ضمانت نامه بانکی چیست؟

چندی پیش ایالات متحده امریکا تحریمی خارج از چهارچوب سازمان ملل متحد علیه ایران مطرح کرد. این تحریم جدید تحریم بانکی ایران را نیز در برداشت و بر طبق آن سه بانک ملی ،ملت وصادرات تحریم شدند.

 در مورد تاثیر این سیاست و تحریم سخنهای زیادی به میان آمده است. برخی بر این باورند که تحریم بانکی همچون تحریمهای گذشته تاثیری روی اقتصاد ایران ندارد و ایران را قدرتمند تر می کند .برخی دیگر معتقدند این تحریم تازه آسیبهای زیادی را به اقتصاد وارد می آورد.

 ما فارغ از دیدگاهها و نظرات مختلفی که در این مورد ارایه شده است به تفسیر و توضیح یکی از وظایف بانکها که ارایه ضمانت نامه در اجرای پروژه های بین المللی است پرداخته ایم.

نظام بانکی زیر بنایی ترین بخش اقتصاد یک سرزمین است . گردش پول در بانک و ارتباط مالی یک بانک با بانکهای دیگر ، تامین اعتبار ، تضمین سرمایه گذاری و حفظ ارزش پول از مهمترین وظایف بانک به شمار می رود.

 با گسترش تعاملات اقتصادی بین کشورهای مختلف جهان یا به عبارت بهتر با ایجاد دهکده جهانی می توان یکی از مهمترین وظایف بانک را تامین مالی پروژه ها و ارایه ضمانت نامه برای آنها دانست

ضمانت نامه بانکی چیست؟

امروزهرکشوربه تنهایی تمام نیاز های اقتصادی و صنعتی خود را تامین نمی کند و برای  تامین بخشی از خواسته ها از کارشناسان،دانشمندان،سرمایه ها یا مواد اولیه صنعتی کشورهای دیگر بهره می برد.

ضمانت نامه بانکی یک ابزار تجاری است که جزو ملزومات قراردادهای بین المللی محسوب می شود.این ضمانت نامه تضمینی بین المللی برای تکمیل قرار داد و عمل به مفاد آن است و بدون وجود آن هیچ قرارداد ی ضمانت اجرایی ندارد.

به عبارت ساده تر ضمانت بانکی یک قرارداد فرعی است که یک طرف قرار داد تعهد می کند برای تمام بدهی ، کمبودهای احتمالی و مشکلاتی که طی مدت مشخصی –طبق مدت اعلام شده در قرارداد- در پروژه اجرایی توسط آنها ایجاد شده است پاسخگو باشد.

این ضمانت نامه اعتباری بین المللی دارد و بر مبنای میزان سرمایه و اعتبار و گردش مالی سازمان یا فردی که تقاضای آن را دارد ارایه می شود.این ضمانت نامه یا از طرف خریدار به فروشنده،یا از طرف پیمانکار به کارفرما و یا به صورت اعتبار نامه) LC) توسط کشور وارد کننده صنعت یا دانش برای تضمین مالی قرارداد و حمایت ازقرارداد در صورت تغییر سیاستهای دولت ارایه می شود.

گاهی ضمانت نامه برای اجرای یک پروژه ارایه می شود . این ضمانت از سه بخش تشکیل شده است :تضمین شرکت در مناقصه،تضمین عمل به تعهدات و ضمانت پیش پرداخت .

بعد از پشت سر گذاشتن هر بخش از کار ضمانت نامه مربوط به آن بخش لغو می شود و ضمانت نامه جدیدی از طرف بانک به طرفین قرار داد ارایه می شود.مبلغ ضمانت نامه در دو حالت اول  علاوه بر گردش مالی و میزان اعتبار درخواست کننده به برآورد مبلغ قرارداد نیز بستگی دارد.در ارایه ضمانت نامه پیش پرداخت مبلغ ضمانت کاملا معادل مبلغ پیش پرداخت است.

