دو راهی بشار برای باراک اوباما

آیا آنچه در سوریه شاهد آن هستیم ادامه دومینویی است که از تونس آغاز شد یا داستان جدیدی ست که بیشتر به جنگ و تسویه حساب های داخلی می ماند؟ بشار اسدی که در نخستین روزهای آغاز ناآرامی در کشورش از سوی امریکایی ها مورد شماتت چندانی قرار نگرفته بود اکنون با اظهار نظر صریح خانم هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه آمریکا مواجه می شود که تاکید دارد زمان رفتن بشار به پایان رسیده است.

مهدی محتمشی، کارشناس مسایل امریکا، مواضع متفاوت امریکا در طول تحولات سوریه را برای دیپلماسی ایرانی توضیح می‌دهد. 

مواضع امریکا در قبال تحولات سوریه متفاوت بوده است، از این مواضع متفاوت چه ارزیابی دارید؟

تحولات کشورهای عربی موضوعی از پیش طراحی‌شده ویا از پیش تعیین‌شده نیست که امریکا یا هر کشور دیگری از گذشته در مورد آن برنامه‌ریزی کرده و کلیه عوامل و عناصر آن را محاسبه کرده باشد. این موضوع درباره تحولات سوریه نیز صادق است. بنابراین مجموعه عوامل موثر و کنشگر درسوریه از جمله جریان معارض و معاند در این کشور به طور قطع در مسیر و خواست امریکا حرکت نخواهد کرد.

امروز در بین جریان اخوان‌المسلمین درباره نحوه همکاری با امریکا اختلاف جدی وجود دارد. امریکا نمی‌تواند پیش‌بینی کند که در صورت سقوط آقای بشاراسد آینده سیاسی سوریه و روابط آن با رژیم صهیونیستی چگونه خواهد بود.

آیا رژیم صهیونیستی هم مخالف با تغییر حکومت در سوریه است؟

 باید گفت سوریه تنها کشوری است که تا کنون مرزهای مشترک خود با رژیم صهیونیستی را امن نگه داشته و حداقل نگرانی امنیتی برای این رژیم ایجاد نکرده است.

آیا اروپا و دیگر قدرت‌های نظام بین‌الملل در مورد سوریه با امریکا هم زبانند؟

این امر که در آینده گروه‌های حاکم بعدی چه تضمینی بتوانند به امریکا دهند، محل تردید است. از سویی در میان کشورهای اروپایی و همپیمانان امریکا نیز نظر واحدی درمورد سوریه وجود ندارد. باید اضافه کرد که چین و روسیه و سایر اعضای دایم و غیردایم شورای امنیت سازمان ملل رای به قطعنامه عیله سوریه ندادند. بدین جهت عناصر متعددی وجود دارد که در هرنوع تصمیم‌گیری امریکا تاثیرگذار است. گرچه باید پذیرفت که حکومت سوریه مواجه با موج اعتراض‌های مردمی است، لکن کماکان دارای ابزارای نسبتا قوی در داخل کشور و همچنین روابط قوی منطقه‌ای با کشور همسایه خود می‌باشد. که این موضوع نیز باید در محاسبات امریکا قابل توجه باشد.

در نتیجه بر اساس گفتار فوق تا کنون دولت امریکا به طور قاطع درباره برکناری حکومت بشاراسد موضع‌گیری نکرده است. بلکه اظهار تردید و شک در توانایی‌هایی اسد در تحقق خواسته مردم نموده است. به عبارت دیگر درباره این موضوع که آقای بشار اسد اعلام کرد اصلاحات اساسی با توافق با احزاب برای انتخابات و سایر خواسته‌های مردم را مورد توجه جدی قرار می‌دهد، شک و تردید وجود دارد.

اما خانم کلینتون گفته است که ما به دنبال ماندن بشار اسد نیستیم، اینبار شاید امریکا قاطعانه‌تر درباره رفتن اسد صحبت کرده است؟

بله،اما شما باید این سخن خانم کلینتون را در کنار موضعی قرار دهید که در مورد لیبی و حتی موضعی که در مورد مبارک داشت، که تفاوت بسیار زیاد است. باید در اینجا به این نکته هم اشاره کنم من از یک منبع امریکایی شنیدم که امریکا صراحتا چنین خواسته‌ای ندارد، چراکه جایگزین خاصی به جای بشار اسد وجود ندارد. با توجه به مجموعه ابهاماتی که وجود دارد،بسیار بعید به نظر می‌رسد که امریکا خواهان رفتن اسد باشد. همانطور که می‌دانید مذاکرات آنها با اخوانی‌ها نیز به نتیجه‌ای نرسیده و خود اخوانی‌ها نیز افرادی را به استامبول برای مذاکره فرستادند. حتی در میان خود آنها نیز اختلافاتی وجود داردکه برخی از آنها حاضر به شرکت در مذاکره نیستند. البته این امر بدین معنا نیست که اگر حکومت تغییر کند، اخوانی‌ها قدرت را بدست خواهند گرفت، اما این نگرانی وجود دارد که اگر هر جریانی در کشور سوریه برسرکار بیاید، امنیتی که هم اکنون وجود دارد در گذر حضور سوریه،‌بهم خواهد خورد.

به نظر در ابتدای اعتراض‌ها در سوریه، امریکا هم به دلیل نبود جایگزین به جای بشاراسد هیچ موضعی را اتخاذ نکرده بود؟

بله، مجموعه عناصر نشان می‌دهدکه امریکا دورنمای مناسب برای جایگزینی اسد ندارند. و مساله دیگر این است که اگر حتی امریکایی‌ها امروز قصد آن داشته باشند که اسد عوض شود، عوامل مهم دیگری دخیل است، به عنوان مثال دولت سوریه و عوامل منطقه‌‌ای وابسته به آن. هم اکنون شاهد هستیم که داووداوغلو سوریه رفته و سپس به ایران آمد و اعلام کرد که سوریه دوست کشور ما و ایران است. بنابراین حتی امریکا با محاسباتی که بر برخی از کشورهای منطقه به ویژه کشورهای عربی هم دارد، قوی نیست.

همچنین 18میلیون علوی در سوریه با تغییر قدرت، به صورت بحران جدی برای کشور ترکیه خواهد شد، که این مساله نیز باعث شده تا ترکیه به تحولات سوریه حساس باشد.

برهمین اساس مجموعه مسایل باعث شده است که علیرغم حمایت از جریانات اخیر در سوریه و فعال شدن سفارت امریکا در این کشور، به نظر نمی‌رسد که امریکا بتواند نقش اول را در این جریانات بازی کند.

با توجه به حمله طرفدارن بشار اسد به سفارت امریکا، آیا می‌توان گفت موضع امریکا هم تغییر خواهدکرد؟