پس از استقبال خونین از بوتو در کراچی
پاکستان؛ جایی که همه یکدیگر را متهم می‌کنند
بی‌نظیر بوتو، نخست وزیر سابق پاکستان که هنوز از حادثه شب قبل رنگ به چهره نداشت، بعد از ظهر جمعه در برابر خبرنگاران حاضر شد و سوگند خورد در برابر اسلام‌گرایان افراطی کوتاه نخواهد آمد.
اما در حالی که دولت پرویز مشرف انگشت اتهام را به سوی گروه‌های اسلام‌گرای افراطی به عنوان مسئولان حادثه پنجشنبه شب در کراچی نشانه گرفته است، همسر بوتو و برخی سیاستمداران پاکستانی مسبب این حادثه را جریانی در درون حاکمیت پاکستان و به ویژه سازمان اطلاعات و امنیت پاکستان می‌دانند.
در همین اثنا، سازمان اطلاعات پاکستان شنبه بعد از ظهر با انتشار تصویر فردی که مدعی است در عملیاتی انتحاری، پنجشنبه شب، موجب کشته شدن لااقل 139 تن از هواداران بوتو شده سعی کرد بر اتهام اسلام‌گرایان صحه بگذارد.
بوتوی 54 ساله، پنجشنبه شب پس از قریب نه سال تبعید خود خواسته از لندن (پس از اقامت کوتاهی در دبی) به پاکستان بازگشت تا رهبری حزبی را که پدرش، ذوالفقار علی بوتو، تاسیس کرده بود در انتخابات عمومی پارلمان پاکستان در ژانویه سال آتی به عهده بگیرد؛ رویدادی که به اعتقاد بسیاری از تحلیل‌گران مسائل پاکستان به مثابه گذار این کشور از نظامی‌گرایی به حکومتی دموکراتیک است که توسط افراد غیر نظامی اداره می‌شود. اما مراسم پرشور استقبال از او در شهر کراچی با انفجاری بمبی با فاصله تنها چند متر از کاروان اتومبیل‌هایی که او را مشایعت می‌کردند، به خاک و خون کشیده شد.
بوتو که پس از انفجار، شبه‌نظامیان افراطی را با حمایت برخی مقامات درون حاکمیت به عنوان مسببان حادثه معرفی کرده بود، جمعه در کنفرانسی مطبوعاتی در منزل والدین همسرش در کراچی، در حالی که بازوبندی سیاه به نشانه همدردی با قربانیان حادثه به بازو بسته بود، گفت: «ما آماده‌ایم زندگی‌مان را به خطر بیاندازیم، و حتی آزادی‌مان را هم در معرض خطر قرار می‌دهیم اما اجازه نخواهیم داد شبه‌نظامی‌ها این ملت بزرگ را تحت سلطه خود در آورند.»
بوتو افزود: «حمله به من حمله به چیزی بود که من نماینده آن به شمار می‌روم، یعنی حمله به دموکراسی و اتحاد ملت و تمامیت ارضی پاکستان.»
او در ادامه گفت انتظار سوءقصد به جان‌اش را در بازگشت داشته و حتی آن چه اتفاق افتاده کم‌تر از چیزی بوده که او تصورش را کرده است. او در ادامه خطاب به افرادی که به عقیده از درون حاکمیت برای انجام چنین عملیاتی زمینه‌چینی کرده بودند گفت: «من دولت را متهم نمی‌کنم بلکه آن عده مشخص از افرادی را متهم می‌کنم که با سوء استفاده از قدرت و موقعیت خود باعث رواج فعالیت‌های شبه‌نظامی در این کشور شده و برای سوء قصد به جان من توطئه چیده‌اند.»
به عقیده برخی تحلیل‌گران دقت بوتو در این سخنان برای اجتناب از وارد کردن هر گونه اتهامی به دولت به طور مستقیم یا غیر مستقیم نشانگر امید او به ادامه مذاکرات با مشرف برای حضور در حاکمیت و احتمالاً نتیجه گفت و گوهای اولیه نمایندگان دو طرف در پشت پرده است.
