو ها پیش از آغاز با شکست مواجه شوند یا اینکه با استانبول برای میزبانی مذاکرات موافقت کند.

در سطح دیگری، اضافه کردن بغداد یک تاکتیک از سوی جمهوری اسلامی در برابر آمریکا و اروپاست. در صورتی که توافقی در مذاکرات حاصل شود، گفت و گو های طولانی برای مصالحه نهایی پیش رو خواهد بود و معرفی عراق برای مکان بعدی مذاکرات به نوعی در حفظ قدرت ایران موثر است. نشست در بغداد سمبلی از این تمایل است چرا که ایرانیان می دانند واشینگتن در مورد تمایلات سیاسی بغداد نسبت به تهران دچار تردید است و به این ترتیب آمریکا باید امتیازاتی ارائه کند تا به این قلمرو دیپلماتیک وارد شود. 

در همین حال در نظر گرفتن دو دور مذاکره – باوجود اینکه تعیین تاریخ مذاکرات بغداد به پس از اتمام مذاکرات استانبول موکول شده – این تردید را پدید می آورد که آیا هیچ یک از طرفین پیشنهاد قابل قبولی در مذاکرات ارائه خواهند داد یا همچنان به جدال با یکدیگر ادامه می دهند.

جدا از بحث و گمان هایی که در این زمینه مطرح است، به خصوص تردید هایی که در مورد دیپلمات های غربی وجود دارد، به نظر می رسد که در مورد پیشنهاد ها، این سئوال ها مطرح باشد:

1. ایران می تواند کدام یک از تاسیسات غنی سازی را حفظ کند؟

دیپلمات های غربی اخیرا اعلام کرده اند که نمایندگان آمریکا و اروپا خواستار تعطیلی و برچیده شدن سایت غنی سازی فوردو هستند که در زیر زمین بنا شده است.

این درخواست درواقع درخواستی برای آغاز نشدن مذاکره است. فوردو که در زیر کوه های نزدیک قم بنا شده در واقع طرحی پشتیبان برای تاسیسات غنی سازی نطنز است که به آسانی در معرض حملات هوایی قرار دارد. از سوی دیگر محمود احمدی نژاد ، رئیس جمهور ایران نیز به گسترده شدن فعالیت های غنی سازی تاکید دارد.

در واقع ایران تاسیسات فوردو را تعطیل نمی کند و آمریکایی ها این را می دانند. بنابراین این درخواست به معنی گرفتن دست بالا در مذاکرات است تا ایرانیان موضع خود را در دیگر زمینه ها تغییر دهند.

2. ایران تا چه سطحی می تواند اورانیوم را غنی کند؟

علاوه بر جزئیات فنی پیچیده، معادله آسانی پیش رو است، ایرانیان به دنبال غنی سازی 3.5 درصدی و 20 درصدی هستند و آمریکا و اروپا نمی خواهند ایران اورانیوم را بیش از 20 درصد غنی کرده و به سطح اورانیوم غنی شده 90 درصدی دست یابد که برای اهداف نظامی مورد استفاده قرار می گیرد. اما اکنون این سئوال مطرح است که آیا ایران می تواند اورانیوم را در خاک خود 20 درصد غنی کند؟

در این مورد باید گفت که نزدیک ترین توافق حاصل شده بین ایران و غرب در این زمینه زمانی است که در اکتبر 2009، بنا شد کشور های دیگری مسئولیت غنی سازی 20 درصدی برای ایران را بر عهده گیرند. در این طرح ایران اورانیوم 3.5 درصد غنی شده را به یک کشور خارجی تحویل می داد و در مقابل از کشور هایی مانند روسیه، فرانسه و ترکیه سوخت هسته ای دریافت می کرد.

در حال حاضر شاید آمریکا و اروپا به دنبال احیا کردن این توافق باشند چرا که به دنبال مخالفت آمریکا با این توافق و اعمال تحریم های گسترده علیه ایران، بحث تبادل سوخت منتفی شد. برخی بر این باورند که آمریکایی ها روزنه ای برای توافق دوباره در این مورد مشاهده کرده اند. زمانی که محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران در سپتامبر 2011 ، اعلام کرد که ایران می تواند در صورت تضمین دریافت سوخت هسته ای از کشور هایی مانند آمریکا، عملیات غنی سازی را متوقف کند. اما اخیرا فریدون عباسی، رئیس سازمان انرژی هسته ای ایران اشاره ای به این نکته داشته که پیشنهاد احمدی نژاد اکنون مطرح نیست. به این ترتیب به نظر می رسد که در شرایط کنونی موضوع سطحی است که ایران می تواند اورانیوم را غنی سازی کند و با توجه به توانایی تهران برای غنی سازی 20 درصدی ، روشن نیست که ایران با دست کشیدن از غنی سازی 20 درصدی موافقت می کند یا خیر.

3. حجم اورانیومی که ایرانیان می توانند غنی سازی کنند ، چقدر است؟

در این مورد، آمار و ارقام اهمیت زیادی دارند. در اکتبر 2009 پیشنهاد مطرح شده برای ایران این بود که 75 درصد اورانیوم 3.5 درصد غنی شده را به خارج بفرستد. اما ایران هم اکنون این ذخایر را بیش از دوبرابر کرده است و در عین حال توانایی غنی سازی 20 درصدی را نیز دراختیار دارد و برخی مقامات به طور ضمنی اعلام کرده اند که طرح تبادل سوخت دیگر به عنوان یک گزینه مطرح نیست. عباسی تاکید دارد که ایران اورانیوم را تنها برای مصارف دارویی 20 درصد غنی می کند اما در اظهارات وی اشاره ای به این نکته نشده که حجمی که تهران برای مصارف دارویی نیاز دارد، چقدر است؟

4. نظام بازرسی برنامه های هسته ای ایران چگونه خواهد بود؟

در صورتی که غرب همواره تردید داشته باشد که ایران مهر و موم تاسیسات تحت نظارت را می گشاید و در مقابل ایران نیز پافشاری غرب برای بازرسی های دقیق از تاسیسات هسته ای را به معنی تلاش برای محدود کردن برنامه های هسته ای ارزیابی کند؛ در این شرایط، توافقی حاصل نخواهد شد.

تاسیسات هسته ای ایران هم اکنون نیز تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دارند اما مقامات آژانس همواره در گزارش های خود نتوانسته اند ماهیت نظامی یا صلح جویانه فعالیت های هسته ای ایران را تایید کنند.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10