واکنش مطبوعات غرب به نشست دریای خزر
اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر سه‌شنبه در تهران برگزار شد و همان گونه که انتظار می‌رفت فردای آن روز بیشتر رسانه‌های غربی بخشی از فضا یا زمان اطلاع رسانی خود را به پوشش و تحلیل این رویداد اختصاص دادند.
اما آن چه در باره پوشش رسانه‌ای این رویداد جالب توجه بود (و البته از قبل نیز پیش‌بینی می‌شد) این بود که حاشیه اجلاس، به ویژه مسائلی مانند فعالیت‌های هسته‌ای ایران در مذاکرات دو جانبه ولادیمیر پوتین و محمود احمدی‌نژاد، روئسای جمهور روسیه و ایران، حضور پوتین در تهران و پیام‌های ضمنی آن به غرب، و حاشیه برخی از بندهای بیانیه پایانی اجلاس سران خزر، بیش از اهداف و مسائل مطرح در این نشست یک روزه، توجه رسانه‌های و مطبوعات غربی را به خود جلب کرده بودند.
روزنامه گاردین، چاپ بریتانیا، در مطلبی نوشته رابرت تیت، ضمن تایید این که مساله هسته‌ای ایران اهداف رسمی این اجلاس را تحت شعاع قرار داده بود، نوشت به رغم عدم موفقیت این نشست در برآورده کردن خواسته‌های ایران درباره رژیم حقوقی دریای خزر و تقسیم عادلانه‌تر ذخایر غنی نفت و گاز در بستر این دریا، به نظر می‌رسد احمدی‌نژاد به واسطه وجود بندی در بیانیه پایانی نشست که بر مشروعیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران صحه می‌گذاشت، این بیانیه را «قدرتمند» توصیف کرد.
این روزنامه همچنین با اشاره به سخنان هفته قبل پوتین در دیدار با نیکلا سارکوزی، همتای فرانسوی‌اش، در مسکو درباره فقدان وجود مدارک مستدل و غیر مغرضانه که ثابت کند ایران در پی دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای است، مدعی شد احتمالاً پوتین در دیدار خصوصی‌اش با احمدی‌نژاد موضعی متفاوت اتخاذ کرده است چرا که روسیه نیز به رغم مخالفت در استفاده از نیروی نظامی علیه ایران، به اندازه کشورهای غربی، مخالف تبدیل شدن ایران به یک قدرت هسته‌ای مستقل است.
گاردین در بخش دیگری از این گزارش با اشاره به سخنان پوتین در آغاز جلسه سه‌شنبه و بندی از بیانیه پایانی که در همین راستا، استفاده کشورهای ثالث را از خاک و تجهیزات نظامی هر یک از پنج کشور ساحلی دریای خزر برای حمله به دیگر کشورهای این ناحیه منع می‌کند، نوشت: «به نظر می‌رسد روی سخنان او [پوتین] به آذربایجان بوده باشد، یکی جمهوری‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی که پیمان همکاری با ناتو امضا کرده است. به ویژه پس از آن که چندی پیش فرماندهان رده بالای ارتش آمریکا از پایگاه‌های هوایی این کشور بازدید کردند، گفته می‌شود که این کشور می‌تواند به پایگاهی برای حمله نظامی‌های آمریکا به ایران تبدیل شود.»
از طرفی دیگر به نوشته تیت، سفر پوتین به ایران، در نظر دولتمردان ایرانی، به مثابه پیروزی تلاش‌های این کشور برای جلوگیری از تصویب تحریم‌های شدیدتر در شورای امنیت سازمان ملل است با هدف منصرف کردن تهران از ادامه غنی‌سازی اورانیوم، چرا که روسیه یکی از اعضای دائم شورای امنیت به شمار می‌رود و صاحب حق وتو است.
مساله دیگری که در گزارش گاردین در این باره به چشم می‌خورد و در سایت خبری «بی‌بی‌سی» نیز منعکس شده، اشاره به جو بی‌اعتمادی تاریخی بین دو کشور ایران و روسیه بود. گاردین نوشت: «صمیمیتی که دیروز در برخورد مقامات دو کشور دیده می‌شد در حقیقت نقابی بود بر بی‌اعتمادی ریشه‌دار ایرانی‌ها نسبت به روسیه؛ [کشوری] که در تاریخ ایران به خاطر تحمیل قراردادهای ننگینی که باعث جدایی سرزمین‌های زیادی از ایران شد، شهرت دارد.»
