ايجاد رابطه ويژه با عربستان؛ از پندار تا واقعیت
ديپلماسى ايرانى: روز يک شنبه، على اکبر صالحی در مراسم معارفه خود به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه اعلام کرد که ايران بايد روابط ويژه سياسى با کشورهاى ترکيه و عربستان در سطح منطقه و نيز با کشورهاى روسيه و چين در سطح بين المللى برقرار کند. ايجاد رابطه ويژه با روسيه و چين با توجه به جايگاه اين دو کشور در نظام بين الملل و مسائل و مصالحى که در مسئله هسته اى کشورمان وجود دارد، دور از ذهن نيست. کما اينکه مى توان گفت در حال حاضر نيز ايران به نوعى داراى روابط نزديک با چين است. ايجاد رابطه ويژه با ترکيه نيز با توجه به گسترش رابطه اين کشور در ماه هاى اخير با ايران و به خصوص با توجه به نقشى که در مذاکرات مربوط به مسئله هسته اى کشورمان بر عهده گرفته است، قابل توجيه به نظر مى رسد.
اما هدف از ايجاد رابطه ويژه با عربستان چيست؟ مواضع منفى و گاه غير دوستانه عربستان نسبت به کشورمان بر کسى پوشيده نيست که اين مواضع مى تواند ناشى از سوابق تاريخى، عوامل مذهبى و حتى ژئوپليتيک باشد. به گواه بيشتر کارشناسان سه رقيب اصلى ايران در منطقه، کشورهاى ترکيه، پاکستان و عربستان هستند که البته اين آخرى گاه خصومتش بر رقابتش چربيده است.
مدتى پيش بود که سايت ويکى ليکس سندى را منتشر کرد که در آن عنوان شده بود ملک عبدا... پادشاه عربستان و تعدادى از سران کشورهاى عربى منطقه از آمريکا خواسته بودند به تاسيسات هسته اى ايران حمله کند. طبق اين سند پادشاه عربستان درخواست حمله به ايران را در جريان ديدار ماه آوريل سال 2008 با رايان کراکر سفير سابق آمريکا در عراق و ژنرال ديويد پترائوس فرمانده وقت نيروهاى آمريکايى در عراق مطرح ساخته بود. در سند افشا شده ديگر توسط ويکى ليکس، ملک عبدا... در ديدار با جان برنان مشاور ضد تروريسم کاخ سفيد در ماه مارس 2009 يادآور شده بود که به تازگى به منوچهر متکى وزير خارجه وقت ايران گفته است:« شماها به عنوان ايرانى حق دخالت در امور عرب ها را نداريد و هدف ايران ايجاد مشکل است.»
همچنين به نوشته روزنامه فيگارو پادشاه عربستان، 15 خرداد امسال در ديدار با وزير دفاع فرانسه (اروه مورن) در جده گفته بود:« دو کشور در جهان شايستگى و لياقت موجوديت را ندارند، يکى ايران و ديگرى اسرائيل.» روزنامه فيگارو نوشته بود که اين انتقاد تلخ ملک عبدا... از ايران و اسرائيل از سوى دو منبع ديپلماتيک و نظامى فرانسوى در پاريس تاييد شده است.
همچنين 15 روز قبل از آن روزنامه انگليسى تايمز در خبرى از موافقت عربستان براى استفاده اسرائيل از آسمان اين کشور جهت حمله به ايران خبر داده بود که البته رياض بلافاصله اين ادعا را رد کرد.
فارغ از صحت يا عدم صحت اسناد فوق الذکر، خصومت عربستان با ايران قابل کتمان نيست که اين مسئله حتى در رفتار نامناسب اين کشور با حجاج ايرانى نيز خود را نشان داده است. حالا ايران چه هدفى را از ايجاد رابطه ويژه سياسى با عربستان دنبال مى نمايد؟ آيا با توجه به سياست ايران هراسى آمريکا و غرب در منطقه و با توجه به نفوذ عربستان در اتحاديه عرب، ايران قصد دارد با ايجاد رابطه ويژه سياسى با عربستان، اين تهديد را به فرصت تبديل کند؟ آيا در اين صورت ايران صحت اسناد منتشره درباره خصومت عربستان نسبت به کشورمان را مورد تاييد قرار نداده است؟ امرى که البته احمدى نژاد نيز آن را تاييد نکرده و در واکنش به انتشار اسناد ويکى ليکس گفته بود:« اخبار مربوط به درخواست کشورهاى همسايه از آمريکا در مورد حمله به ايران يک شيطنت است و اسناد منتشر شده در اين رابطه صحت ندارد.»
