قرعه نخست‌وزيرى به نام که خواهد افتاد؟
ديپلماسى ايرانى: عراق هنوز پس از گذشت 7 ماه درگير انتخاب تشکيل دولت است. رکوردى که تا کنون در جهان سابقه نداشته است. گينس عراق را براى اين رکوردزنى وارد فهرست خود کرد و هلند که پيش از اين در صدر تاخير در تشکيل دولت بود در جايگاه دوم ايستاد.
با تمام اين احوال پرسشى که پس از اين 7 ماه براى همه مطرح است، اين است که شانس نخست‌وزيرى چه کسى از همه بيشتر است؟ عادل عبدالمهدى، نورى مالکى يا اياد علاوى؟ با تمام کاستى‌ها، کم‌کارى‌ها، مخاطرات، بدى‌ها و سياست‌هاى به اعتقاد برخى اشتباهى که هر کدام از اين افراد اتخاذ کرده‌اند، اگر بخواهيم واقع‌بينانه به عرصه سياسى عراق بنگريم شانس نخست‌وزيرى کدام يک از اين سه نفر بيش از مابقى است؟
اياد علاوى
رهبر 65 ساله فهرست العراقيه که به رغم شيعه بودن، نماينده جريان سنى شده و مى‌گويد چون سکولار است رياست اين فهرست را پذيرفته و الان هم ادعاى نخست‌وزيرى دارد. البته بهتر است اين گونه بگوييم، دوست دارد نخست‌وزير شود ولى به مرور که مى‌گذرد، شانس نخست‌وزيرى خود را بيش از هميشه کم مى‌بيند. تا قبل از انتخاب نورى مالکى به عنوان نامزد واحد پيمان ملى، اياد علاوى همچنان اعتقاد داشت که مى‌تواند نخست‌وزير آينده عراق شود. ولى پس از اعلام نامزدى مالکى شانسش بيش از پيش کم شد. علاوى اکنون مى‌داند که نمى‌تواند نخست‌وزير شود و به رغم اين که به شدت به اين پست چشم دوخته به خوبى مى‌داند که شانس رسيدنش به آن تقريبا در حد صفر است.
پس از سفر بايدن به عراق، علاوى به اين نتيجه رسيد که قطعا نخست‌وزير نخواهد شد. چرا که در داخل عراق، هيچ کدام از جريان‌هاى اصلى سياسى حاضر نيستند با العراقيه به توافق برسند و ائتلافى تشکيل دهند که اياد علاوى بخواهد نخست‌وزير دولت آن باشد. در خارج نيز علاوى به خوبى درک کرد که امريکايى‌ها به عنوان مهمترين حمايت‌کننده خارجى از نخست‌وزيرى او حمايت نمى‌کنند. موضوعى که علاوى بارها در مصاحبه‌هاى خبرى‌اش به آن تاکيد کرده است. وى در اين باره گفت: «بايدن به من رسما گفت که ما از کسى حمايت مى‌کنيم که مورد حمايت ايران باشد و چون ايران از من حمايت نمى‌کند، نمى‌تواند از نخست‌وزيرى من حمايت کند.»
ايران نيز به عنوان مهمترين کشور همسايه عراق که در تحولات سياسى اين کشور نقش مستقيم دارد، با نخست‌وزيرى علاوى به شدت مخالف است.
نگرانى‌اى که از سنيان موجود در ائتلاف العراقيه وجود دارد و خواسته‌هاى غير معمولى که مطرح مى‌کنند از قبيل انحلال سازمان پاک‌سازى حزب بعث، تصفيه در قوه قضاييه، محاکمه احمد چلبى و معاونش على اللامى، رئيس سازمان پاک‌سازى حزب بعث، مطرح کردن محاکمه مالکى در آينده، تصفيه ارتش و سازمان امنيت، بازگرداندن بعثى‌هاى درجه‌دار و رده بالاى ر‍ژيم سابق بعث به پست‌هاى حساس ارتش و سازمان امنيت همگى باعث شده است تا نگاه‌ها به فهرست العراقيه منفى باشد و کسى به اين فهرست اعتماد نکند.
