پارچین خط قرمز نیست

در سوی مقابل نماینده جمهوری اسلامی ایران در وین نظر متفاوتی با آمانو دارد و معتقد است که در جریان گفتگوهای پیشین، گام های مثبتی برداشته شده و این گام ها می تواند ادامه داشته باشد. در بیانیه نمایندگی ایران در آژانس که پس از اظهارات جدید آمانو منتشر شد، آمده است که "در نتیجه دو دور مذاکرات قبلی و همکاری بسیار فعالانه ایران، شش مسأله باقی مانده در تاریخ 2008 حل و فصل گردید و مدیرکل قبلی آن را به شورای حکام گزارش نمود."

این یکی از موارد مورد اشاره در بیانیه نماینده جمهوری اسلامی است که نشان می دهد از موضع گیری های مدیرکل راضی نیست و گزارش او را دور از واقعیت و بلکه سیاه و نومیدکننده می داند.

با مروری بر سخنان یوکیا آمانو درباره همکاری تهران و آژانس و سپس خوانش بیانیه موجز ولی پر جزئیات نماینده ایران در آژانس می توان به این نکته پی برد که دو طرف از فضای ارتباطی موجود رضایت ندارند و انتقادها و اعتراض ها علیه یکدیگر را پشت لبخندهای تصنعی و تعارفات پنهان نمی کنند. نگاهی به تفاوت دیدگاه دو طرف در این مقطع از همکاری های تهران و آژانس، جلوی خوش بینی را نسبت به ادامه مذاکرات می گیرد و می گوید باید به دنبال راه و روش تازه ای برای ازسرگیری گفتگوها گشت. به بیان دیگر، راهی که از مسیر پارچین ایجاد شده، صعب العبورتر از آن است که خیلی زود به مقصد برسد.

مدیرکل آژانس بیش از هر چیز بر افزایش پاره ای فعالیت های توسعه ای در ایران و نیز عدم دسترسی به سایت پارچین تاکید کرده و بر غلظت آن نیز افزوده است. اما تهران می گوید این مساله راه حل دارد و نباید به یک دستاویز سیاسی جدید تبدیل شود و همه دستاوردهایی را که طی دو دور گفتگو و چندین بار بازرسی از تاسیسات اتمی ایران به دست آمده، به فراموشی بسپارد.

بدون شک مواضع اخیر مدیرکل آژانس و اختلاف های موجود با تهران، بر احتمال از سرگیری مذاکرات اثرگذار خواهد بود و چنانچه نشستی در آینده نزدیک بین مذاکره کنندگان ایران و 1+5 برگزار شود، تحت الشعاع ادعاهای آژانس و اتهام عدم همکاری تهران در راستای پروتکل الحاقی قرار خواهد داشت.

البته مدیرکل همچنان اذعان داشته که ادله ای دال بر انحراف در مواد هسته‌ای اعلام شده ایران وجود ندارد و نمی توان در این باره ابراز نظر کرد ولی همچنان نگرانی خود را بابت ابهام هایی که از برخی فعالیت های هسته ای ایران دارد اعلام کرده و بدین شکل، فضای بدبینانه و سرزنش آلود سال های گذشته را حفظ کرده است.

اما آن بخش از گفته های او درباره بی نتیجه ماندن دو دور گفتگو با تهران و دست نیافتن به ساختاری برای حل ابهامات و مشکلات، موید این ادعاست که تهران تاکنون به نگرانی های آژانس پاسخ درستی نداده و به خصوص در مورد سایت پارچین همکاری مناسبی با بازرسان اعزام شده نداشته است.

پاسخ تهران به این ادعا در بیانیه نمایندگی ایران در وین به خوبی داده شده است ولی بطور کلی کنش و واکنشی که بین دو طرف ردبدل شده، گویای بی اعتمادی و عدم شفافیتی است که تهران نیز نسبت به آن انتقاد دارد.

