چرا سند تاريخى بريتانيا بعد از يک سال صدا مى‌کند؟

ديپلماسى ايرانى: روزنامه فایننشال تایمز - چاپ لندن - چهارشنبه هفته گذشته در گفت و گويى با لرد دیوید اوون، وزیر خارجه پيشين بریتانیا برای نخستین بار از یک گزارش مفصل که توسط نیک براون دیپلمات انگليسى در سال 1979 و سفیر بعدی بریتانیا در ایران درباره ریشه یابی انقلاب اسلامی تهيه شده، یاد کرده و از آن به عنوان سندی مهم نام برده است که برای نخستین بار افشا می شود.

بعد از آن چند خبرگزارى و روزنامه ايرانى نيز با آوردن تيترهايى چون "وقوع انقلاب اسلامى را پيش بينى نکرده بوديم" (به نقل از همان سند به اصطلاح تازه منتشر شده) با آب و تاب به انعکاس مطلب پرداختند و آن را چون موضوعى تازه در صفحات خود برجسته کردند.

اما این همان گزارشى بود که حدود يک سال پيش (13 دى 88) مجید تفرشی پژوهشگر ايرانى مقيم انگليس در مجموعه نوشته های خود در سايت دیپلماسی ایرانی درباره اسناد تازه یاب سال 1979 در آرشیو ملی بریتانیا معرفی و خلاصه ای از آن را منتشر کرد. اين مطلب در آن زمان در وبلاگ مجيد تفرشى و نيز در چند مصاحبه مکتوب، رادیویی و تلویزیونی مطرح شد و مورد بحث قرار گرفت. ولى به قول اين پژوهشگر ايرانى، از آنجا که جنس خارجی خریدار دارد، به آن نوشته توجه چندانی نشد تا اکنون که رسانه های داخلی پس از یک سال، ادعای فایننشال تایمز را درباره بکر بودن این گزارش باور کرده و به آن توجه کنند. تفرشى در وبلاگش نوشته است این گزارش جزء اسنادی است که در ماه دسامبر سال 2009 به رویت او رسیده و در ابتدای ژانویه 2010 برای استفاده عموم آزاد اعلام شده است.

تهيه اين گزارش به مدت کوتاهی پس از انقلاب 1357 برمى گردد که به سفارش دیوید اوون وزیر امور خارجه وقت بریتانیا گردآورى شد. موضوع آن درباره انقلاب ایران بود و اینکه چرا وزارت خارجه بریتانیا جز در مراحل پایانی انقلاب نتوانسته بود وقوع چنین تحول عظیمی را در ایران پیش‌بینی کند.

این گزارش به مدت 30 سال در زمره اسناد طبقه‌بندی شده وزارت خارجه بريتانيا قرار گرفت تا سرانجام با نزدیک شدن به مهلت مقرر قانونی، وزارت خارجه آن را سال گذشته برای اولین بار به طور عمومی منتشر کرد. گزارش ٨٧ صفحه‌ای مزبور که توسط نیک براون نوشته شده، حاوی تحلیل‌ها و واکنش‌های دولت بریتانیا به رویدادهای ایران در دوران انقلاب است و در پایان راه حل‌هایی برای آینده دستگاه دیپلماسی بریتانیا ارائه می‌کند که چطور مى توان از تکرار اشتباهاتی که منجر به عدم پیش‌بینی انقلاب اسلامى شد، جلوگیری کرد.

به مناسبت انتشار این گزارش روز ۲٦ اکتبر (چهارم آبان ١٣٨٩) سمیناری هم در وزارت خارجه بريتانيا با حضور اوون، جفری آدامز و جرمی براون - معاون وزیر خارجه در امور حقوق بشر و فرزند نیک براون - برگزار شد که بازهم ماجراى مطلب فايننشال تايمز را يک سال بعد از انتشار سند، عجيب و سوال برانگيز جلوه مى دهد.

اما نکته جالب تر از اقدام روزنامه فايننشال تايمز، اين است که به بهانه انتشار این گزارش بخش ارتباطات وزارت خارجه بریتانیا مصاحبه‌ای با جفری آدامز، معاون سیاسی وزارت خارجه بریتانیا و سفير سابق اين کشور در ايران انجام داد و طى آن درباره مسایل مختلف مرتبط با این گزارش، درس‌هایی که دستگاه دیپلماسی بریتانیا از انقلاب ایران آموخته و نيز قانون انتشار اسناد محرمانه پس از 30 سال سخن گفت.

او درباره چگونگى آزادسازی اسنادى از اين دست گفته است: آزادسازی مدارک برای مشاهده‌ عمومی سالیان سال است که در این کشور به صورت قانونى انجام مى شود و من فکر می‌کنم اين مساله بیش از هر چیز نشانه‌ دهنده‌ این باور عمیق است که ما در نهایت خادمان عموم هستیم. ما خدمتگزاران مردم هستیم. پس تا آنجا که می‌شود اطلاعات بايد برای عموم قابل دسترسی باشد. تنها مسئله این است که بعضی مدارک به دلیل مسائل امنیت ملی و یا حفظ حریم خصوصی باید سال‌ها محرمانه بمانند. این به عنوان مثال به قانون معروف 30 ساله منجر شده است؛ این یک مسئله سیاستگذاری نیست و در قانون آمده که بعضی از اسناد باید به دلایل مشخص تا 30 سال محرمانه بماند. به نظر من پس از 30 سال سیاست تبدیل به تاریخ می‌شود و حساسیت تصمیم گیری‌های محرمانه و آنچه درباره‌ کشورهای دیگر گفته شده از بین می‌رود و امکان نگاه عینی به مسائل به عنوان سندی تاریخی و نه جنجالی سیاسی فراهم می‌شود.

اين روزها سفارت بريتانيا در تهران به مناسبت درج خبر فايننشال تايمز و بازتاب هاى آن در ايران، گفتگوى جفرى آدامز را در سايت خود منتشر کرده که حاوى نقطه نظرهاى وى درباره پيش بينى ناپذيرى انقلاب اسلامى ايران و آفات و آسيب هاى آن براى دولت بزرگى چون بريتانياست. جالب است که انتشار بازتاب هاى اين سند يک سال بعد از افشاى آن صورت مى گيرد.

 در پايان لينک مطالب منتشر شده در سايت ديپلماسى ايرانى و روزنامه فايننشال تايمز الصاق مى شود:

لينک گزارش مجيد تفرشى در ديپلماسى ايرانى:

http://irdiplomacy.ir/index.php?Lang=fa&Page=24&TypeId=11&ArticleId=6591&Action=ArticleBodyView

لينک مطلب روزنامه فايننشال تايمز:

http://www.ft.com/cms/s/0/193c4efe-07ba-11e0-a568-00144feabdc0.html#axzz18Uxzp45S