البته بعيد نيست آمريکا قصد داشته باشد با توجه به سياست ايران هراسى، کشورهاى منطقه را جهت همراهى با سياست هاى خود عليه ايران بسيج کند. آمريکا قصد دارد به کشورهاى منطقه بقبولاند که ايران به دنبال بمب هسته اى است تا به اين وسيله آنها را در سياست هاى خود عليه کشورمان همراه سازد. امرى که چند روز پيش نيز مايک مولن رئيس ستاد مشترک ارتش آمريکا در بحرين تکرار کرد و عنوان داشت:« ايران به دنبال بمب هسته اى است». آيا ايران قصد دارد با ايجاد رابطه ويژه سياسى با عربستان اين سياست آمريکا را خنثى کند؟ در اين صورت آيا عربستان نيز (جهت اعتماد سازى اعراب) همچون ترکيه و برزيل در مذاکرات مربوط به مسئله هسته اى کشورمان حضور پيدا خواهد کرد؟ به ويژه اینکه در هفته های اخیر کشورهای عربی خواهان مشارکت، حضور و اطلاع از مذاکرات ایران و 1+5 در مورد برنامه هسته ای ایران شده اند.
در صورت پاسخ مثبت به اين سئوال ذکر 2 نکته لازم به نظر مى رسد:
1- به نظر مى رسد افزايش تعداد کشورهاى مذاکره کننده در يک مسئله امنيتى به ضرر کشورى خواهد بود که در مظان اتهام است و بايد از خود اتهام زدايى کند. اين امر به اين دليل است که کشور مزبور مجبور است توان خود را صرف مذاکره با کشورهاى بيشترى کند و تعداد درخواست هاى بيشترى را مورد اجابت قرا دهد. کشور مزبور مى بايد امتيازات بيشترى را جهت همراه نمودن مذاکره کنندگان بپردازد، چرا که هيچ کشورى حاضر نيست توان خود را صرف مذاکراتى کند که برايش منافعى (اعم از اقتصادى، سياسى، پرستيژ و...) در پى نداشته باشد.
اگر چين حاضر است در مسئله هسته اى ايران تا حدودى مقابل آمريکا بايستد تنها به اين دليل است که منافع عظيمى را از اين بابت کسب مى کند. اين امر درباره روسيه، ترکيه، برزيل و... نيز صدق مى کند. بنابراين افزايش کشورهاى مذاکره کننده تنها باعث مى شود ايران امتيازات بيشترى را بپردازد. اگر روزى ايران در مسئله هسته اى خود تنها با سه کشور انگلستان، آلمان و فرانسه مذاکره مى کرد، امروز تعداد اين مذاکره کنندگان به 8 کشور افزايش يافته است. از سوى ديگر اين امر که گفته شود ايران قصد دارد با افزايش تعداد کشورهاى مذاکره کننده در مسئله هسته اى، اختيار عمل را از چند کشور معارض با خود سلب کند، به نظر صحيح نمى رسد، چرا که آمريکا به عنوان مهم ترين بازیگر بین المللی خصوصا در موضوع برنامه هسته اى ايران بايد از روند و نتيجه مذاکرات رضايت داشته باشد. نتيجه بيانيه تهران (با حضور ترکيه و برزيل) اين گفته را تصديق مى کند.
2- با توجه به تنيدگى روابط عربستان و آمريکا به لحاظ اقتصادى، نظامى، امنيتى، تسليحاتى و... آيا ايران اين فرصت را مى يابد که با کارت عربستان به نفع خود بازى کند؟ آیا عربستان به عنوان متحد درجه یک آمریکا در منطقه براى فشار بيشتر بر ايران با امريکا همراه نخواهد شد؟
بايد منتظر ماند و ديد منظور سرپرست جديد وزارت خارجه از ايجاد رابطه ويژه سياسى با عربستان چيست؟ و سوال اصلی این که آيا او اصلا آن قدردر وزارت خارجه می ماند که فرصت يابد به ايجاد اين رابطه بپردازد؟
نظر شما :