اما شنبه در حالی که به نظر می‌رسید نگرانی دولت از متهم شدن به برنامه‌ریزی این انفجار رو به افزایش است، پلیس پاکستان با انتشار عکسی از جسد یک مرد جوان 20 تا 25 ساله مدعی شد او عامل این انفجار انتحاری بوده است. هویت این شخص به گفته یکی از مقامات امنیتی پاکستان فعلاً فاش نمی‌شود. اما در حقیقت شدت انفجار و ابعاد امنیتی عملیات پنجشنبه شب در کراچی به حدی بود که باعث گسترش شایعاتی درباره احتمال تعویق زمان انتخابات عمومی پارلمان از اواسط ماه ژانویه به زمانی نامشخص در آینده شد.
با بروز چنین شایعاتی بر شدت ظن عموم به دولت نیز افزوده شد چرا که دولت فعلی از اوایل سال جاری میلادی در پی تلاش‌های نافرجام مشرف برای برکناری رئیس دیوان عالی پاکستان، قاضی افتخار محمد چودهری و درگیری‌های متعاقب آن و همچنین پس از قضیه مسجد سرخ اسلام‌آباد، شاهد افول محبوبیت‌اش بوده و به همین دلیل خواستار برگزاری رای‌گیری ریاست جمهوری پیش از انتخابات عمومی پارلمان شده بود (به رغم این که دوره فعالیت هر دو نهاد اواسط نوامبر سال جاری به پایان می‌رسد).
به عقیده منتقدان دولت مشرف، این واقعیت برای حاکمیت پاکستان مسجل است که هر چه انتخابات زودتر برگزار شود، ابعاد شکست ائتلاف حاکم فعلی، یعنی حزب مسلم لیگ قاعد اعظم و متحدان‌اش، بزرگ‌تر خواهد بود و به همین خاطر آن‌ها امیدوارند با تعویق انتخابات و خرید زمان بیشتر بتوانند از طریق اقدامات تبلیغاتی دولتی و همچنین از طریق تشکیل ائتلاف با احزاب سکولاری که در بین مردم محبوبیت دارند (مانند قرداد تقسیم قدرت بین مشرف و بوتو که بسیار محتمل به نظر می‌رسد) توان حزب حاکم را در انتخابات آتی افزایش دهند.
در چنین شرایطی، رویدادهای تکان دهنده‌ای نظیر آن چه پنجشنبه شب رخ داد و موجب بروز شایعات درباره تعویق زمان انتخابات شد، سوء ظن بسیاری از مخالفان مشرف را نسبت به منشا این حادثه برمی‌انگیزد.
اما دولت که در شرایط فعلی توان مقاومت در برابر ناملایمات احتمالی ناشی از بروز این حوادث را ندارد به سرعت این مساله را تکذیب کرده و اعلام کرد انتخابات در زمان مقرر قبلی برگزار خواهد شد. شوکت عزیز، نخست وزیر، در این باره گفت انتخابات در زمان تعیین شده قبلی برگزار می‌شود دولت انتقالی کنترل تمام امور فدرال و استانی را در تاریخ 15 نوامبر به دست خواهد گرفت.
چیزی که در حقیقت موقعیت دولت را در این زمینه تحت تاثیر قرار داده برزخ نتیجه انتخابات ریاست جمهوری است. مشرف به رغم این که در رای‌گیری 6 اکتبر تنها پنج رای از مجموع آراء دو مجلس پارلمان را از دست داد و با اکثریتی چشم‌گیر برنده انتخابات شد، به دلیل طرح دو شکواییه از سوی مخالفان‌اش در دادگاه عالی پاکستان (که مشروعیت کاندیداتوری او را در این رای‌گیری زیر سئوال می‌برند) برای حضور در مقام ریاست جمهوری به حکم موافق دادگاه نیاز دارد.
همزمانی تقریبی این وضعیت با موعد تحویل قدرت به دولت انتقالی شرایط را برای دولت پاکستان حساس‌تر کرده است.
در همین حال، احمد رشید، یکی از سیاستمداران پاکستانی که پیش‌تر در دولت نواز شریف حضور داشته و پس از کودتای 1999 مشرف به حاکمیت فعلی پیوسته است در مصاحبه‌ای با اشپیگل آلمان بر احتمال کوتاهی نیروهای امنیتی صحه گذاشت و گفت به رغم این که به گفته مقامات دولتی بیش از 20 هزار نیروی امنیتی برای حفاظت از بوتو به کراچی گسیل شده بودند، اکثر این افراد از نیروهای استانی (در مقابل نیروهای فدرال) بودند و مدعی شد که در پاکستان تقریباً اکثر مردم می‌دانند که فرماندهی این نیروها به عهده یکی از مخالفان بوتو و حزب مردم (پیپلز پارتی) است که تحت رهبری او اداره می‌شود.