روزنامه فیگارو چاپ فرانسه نیز با اشاره به حضور پوتین در تهران، مطلبی تحت عنوان «نزدیکی محتاطانه روسیه و ایران» را با این جمله آغاز کرد: «تهران نفس راحتی کشید». این روزنامه ادامه داد: «در زمانی که شایعاتی درباره نقشه آمریکا برای حمله به ایران و استفاده احتمالی از واشینگتن از جمهوری آذربایجان به عنوان یک پایگاه برای عملیات احتمالی علیه ایران شنیده می‌شد، جمهوری اسلامی ایران نمی‌توانست آرزویی بهتر از این داشته باشد.»
در ادامه این مطلب به قلم دلفی مینویی آمده است: «نشست سران کشورهای حاشیه دریای خزر همچنین فرصتی برای روسیه پدید آورد تا بار دیگر با تمام قدرت به واشینگتن هشدار دهد که برای انتقال نفت و گاز استخراج شده در آسیای مرکزی و دریای خزر از طریقی غیر از خاک روسیه تلاش نکند.»
به عقیده نویسنده این گزارش، بندی از بیانیه پایانی این نشست که به ممانعت از فعالیت پروژه‌هایی اشاره می‌کند که موجب آسیب رساندن به محیط زیست دریای خزر می‌شوند، با اصرار روسیه وارد بیانیه شده‌اند و منظور از آن‌ها خنثی کردن تلاش‌های شرکت‌های مقاطعه کار آمریکایی برای نسب لوله‌های انتقال نفت و گاز در بستر دریای خزر است که جمهوری‌های این ناحیه را که زمانی جزوی از خاک شوروی سابق و تحت نظر مسکو بوده‌اند، بیش از پیش از روسیه بی‌نیاز می‌کند.
فیگارو در بخش دیگری از این مطلب می‌نویسد مسکو بین منافع اقتصادی در ارتباط با ایران و فشارهای غرب قرار گرفته و در چنین شرایطی ترجیح می‌دهد رفتاری دو گانه و متضاد داشته باشد اما با این حال دیدار پوتین از تهران دست کم یک امتیاز برای تهران دارد و آن شکسته شدن جو انزوایی است که واشینگتن می‌خواست بر این کشور حاکم کند.
این روزنامه فرانسوی در ادامه به نقل از مئیر جاودان‌فر، از یهودیان ایرانی الاصل ساکن اسرائیل که به عنوان کارشناس مسائل سیاسی ایران و نویسنده کتاب «ابولهول هسته‌ای تهران» معرفی می‌شود، می نویسد: «این فرصتی رویایی برای احمدی‌نژاد بود و برای تیم او که طرفدار فعالیت‌های هسته‌ای ایران هستند چرا که این دیدار جدید به آن‌ها اجازه می‌دهد که چنین وانمود کنند که تهران یکی از بازیگران مهم منطقه‌ای است.»
روزنامه هرالدتریبیون چاپ آمریکا نیز در گزارشی با اشاره سخنان پوتین در آغاز نشست سران کشورهای حاشیه خلیج فارس درباره لزوم عدم استفاده از زور در این ناحیه نوشت این سخنان پوتین خطاب به آمریکا بوده است اما مقامات آمریکایی مانند تونی فراتو، معاون دبیر بخش مطبوعات کاخ سفید در واکنش به این سخنان سعی کرده‌اند آن را کم اهمیت جلوه دهند. به نوشته این روزنامه فراتو در این باره تنها گفته بود: «سیاست خوبی به نظر می‌رسد.»
این ادعای هرالدتریبیون با نقل قول‌هایی از سایر مقامات آمریکایی که در خبرگزاری رویترز منتشر شده بود، مطابقت می‌کند. این خبرگزاری بریتانیایی به نقل از تام کسی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در واکنش به این سخنان پوتین نوشته بود که «روسیه هر سیاستی که بخواهد می‌تواند در روابط‌اش با تهران در پیش بگیرد» اما در ادامه به شیوه‌ای متناقض اظهار اطمینان کرده بود که روسیه در دراز مدت از موضع آمریکا (که به عقیده او همان موضع گروه 1+ 5 است) در برابر ایران پشتیبانی خواهد کرد.
