بوش و دوران ریاست‌جمهوری‌اش زیر ذره‌بین

 

 

داستان چگونگی آغاز جنگ آمریکا با عراق داستانی آن‌قدر پیچیده و حاوی طرح و توطئه‌های ریز ودرشت، اطلاعات غلط و گمراه‌کننده و شاخ و برگ های فراوان است که باعث شده روزنامه‌نگاران، نویسندگان و مستندسازان فراوانی برای ارئه روایتی سراست و نزدیک به حقیقت از این ماجرا، آستین بالا بزنند. البته این روند، روندی ادامه‌دار است و هر بار که اطلاعات جدیدی درباره چگونگی آن منتشر می‌شود، ما هم به کتاب‌ها، فیلم‌ها و مقالات تازه‌ای برای جای دادن این اطلاعات در زمینه درست و منطقی‌شان نیاز پیدا می‌کنیم.

 

به این ترتیب نویسندگانی چون باب وودوارد در سه کتاب پیاپی، روایتی زمان‌مند از جنگ عراق و افغانستان به دست می‌دهد (روایتی که تا حد زیادی متکی بر منابع دست اول درون دولت و نزدیک به دولت است)؛ گزارشگران کندوکاوی و اهل تحقیقی چون سیمور هرش، جین مایر، دانا پریست و جیمز ریسن به جنبه‌های مخفی و دور از چشم جنگ علیه تروریسم (جنبه‌هایی چون استفاده از منابع اطلاعاتی گمراه کننده و استفاده از شیوه‌های خشن بازجویی و نیز تحدید آزادی‌های مدنی در آمریکا) می‌پردازند؛ کارشناسان حقوقی چون چارلی سویج، فردریک شوارتز و عزیز هوک تلاش کاخ سفید برای گسترش دامنه قدرت قوه مجریه را بر ملا می‌کنند و گزارشگران نظامی چون توماس ریکز از مدیریت غلط و فاجعه‌بار جنگ عراق توسط دولت بوش پرده برمی‌دارند.

 

با این پیش‌زمینه است که کریگ اونگر در کتاب تازه خود تحت عنوان «سقوط خاندان بوش» تلاش می‌کند تا تصویری جامع و کامل از دوران ریاست‌جمهوری جرج بوش به دست دهد. بررسی چگونگی ظهور و درخشش جرج بوش پسر در صحنه سیاسی آمریکا و حمایت راست‌های مذهبی از او؛ رابطه جرج بوش پسر با پدرش و تأثیر این رابطه بر سیاست خارجی آمریکا؛ اتحاد نامیمون میان تندروهای اسرائیلی و مسیحیان دست‌راستی؛ تلاش نئوکان‌ها برای حمله به عراق و آغاز یک درگیری نظامی گسترده با این کشور؛ استفاده دولت بوش از منابع اطلاعاتی مشکوک و نامطمئن در روزهای منتهی به جنگ عراق؛ و بالخره تلاش دیک چنی، معاون بوش برای گسترش قدرت دامنه قدرت خود در قوه مجریه از جمله مباحثی هستند که اونگر در کتاب خود سعی در تشریح و توضیح‌شان می‌کند.

 

نتیجه کار کشکولی از اطلاعات قانع‌کننده و تردیدآمیز، اطلاعات دست اول و حرف‌های تکراری، ادعاهای مستدل و ادعاهای غیرقابل اثبات است که قضاوت نهایی را به خوانندگان واگذار می‌کند.

 

از جمله ادعاهای غیرقابل اثباتی که اونگر در کتاب خود مطرح می‌کند، می‌توان به تلاش دیک چنی برای انتصاب پل ولفوویتز (کسی که به عنوان معاون وزیر دفاع بعدها به یکی از معماران جنگ عراق تبدیل شد) به عنوان ریاست سازمان سیا اشاره کرد که در نهایت به خاطر ماجراجویی‌های ولفوویتز در زندگی خانوادگی‌اش (که در نهایت موجب عزل او از سمت ریاست بانک جهانی شد) مورد تأیید بوش قرار نمی‌‌گیرد.

