دمشق و طرح کوفی عنان؛ بن بست یا موفقیت؟
لذا مبنای اجلاس استانبول تاکید در اجرای طرح مسالمت آمیز کوفی عنان، نماینده دبیر کل سازمان ملل و اتحادیه عرب قرار گرفت. بر اساس آن چه اعلام گردید، طرح عنان شامل شش بند بوده که ماحصل و اساس این شش بند سخن از دو موضوع زیر دارد:
1. آتش بس، عقب نشینی نیروهای دو طرف، التزام به آن و راهکارهای اجرایی مربوط به این محور
2. تاکید بر ضرورت گفت و گو و مذاکره دولت سوریه با طرف های مخالف
به هر حال این طرح با دو محور اساسی ذکر شده مورد پذیرش دمشق و طرف های مقابل یعنی معارضه قرار گرفت که فی نفسه حکایت از پذیرش راهکار مسالمت آمیز و اولویت مذاکرات سیاسی بر راه حل نظامی دارد. سوالی که اکنون مطرح است این است که پس از گذشت سیزده ماه از حوادث داخلی سوریه، که توام با فراز و نشیب بسیاری بود، چرا در این مقطع زمانی مجددا بحث گفت و گوی دو طرف، آن هم بدون پیش شرط کناره گیری بشار اسد، در حالی مطرح گردیده که لااقل در گذشته نزدیک اکثر طرف های مهم و موثر مخالف نظام سوریه اعم از بومی یا بیگانه بر لزوم کناره گیری بشار اسد تاکید داشتند. آیا این امر صرفا ناشی از پیروزی میدانی ارتش در بخشی از شهر حمص بوده یا تحولات دیگری در آن سوی مرزهای سوریه رقم خورده است؟
طرح کوفی عنان علی الاصول باید حاصل توافق بین المللی دو طرف اصلی یعنی ایالات متحده امریکا و روسیه باشد. به نظر می رسد نباید به سادگی از موافقت سوریه و چین با صدور دو بیانیه شورای امنیت گذشت. بیانیه هایی که از طرح کوفی عنان حمایت می کرد و بر پذیرش آن از سوی دو طرف نزاع تاکید داشت. پیام روس ها به رهبری سوریه را نیز باید مد نظر داشت که دمشق باید در صحنه میدانی اقدام قابل توجهی صورت دهد تا بر اساس آن روسیه بتواند وارد مذاکره جدی با غرب برای یافتن راه حلی برای برون رفت از بحران موجود شود. پیروزی میدانی ولو محدود ارتش در حمص در کنار برگزاری موفق رفراندم قانون اساسی، این شرایط را فراهم نمود.
نکته دوم در خصوص تعامل دو طرف یعنی حکومت سوریه و جریان مخالف با طرح کوفی عنان است. میزان جدیت این دو با اجرای طرح و متعهد بودن دو طرف به مفاد آن موضوع مهمی است. واضح است که هر طرف تفسیر خود را از ابتکار عنان دارد. نزدیکان به مواضع دمشق بر این عقیده اند که طرح مذکور در مجموع نظرات دولت سوریه را بیش از مخالفان تامین می کند؛ آتش بس و بازگشت آرامش به سطح کشور به سود نظام است. گفت و گو با مخالفان خط قرمز نبوده و بلکه از گذشته در دستور کار دمشق بوده است. لذا ضمن پذیرش آن زیرکانه سخن از ضمانت عدم تعرض مجدد شبه نظامیان مخالف می کنند: ضمانت امنیتی طرف های منطقه ای مانند ترکیه، عربستان و قطر به دولت سوریه در قبال عدم اقدام گروه های مسلح در داخل این کشور.
در مقابل این دیدگاه، طرف های مخالف معتقدند دمشق قادر به اجرای طرح عنان نخواهد بود و تنها راه به دست گیری زمام امور را از طریق اعمال شیوه های امنیتی و سرکوب می داند. لذا نمی تواند از شرایط امنیتی خارج شود و شاهد حضور معترضان و تظاهرکنندگان بی شمار در خیابان های شهر های کشور باشد. به ویژه این که انتخابات مهم پارلمانی قرار است در هفتم ماه می یعنی در کمتر از یک ماه دیگر برگزار شود. بنابراین با در پیش گرفتن شیوه های برخورد گذشته این طرح به نتیجه نخواهد رسید و شکست خواهد خورد.
در مجموع، گرچه ابتکار سیاسی کوفی عنان در شرایط مناسبی برای نظام بشار اسد مطرح گردید اما در عین حال وجود برخی شواهد حکایت از آن دارد که احتمال به بن بست رسیدن و شکست خوردن آن کم نخواهد بود.
منبع: تحریریه دیپلماسی ایرانی/12
نظر شما :