اهداف سفر اوباما به آسیا

دیپلماسی ایرانی: سفر 10 روزه اوباما به کشورهای آسیایی در حالی آغاز شد که حزب دموکرات، انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس نمایندگان آمریکا را به طور فاحشی به جمهوری خواهان واگذار کرده و به همین دلیل بعضی کارشناسان این سفر را در راستای فرار و دوری اوباما از فضای داخلی آمریکا تحلیل می‌نمودند. اما این سفر را باید مهم‌تر از این امر دانست، به طوری که می‌توان در این سفر چندین هدف را برای آمریکا برشمرد:

1- بهبود وضعیت اقتصادی آمریکا: مهمترین هدف اوباما از این سفر را می‌توان بهبود وضعیت اقتصادی آمریکا دانست. در حالی که دلیل عمده باخت دموکرات‌ها در انتخابات اخیر ناشی از سیاست‌های داخلی اوباما و وضعیت اقتصادی مردم این کشور ارزیابی می‌شود، اوباما سعی دارد در 2 سال باقیمانده از دوره ریاست جمهوری‌اش، با ایجاد ارتباط با کشورهای مهم آسیا (که در حال حاضر موتور اقتصاد جهان نامیده می‌شود) سر و سامانی به وضعیت خود دهد. به همین دلیل اوباما در رأس هیأتی از تجار، صنعتگران و کارشناسان اقتصادی، سیاسی و نظامی‌ در اولین گام به هند سفر نمود. هند دومین رشد بالای اقتصادی در جهان را دارد و سومین اقتصاد بزرگ آسیا پس از چین و ژاپن محسوب می‌شود. آمریکا و هند در حال حاضر بیش از 40 میلیارد دلار مبادلات تجاری دارند که در این سفر توافق شد این رقم را تا 2 برابر افزایش دهند. آمریکا و هند در عرصه امنیتی و مبارزه با تروریسم و در عرصه تجارت تسلیحات نظامی‌ نیز با هم همکاری دارند که همکاری اخیر از اواخر دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون آغاز شده است. طبق اعلام رسانه‌های هند، برنامه دهلی نو جهت نوسازی ارتش این کشور در 10 سال آینده بیش از 100 میلیارد دلار هزینه خواهد برد و این فرصتی بدیع برای شرکت‌های آمریکایی جهت نفوذ در بازار تسلیحات نظامی‌این کشور (که هم اکنون عمدتا در دست روسیه است) است. انعقاد قرارداد 10 میلیارد دلاری میان آمریکا و هند در سفر اخیر موجب ایجاد 54 هزار شغل جدید در آمریکا می‌شود که دستاورد مهمی ‌برای اوباما در این سفر تلقی می‌گردد. سفر اوباما به اندونزی، کره جنوبی و ژاپن نیز در همین راستا و در جهت تسهیل ورود کالاهای آمریکایی به این سه کشور تحلیل می‌گردد.

2- مقابله با قدرت اقتصادی چین: سفر اوباما به کشورهای همسایه چین می‌تواند ناشی از مقابله با این کشور به دلیل بروز اختلافات جدی در سال‌های اخیر به خصوص خشم آمریکا نسبت به سیاست‌های تجاری چین (پایین نگاه داشتن ارزش یوان)، تحلیل شود. مهار اقتصاد چین و جلوگیری از گسترش نفوذ اقتصادی این کشور در آسیا از اهداف سفر اوباما بوده، به همین دلیل درصدد ایجاد یک محور ضد چینی در منطقه است که تاکنون ویتنام، کره جنوبی و ژاپن را شامل می‌شده و اکنون با بستن قراردادهای تجاری با هند در راستای محدود ساختن و تضعیف بازارهای تجاری چین و ایجاد یک رقیب قدرتمند اقتصادی در آسیای جنوب غربی در مقابل این کشور، هند نیز به این محور اضافه شده است. در حالی که آمریکا یکی از بزرگترین بازارهای کالاهای چینی محسوب می‌شود، نیروی کار ارزان در هند و تمایل به سرمایه گذاری در این کشور از سوی آمریکا می‌تواند بازار سودآور چین را تهدید کند. از سوی دیگر با توجه به صحبت اوباما در چند هفته قبل از آغاز سفرش به هند که ضمن انتقاد از طرح جمهوری خواهان در خصوص کاهش بودجه آموزشی این کشور تاکید کرده بود «هم اکنون آمریکا در جنگ با چین و هند به سر می‌برد»، پر بیراه نیست اگر بگوییم آمریکا با ایجاد رقابت کاذب میان هند و چین این دو کشور را به صرف منابع خود در جهت رقابت تسلیحاتی با یکدیگر سوق می‌دهد؛ چنانکه هند آمادگی خود را جهت خرید 11 میلیارد دلار هواپیمای جنگنده اعلام نموده است. هند و چین به طور سنتی رقیب همدیگر بوده و در سال 1962 نیز بر سر اختلافات مرزی و ارضی با همدیگر جنگیده اند و این اختلافات همچنان نیز ادامه دارد. در حالی که چین دالایی لاما را به جدایی طلبی متهم می‌کند، از چند دهه پیش شهردار ماسالای هند میزبان وی و هزاران بودائی دیگر است. همچنین هند و چین با همدیگر بر سر نفوذ در کشورهای نپال، سریلانکا، بوتان و کشورهای جنوب شرق آسیا رقابت دارند. هند همچنین از همکاری گسترده چین با پاکستان به شدت نگران است. یک مقام وزارت خارجه چین ماه گذشته گفته بود که پاکستان برای چین مانند رژیم صهیونیستی برای آمریکاست. به همین دلیل همزمان با سفر اوباما به هند، چین اعلام نمود که سال آینده ساخت پنجمین رآکتور هسته ای پاکستان را آغاز می‌کند.