اما هرالدتریبیون در ادامه گزارش خود نوشت سخنان پوتین در تهران هر چند در راستای اظهارت پیشین او در این باره بود، بار دیگر تفاوت‌های خیره‌کننده مسکو و واشینگتن را بر سر برداشت دو طرف از میزان تهدید ایران و نحوه مقابله با آن به نمایش گذاشت.
این نشریه حضور نظامی و نفوذ آمریکا در کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز را به ویژه پس از برپایی پایگاه‌های هوایی آمریکا در قرقیزستان (پس از عملیات 11 سپتامبر سال 2001) یکی از عوامل نگرانی مسکو درباره استفاده احتمالی ایالات متحده از آذربایجان به عنوان پایگاهی برای حمله به ایران عنوان کرد که ممکن است موجب نفوذ بیشتر آمریکا در این ناحیه شود که زمانی «حیاط خلوت» روسیه به شمار می‌رفت. به نوشته هرالدتریبیون این مساله یکی از عواملی است که موجب مخالفت روسیه با عملیات نظامی علیه ایران شده است.
در ادامه نویسندگان این گزارش کوشیده‌اند با اشاره به نیروهای نظامی آمریکایی مستقر در عراق و افغانستان، پایگاه‌های نظامی این کشور در شیخ نشین‌های حاشیه خلیج فارس، و حضور ناوهای هواپیمابر و زیر دریایی‌های آمریکایی در خلیج فارس و دریای عمان ثابت کنند که آمریکا برای حمله به ایران به همکاری جمهوری آذربایجان و ترکمنستان احتیاجی ندارد و به این ترتیب بند مربوطه بیانیه پایانی نشست تهران را بی‌اهمیت جلوه دهند.
هرالدتریبیون در این باره می‌نویسد: «به رغم این که پوتین و احمدی‌نژاد در [اهداف خود] مصمم بودند، به نظر می‌رسد این بیانیه بیش از آن که بار نظامی داشته باشد، بار سیاسی داشته و تغییری در شرایط موجود پدید نیاورده است.»
این روزنامه آمریکایی همچنین مدعی شده است که توجه بیش از حد به مساله هسته‌ای ایران سران کشورهای حاشیه خزر را از رسیدن به توافقی درباره تقسیم ذخایر انرژی پنهان در بستر این دریا باز داشته است؛ مساله‌ای که با توجه به قیمت 86 دلاری نفت در بشکه و روند رو به افزایش آن به هیچ وجه نمی‌توان از اهمیت آن چشم پوشید و احتمالاً در آینده موجب بروز اختلافاتی بین کشورهای ساحلی دریای خزر خواهد شد.
عدم اطمینان پوتین به احمدی‌نژاد برای تحویل سوخت هسته‌ای نیروگاه بوشهر و ترس از واکنش جامعه جهانی در صورت تحویل این سوخت به ایران که در خبرگزاری رویترز منعکس شده بود، بی‌اعتمادی تاریخی ایران و روسیه در برابر تلاش دو طرف برای اعتماد سازی که به نقل از عباس ملکی، رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی دریای خزر، در بی‌بی‌سی درج شده بود، و پیام روشن پوتین به ایالات متحده از سفر به تهران که در هفته‌نامه آمریکایی تایم چاپ شده بود از دیگر مسائلی بودند که مطبوعات جهان به بهانه برگزاری نشست سران کشورهای حاشیه دریای خزر در تهران به آن‌ها پرداختند.
هفته‌نامه تایم در مطلبی که پیش از آغاز اجلاس در این مجله چاپ شده بود، نوشت در صورتی که پوتین به تهران برود، حضور او در این شهر یک پیام برای ایالات متحده دارد: «تا زمانی که آمریکا پا روی پای روسیه می‌گذارد (اشاره به تهدید منافع روسیه در اروپای شرقی، قفقاز، و آسیای مرکزی) روسیه هم رغبتی به کمک به واشینگتن برای رسیدن به اهداف استراتژیک این کشور ندارد.»
نظر شما :