رشید ضمن اجتناب از نام بردن از گروهی خاص به عنوان مسئول این عملیات خونین درباره لزوم بازگشت بوتو و لزوم برپایی چنین مراسم استقبال گسترده‌ای به رغم تهدیدهای تروریستی احتمالی گفت به هر حال هر زمانی که بوتو به پاکستان بازمی‌گشت چنین خطری وجود داشت و از طرفی نیز نمی‌شد از این استقبال گسترده جلوگیری کرد چرا که اصل بازگشت بوتو به پاکستان برای اعلام حضور او در صحنه سیاسی بود و در چنین حالتی نمی‌شد بازگشت او مخفیانه باشد.
رشید تاکید کرد: «او [بوتو] باید نشان می‌داد که از نواز شریف، رقیب دیگرش که چندی پیش به پاکستان بازگشت و دوباره به عربستان سعودی تبعید شد، محبوبیت بیشتری دارد و شمار طرفدارانش بیشتر است و از طرفی باید به مشرف اعلام می‌کرد که با قدرت به خانه بازگشته است و حرکت جدیدی به سمت دموکراسی آغاز شده است.»
بوتو که پنجشنبه شب در بازگشت به پاکستان در یک تریلی ضد گلوله از خیابان‌های کراچی مشایعت می‌شد، در این انفجار هیچ آسیبی ندید اما بر اساس آمار رسمی 139 نفر از هواداران او برای استقبال از رهبر حزب مردم در خیابان جمع شده بودند کشته شده و 325 نفر زخمی شدند.
بوتو امیدوار است با مشرف بر سر تقسیم قدرت به مصالحه‌ای برسد که بر اساس آن، مشرف با استفاده از اختیارات ریاست جمهوری با افزودن اصلاحیه‌ای به قانون اساسی به بوتو اجازه دهد که برای سومین بار به نخست وزیری برسد و در مقابل حزب مردم به رهبری بوتو نیز در هیات یک ائتلاف با حزب مسلم لیگ قاعد اعظم (حزب حامی مشرف) در انتخابات عمومی شرکت کند.
بوتو برای رسیدن به این توافق پیش شرط‌هایی را برای مشرف وضع کرده که از آن جمله استعفای وی از مقام فرماندهی ارتش است. مشرف وعده داده است پیش از ادای مجدد سوگند ریاست جمهور از فرماندهی ارتش استعفا می دهد تا مطابق با اصول قانون اساسی پاکستان به عنوان یک فرد غیر نظامی وارد دفتر ریاست جمهوری شود اما اکنون حضور او در این مقام به حکم دادگاه عالی منوط شده است و به این ترتیب نوعی بلاتکلیفی بر جو سیاسی کشور حاکم شده است.
مشرف پیش از این از بوتو خواسته بود تا مشخص نشدن رای دادگاه از بازگشت به پاکستان خودداری کند اما بوتو این درخواست را نپذیرفت و بر اساس برنامه زمان‌بندی شده قبلی، پنجشنبه 18 اکتبر به پاکستان بازگشت. برخی منابع نزدیک به مشرف پس از انفجار پنجشنبه شب کراچی مدعی شدند یکی از دلایل درخواست مشرف مساله امنیتی و تهدیدهای اسلام‌گرایان افراطی علیه حضور دوباره بوتو در کشور بوده است.
بوتو تا کنون دو بار در فاصله سال‌های 1988 تا 1990 و 1993 تا 1996 نخست وزیر پاکستان بوده و هر دو بار به اتهام فساد مالی از کار برکنار شده است.
یکی از فرماندهان طالبان پاکستان که گفته می‌شد از مدت‌ها پیش بوتو را تهدید می‌کرده جمعه مسئولیت این عملیات را نپذیرفت و همچنان هویت و هدف عاملان این حمله در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است. هنوز حاجی عمر، یکی از فرماندهان القاعده که دستور قتل بوتو و مشرف را صادر کرده است (به دلیل پشتیبانی از حملات آمریکا) در این باره واکنشی از خود نشان نداده است.
نظر شما :