گاهی ضمانت نامه برای اجرایی کردن اعتبار نامه و فاینانس است . در این ضمانت نامه هزینه های مدیریت،هزینه های اجرایی، متوسط نرخ بهره بانکهای اروپا طی 6 ماه به اضافه چند درصد(معمولا 3درصد) و ضریبی برای در نظر گرفتن ریسک اقتصادی حاصل از ورود به بازار این دو کشور در نظر گرفته می شود.

در شرایط تامین مالی پروژه ها در سطح بین المللی ضمانت نامه ها علاوه بر طرفین قرار داد بین بانکهای آنها نیز باید تایید شود. این رابطه بانکی با عدم حضور هر یک از بانکها در سیستم بانکی جهانی مختل شده و امکان اجرای پروژه کاملا از بین می رود.

کارکردهای ضمانت نامه

ضمانت نامه ابزاری بسیار مهم در قرادادهای تجاری بالاخص قراردادهای بین المللی است زیرا ریسک اقتصادی قرارداد را به حداقل می رساند و یک ضمانت اجرایی قدرتمند است. هیچ قراردادی بدون داشتن ضمانت بانکی و بیمه قابلیت اجرایی ندارد.

در صورت عدم وجود ضمانت نامه معتبر بین المللی برای هر قرار داد در صورت بروز هر اختلافی در جریان کار و یا عدم تعهد یکی از طرفین به مفاد ضمانت نامه طرف دیگر یا باید دعوی قضایی ارایه دهد و یا اینکه بحثها و درگیریهای در گیرد تا مساله حل و فصل شود.

در این شرایط ضمانت نامه  یک ابزار مالی مبتکرانه است که اگر هر یک از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکردند طرف دیگر می تواند مبلغ ضمانت نامه و سود آن را نقدا دریافت کند و از دعوی قضایی ،درگیری و بحث اجتناب شود.

البته هر ضمانت نامه برای اجریی شدن نیاز به بیمه دارد. تنها در صورتی یک بانک یا موسسه مالی حاضر به تامین اعتبار و تضمین پروژه مالی ،اقتصادی یا صنعتی می شود که یک شرکت بیمه حاضر به همکاری با آن سازمان مالی و ورود به بازار کشور و یا فرد متقاضی ضمانت بانکی باشد.

شرکتهای بیمه هم علاوه بر ضرایبی که در نظام کاری خود دارند و برای بیمه پروژه های اقتصادی و صنعتی از آن استفاده می کنند ضریبی برای ریسک اقتصادی فعالیت خود در نظر می گیرند.این ضریب در کشورهای پر تنش مثل عراق و افغانستان و کشورهایی که احتمال تنش در آنها وجود داشته باشد بیشتر است.

  گاهی شرکتهای بیمه ریسک حضور در برخی از کشورها را بیشتر از سود احتمالی حاصل از این کار می دانند و حاضر به فعالیت نیستند. عدم حضور بیمه مانع از فعالیت بانک یا موسسه ارایه دهنده اعتبار می شود و هر دو از ورود به این عرصه خودداری می کنند.

زمانی که بانکهای جهانی اجازه همکاری با بانک کشوری را نداشته باشند ،یکی از زنجیره های چرخه بانکی و اعتباری جهان قطع می شود و فرایند ارایه اعتبار برای پروژه های آن کشور  به نتیجه نمی رسد. دراین شرایط احتمال حضور شرکتهای بیمه در کشور محروم از همکاری با سیستم مالی و بانکی بین المللی نیز بسیار کم است و در صورتیکه یک شرکت بیمه کننده با حضور در این بازار موافقت کند ضریب ریسک بسیار بالایی را طلب می کند .

 گاهی چند بانک از همکاری با یک یا چند بانک کشور دیگر منع می شوند. در این شرایط کشور محروم شده از همکاری با بانکهای دیگر برای ادامه روابط اقتصادی باید از بانکهای واسطه استفاده کند که بدون شک هزینه گزافی به اقتصاد تحمیل می کند.در این شرایط ضریب ریسک بیمه بازهم بالاتر می رود.