 

اما هنگامی که اونگر تمرکز خود را بر واقعیات و اطلاعات مستدل (اطلاعاتی که اغلب از سوی دیگر نویسندگان و گزارشگران نادیده گرفته شده) قرار می‌دهد و کمتر به زندگی خصوصی سوژه‌هایش می‌پردازد، موفق می‌شود روایتی منسجم از چگونگی سیاست‌گذاری‌های دولت بوش به دست دهد و قطعات پازلی دشوار و پیچیده را به درستی کنار هم قرار دهد. از جمله این موارد می‌توان به به روایت اونگر از تلاش درازمدت نئوکان‌ها (که سابقه آن به مدت‌ها پیش از 11 سپتامبر برمی‌گردد) برای سرنگونی صدام حسین، ریشه‌های ایدئولوژیک گرایش‌ دولت بوش به اقدامات به اصطلاح پیشگیرانه و یک‌جانبه در صحنه بین‌المللی، و تلاش‌های عناصر جنگ‌طلب پنتاگون و دفتر دیک چنی برای دور زدن کانال‌های مرسوم سیاست گذاری و استفاده از اطلاعات دست‌چین‌شده برای دامن زدن به جنگ با عراق اشاره کرد. البته این قسمت‌های کتاب اونگر تا حد زیادی متکی به گزارش‌ها و کتاب‌هایی که پیش از این در مورد جنگ عراق و دولت بوش نوشته شده است، متکی باقی می‌ماند.    

 

 یکی از نکاتی که با جزئیات تازه و جدیدی در کتاب اونگر مورد بحث قرار می‌گیرد، روایت چگونگی ترغیب کالین پاول به ارائه سخنرانی جنجالی‌اش در سازمان ملل متحد در فوریه سال 2003 از سوی عناصر جنگطلب کابینه و پنتاگون است که تا حد زیادی مدیون مصاحبه اونگر با لارنس ویلکرسون، رئیس‌دفتر کالین پاول است که این روزها به یکی از منتقدان جدی و جنجالی دولت بوش بدل شده است.

 

ویلکرسون در گفت‌و گوی خود با اونگر، از جمله به تلاش دفتر دیک چنی برای ایراد اتهامی مبنی بر ملاقات محمد عطا، از هواپیماربایان واقعه یازده سپنتامبر، با یک افسر اطلاعاتی عراقی اشاره می‌کند که پاول به خاطر فقدان اطلاعات موثق زیر بار آن نمی‌رود. همچنین به گفته ویلکرسون، دفتر دیک چنی حتی تا دقایقی پیش از آغاز سخنرانی کالین پاول در مجمع عمومی سازمان ملل به ایجاد پیوند میان صدام حسین و عاملان واقعه یازده سپتامبر در سخنرانی پاول اصرار داشته است.

 

اما دیگر فرضیاتی که اونگر در کتاب خود مطرح می کند، به این اندازه مستدل و مستند نیستند. از جمله این فرضیه‌ها، می‌توان به برنامه محرمانه‌ای اشاره کرد که به نوشته اونگر، هدف اصلی از آن جعل مدارکی در مورد خرید سنگ معدن اورانیوم از سوی عراق به منظور غنی‌سازی و ساخت بمب اتمی بوده است. اونگر نه تنها شهادت 9 افسر اطلاعاتی بی‌نام و نشان را در مورد این برنامه محرمانه مورد ملاک قرار می‌دهد، بلکه حتی تا آن جا پیش می‌رود که مایکل لدین، تحلیل‌گر نئوکان را به ایفای نقش محوری در این عملیات محرمانه متهم می‌کند.

 

در نهایت باید گفت که هر چند توسل اونگر به اطلاعات مغشوش و تلاش گاهگاه او برای جعل سند و مدرک در مورد ادعاهای خود از ارزش این کتاب می‌کاهد، اما اطلاعات مستدلی که درباره تصمیم دولت بوش برای آغاز جنگ با عراق در این کتاب وجود دارد به اندازه کافی تکان‌دهنده و نگران کننده هست.

 

 

by Craig Unger

Hardcover: 448 pages

Publisher: Scribner; 1 edition (November 13, 2007)

Language: English

ISBN-10: 074328075X