از سوی دیگر آمریکا در چند ماه اخیر آشکارا وارد اختلاف چین با چند کشور همسایه اش بر سر جزایر دریای چین جنوبی شده است. چین در این دریا درباره مالکیت جزایر اسپرانلی و چند جزیره کوچک دیگر با کشورهای ویتنام، اندونزی، فیلیپین و برونئی اختلاف دارد. هر چند پکن هشدار داده است که این اختلافات دو جانبه است، اما واشنگتن تاکید کرده که آمریکا در دریای چین جنوبی دارای منافع ملی است و از کشورهای طرف اختلاف با چین حمایت می‌کند. رویکرد اخیر آمریکا نشان می‌دهد که در تلاش است تا چین را یک قدرت تهاجمی‌نشان دهد که قصد دارد شرق آسیا و دیگر نقاط جهان را به کنترل درآورد.

3- فشار به پاکستان: اوباما ضمن عدم سفر به پاکستان خواستار گسترش جنگ علیه طالبان و تشکیلات القاعده از سوی این کشور شده است. در حالی که سازمان اطلاعات هند، پاکستان را به حمایت از مجریان حملات بمبئی در سال 2008 متهم کرده است، اوباما در آغاز سفرش به هند با تجلیل از قربانیان این حادثه و نیز اقامت در هتل تاج محل که هدف این حملات قرار گرفته بود به قدرتمند بودن ائتلاف هند و آمریکا تاکید کرد. همچنین همزمانی سفر اوباما با مراسم یادبود کشتار مسلمانان کشمیر به دست نیروهای هندی در نوامبر 1947، پاکستان را با توجه به حساسیتش به کشمیر به عنوان مسئله مورد نزاع بین این کشور با هند، خشمگین کرده است. اوباما همچنین حمایت آمریکا را از عضویت دائم هند در شورای امنیت بیان داشته که این امر مورد اعتراض و مخالفت پاکستان قرار گرفته است. به طور کلی اعلام قراردادهای تجاری 10 میلیارد دلاری با هند و تقدیر از رشد اقتصادی هند و اعلام آن به عنوان یکی از دستاوردهای تاریخ بشریت، توازن منطقه ای میان هند و پاکستان را به ضرر کشور اخیر تغییر داده است.

در نهایت به طور کلی هدف اصلی اوباما از سفر اخیرش به آسیا را می‌توان مسائل تجاری و اقتصادی دانست که یا به صورت ایجابی (انعقاد قراردادهای مختلف) و یا به صورت سلبی (جلوگیری از نفوذ و گسترش اقتصاد چین) بوده است. از سوی دیگر اعلام حمایت آمریکا از عضویت دائم هند (بدون داشتن حق وتو) در شورای امنیت را نمی‌توان آنقدر مهم دانست؛ چرا که تغییر در ساختار شورای امنیت منوط به موافقت هر 5 عضو دائم می‌باشد و هر چند چین در ظاهر از این امر استقبال نموده، اما بعید است در عمل این کشور و نیز انگلستان و فرانسه که با افزایش تعداد اعضای دائم شورای امنیت از نفوذ و قدرت آنان کاسته می‌شود و البته روسیه، با تغییر شورای امنیت به این راحتی و با این سرعت موافقت نمایند. بدین دلیل است که هند نیز این موضوع را درک می‌کند و در بیانیه مشترک اخیرش با چین و روسیه درباره برنامه هسته ای ایران، موضعی کاملا خوشایند آمریکا اتخاذ نمی‌نماید و سعی می‌نماید به دلیل نیاز به انرژی ایران با سیاستی دو پهلو جانب احتیاط را در پیش گیرد. البته این موضع اوباما مبنی بر حمایت از عضویت دائم هند در شورای امنیت را می‌توان پیامی‌برای برزیل که چندی است مخالف سیاست‌های آمریکا گام برمی‌دارد نیز تحلیل نمود. نویسنده: جلیل بیات