هند بر دو راهی ایران-آمریکا

تحریم نفت ایران توسط هند و چگونگی این موضوع و امکان عملی شدن آن به چند عامل بستگی دارد که در نهایت برآیند این عوامل تعیین کننده است و تصمیم سازی دولت هند بر این عوامل استوار است. با این تذکر که بخشی از این عوامل متغیر است و ثابت نیست. این عوامل عبارتند از:

1.اولین نکته موثر در این تصمیم وضعیت پالایشگاه های هند است. بخشی از این پالایشگاهها از چند دهه پیش برای استفاده از نفت وارده از ایران تنظیم شده اند و تغییر آنها به هزینه و زمان نیاز دارد. اگر به ارقام صادرات نفت ایران به هند توجه کنیم می بینیم که ایران در چهار دهه گذشته روزانه ازصد هزار تا پانصد هزاربشکه نفت به هند نفت صادرکرده و این رقم در این حدود نوسان داشته است.

2.همانطور که وزیر دارایی هند اخیرا اعلام کرد هند آمادگی ندارد که خرید نفت ایران را به طور چشمگیر و شدید کاهش دهد. این تاکید به این معناست که اگر قرار شود که هند خرید نفت از ایران را متوقف کند ناچار است که به مرور دست به این اقدام بزند و کاهش خرید نفت از ایران باید حالت تدریجی داشته باشد.

3. تحریم نفت ایران را باید در چارچوب روابط آمریکا و هند نیز مورد بررسی و توجه قرارداد. در دو دهه گذشته جایگاه آمریکا در سیاست خارجی هند ارتقاء‌ پیدا کرده است و متقابلا اهمیت هند نیز در سیاست خارجی آمریکا افزایش داشته است و با گذر زمان این اهمیت بیشتر هم خواهد شد. با توجه به اینکه فعالیت آمریکا در مورد تحریم ایران بسیار گسترده است باید گفت در مجموعه روابط هند و آمریکا این موضوع قابل تعامل است. به عبارت دیگر در یک بده بستان بین دو کشور تحریم نفت ایران توسط هند را باید ممکن و متصور دانست.

4. هند از بیست سال پیش تاکنون توسعه اقتصادی را درصدر برنامه های ملی خود قرار داده و همه روابط خود را از این منظر مورد تحلیل قرار می دهد. توسعه اقتصادی به شدت وابسته به انرژی و به خصوص نفت و گاز است. تحریم نفت ایران توسط اروپا، قیمت های بین المللی را تا حدودی بالا می برد و این بر روی برنامه توسعه اقتصادی هند تاثیر منفی دارد. حال اگر هند از ایران نفت خریداری نکند و برای تامین نفت مورد نیاز خود به ناچار به همان منابع تولید کننده محدودی مراجعه کند که مشتریان دیگر رجوع می کنند، افزایش قیمت نفت مضاعف خواهد شد و تاثیر آن بر روی اقتصاد هند نیز مضاعف خواهد بود. نباید از نظر دور داشت که براساس آمار هند چهارمین مصرف کننده نفت در دنیا است و سالانه 110 میلیون تن نفت وارد می کند. بنابراین اگر هند هم به همان منابع مراجعه کند این اتفاق موجب بالا رفتن قیمت نفت می شود.

5.در بازار نفت کارشناسان انرژی این گونه حدس می زنند که اگر نفت ایران تحریم شود، ایران ناچار است که قیمت نفت خود را پایین بیاورد. هند هم با توجه به مشی خود در راستای توسعه اقتصادی، از این که نفت ایران را به صورت ترجیحی دریافت کند، سود خواهد برد. فراموش نکنیم میزان واردات نفت هند از ایران 400 هزار بشکه در روز است. این امر محرک خوبی برای هند و سایر مشتریان آسیایی است و آنها حاضر نیستند به سادگی و بدون دریافت امتیاز از این فرصت چشم پوشی کنند.

6.با توجه به مطلب مذکور حال این سوال پیش می آید که در زمینه تحریم ایران آیا خواسته آمریکا و اروپاییها از هند، چین و کره و ژاپن قابل معامله هست یا خیر؟ به نظر می رسد که در جهان امروز سیاست و اقتصاد، تعامل موضوعی بسیار جدی و تعیین کننده است و هندیها هم به این توجه دارند که با درخواست های اول ودوم اروپا و آمریکا نباید رایگان تسلیم خواسته آنها شوند. هند می تواند برای اجابت این درخواست قیمتی تعیین کند و آمریکا و غرب برای اجرای برنامه تحریم  ایران ناچار است که هزینه هایی بپردازد. هند و چین و و روسیه در امرتحریم ایران متوجه ارزش کار خود درهمراهی با غرب هستند و حتما امتیازات زیادی هم برای این همراهی درخواست خواهند کرد. در این زمینه باید به سابقه رای مثبت هند به قطعنامه غرب در مسئله پرونده هسته ای ایران اشاره کرد. آن رای نیز در چارچوب روابط هند و آمریکا مورد معامله قرار گرفت. به عبارت دیگر تعامل با آمریکا بود که موجب رای مثبت هند به قطعنامه پیشنهادی غرب در آژانس بین المللی انرژی اتمی شد و پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شد.

برآیند این مجموعه عوامل است که سازنده تصمیم دولت هند خواهد بود. بنابراین کاهش یا قطع خرید نفت ایران از سوی هند، بستگی به این دارد که چه مقدار آمریکا و غرب بخواهند ما به ازای این تحریم را به هند پرداخت کنند. به نظر می رسد با توجه به وضعیت روابط هند و آمریکا چندان نمی توانیم به آینده این موضوع خوش بین باشیم. هند در تعامل با آمریکا به تدریج خرید نفت از ایران را کاهش خواهد داد.