بیانیه مطبوعاتی نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در وین درباره دو دور مذاکره میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، پاسخی است به سرزنش های آقای آمانو و ناامیدی او از روند مذاکرات. در این بیانیه شواهدی درخصوص همکاری های تهران با این نهاد بین المللی ارائه شده و آمده است: "علی رغم این واقعیت که آژانس بین المللی انرژی اتمی تعهدات خود از جمله تحویل اسناد مربوط به مطالعات ادعایی را به ایران انجام نداده است، ایران ارزیابی خود را در یک سند 117 صفحه ای به آژانس ارائه داد. بنابراین برنامه کار خاتمه یافت ولی آژانس بر خلاف برنامه کار آن را اعلام نکرد. در هر حال ایران یک بار دیگر با دعوت از تیم آژانس در تاریخ 30 اکتبر 2011 برای دیدار از ایران به منظور حل مسایل و خاتمه دادن به فرآیندی که به نظر می رسد بی پایان است یک امتیاز تاریخی را در اختیار گذاشت."

نماینده ایران سپس به شرح ملاقات ها میان نمایندگان ایران و آژانس پرداخته و پاره ای تفاهم ها و همکاری ها را برشمرده و بدین وسیله، ادعای بی نتیجه بودن گفتگوها را بی اساس خوانده است.

جزئیاتی نیز درباره توافق با آژانس درخصوص دسترسی به پارچین اعلام شده و آمده است که بین دو طرف توافق شده بود تا تقاضای دسترسی به پارچین طبق رویکرد موضوع به موضوع تا بعد از نشست شورای حکام در ماه مارس به تعویق بیفتد. رویکرد موضوع به موضوع دایر بر این است که آژانس اجرای اقدام (یا اقدامات) مربوط به هر یک از مسائل را به ترتیب توافقات و طبق رویکرد مشخص شده درخواست خواهد کرد؛ لذا با وجود توافقی که در وین صورت گرفت - و حتی بر خلاف متن آژانس که در بیانیه ذکر شده - تیم آژانس بر اساس دستور مدیرکل خواستار دسترسی به پارچین شده است.

در این بیانیه آمده است که پارچین در سال 2005 دوبار توسط آژانس بازدید شده است که متعاقب آن معاون سابق مدیرکل اعلام کرد که موضوع خاتمه یافته و بخشی از تاریخ خواهد شد و مدیرکل سابق آن را به شورای حکام گزارش کرد. همچنین با توجه به اینکه پارچین یک سایت نظامی است دسترسی به سایت یک فرآیند زمان بر است و بطور مکرر نمی توان اجازه بازرسی داد. در پرتو این سابقه و بر اساس اینکه از آژانس خواسته شده تا همه مسائل مربوطه را همچون آزمایشات هیدرو دینامیک را با هم یکی کند، متعاقبا یکبار دیگر اجازه دسترسی داده خواهد شد. این فرآیند می تواند بطور واضح و زمانی که توافق بر روی مدالیته حاصل شود، شروع شود.

نماینده ایران تصریح کرده است که اختلاف های بوجود آمده ناشی از عدم دسترسی بازرسان آژانس به پارچین قابل حل است و کافی است که سوال های آژانس و کارشناس مربوطه در این باره آماده و ارائه شود. وی همچنین توضیح داده که ایران آمادگی خود را برای اتخاذ اقدامات عملی شامل اجازه دسترسی درخصوص دو مسأله "توسعه چاشنی" و "ابتکار انفجار در سطح بالا" برای حل وفصل این دو موضوع اعلام کرده اما تیم آژانس آن را به دلیل دستور مدیرکل برای بازگشت به وین، نپذیرفته است. با این حال هر دو طرف بحث فشرده ای در خصوص مدالیته برای کار در زمینه ادعاها داشتند و توافقاتی حاصل شد اما به دلیل بازگشت برنامه ریزی شده بازرسان به وین و ضیق وقت، متن نهایی نشد.

نماینده ایران از کلیه کشورهای عضو خواسته است تا از فرایند همکاری متقابل حمایت و از هر اقدامی که باعث تضعیف فضای گفتگو و حصول یک نتیجه موفقیت آمیز می شود اجتناب کنند.

به نظر می رسد نگاه منفی آژانس به فضای همکاری متقابل باعث توقف روند بازرسی ها شده ولی تهران مایل است این فضا را بشکند و از تندتر شدن مواضع علیه فعالیت های اتمی خود جلوگیری کند. باید دید آیا خواسته های آژانس درخصوص پارچین با پاسخ مثبت ایران همراه می شود و موانع را از سر راه گفتگوهای تهران و غرب برمی دارد یا این مساله به تاخیری مجدد در روند مذاکرات می انجامد؟/11