علاوى در سفرهاى عربى و منطقه‌اى‌اش نيز فهميد که نه تنها ايران بلکه کشورهاى ديگرى نظير ترکيه و حتى کشورهاى عربى از نخست‌وزيرى او چندان حمايت نمى‌کنند. داوود اوغلو، وزير امور خارجه ترکيه به علاوى گوشزد کرد، تحت فشارهاى امريکا تنها از دولتى مى‌توانيم حمايت کنيم که مورد اعتماد امريکا باشد. از اين رو در رايزنى‌هاى اخيرش فهرست العراقيه قانع شده است که نمى‌تواند رياست دولت آينده عراق را بر عهده داشته باشد و بايد به فکر چهره مقبول‌ترى آن هم نه از درون اعضاى فهرست خود بلکه افراد ديگر باشد. براى همين اخبارى به گوش مى‌رسد مبنى بر اين که العراقيه با نخست‌وزيرى عادل عبدالمهدى موافقت کرده است.
عادل عبدالمهدى
دوست دوران کودکى اياد علاوى و احمد چلبى که در خانه پدرى‌شان در بغداد همواره از شب‌هاى داغ تابستان و شنا در استخر خانه‌شان به عنوان خاطره تعريف مى‌کنند، بيش از اياد علاوى شانس نخست‌وزيرى دارد. اما اين بدان معنا نيست که عبدالمهدى راه هموارى براى رسيدن به پست نخست‌وزيرى عراق دارد. در يک نگاه واقعى و در خوشبينانه‌ترين حالت در حال حاضر عبدالمهدى مى‌تواند به راى اعتماد تنها 106 نفر از 325 کرسى پارلمان عراق اميد داشته باشد. تازه اگر تمام اعضاى فهرست العراقيه به او راى دهند.
بسيارى از سياستمداران و خبرگان سياسى عراق به عبدالمهدى به عنوان يک چهره توانا در حل مسائل بغرنج و پيچيده عراق اعتماد ندارند. اگر چه عبدالمهدى يک نخبه اقتصادى محسوب مى‌شود که از سوى چهره‌ها و مجامع بين‌المللى مورد حمايت است و به او به چشم يک انديشمند مى‌نگرند ولى وجود اين ديدگاه بين‌المللى دليلى نمى‌شود که در درون عراق نيز همين ديدگاه وجود باشد.
در ميان عراقى‌ها حتى در ميان سياستمداران اين روحيه‌اى وجود دارد که معتقدند کسى بايد نخست‌وزير شود که چهره‌اى کاريزماتيک داشته باشد، اقتدارش را به رخ ديگران بکشد و چندان هم با ديگران ملايم رفتار نکند. بسيارى بر اين باورند که عبدالمهدى از چنين خصوصياتى برخوردار نيست و همين موضوع اقبال او را براى نخست وزيرى کم مى‌کند. اگر چه خودش مدعى است که مى‌تواند 50 درصد به علاوه يک کرسى پارلمان را به دست آورد ولى بسيارى حتى از نزديکانش مثل او خوش‌بين نيستند.
در اين ميان فشار کشورهاى خارجى را نيز نبايد ناديده گرفت. کشورهاى تاثيرگذار در عراق از ايران و ترکيه گرفته تا ايالات متحده، اروپا و حتى متحدان عربش عبدالمهدى را چندان مناسب گزينه نخست‌وزيرى عراق نمى‌دانند. اين موضوع نيز بر کاهش شانس عبدالمهدى براى نخست‌وزيرى افزوده است.
عامل ديگرى که شانس عبدالمهدى را براى رسيدن به رياست دولت آينده عراق کم کرده، ورود دير هنگامش به رقابت‌هاى انتخاباتى عراق در کسوت نخست‌وزيرى است. وى در حالى که پنج ماه از انتخابات عراق گذشته بود و رقبايش توانسته بودند رايزنى‌هاى گسترده‌اى را در طول اين مدت انجام دهند و جايگاه خود را در کسوت نامزد نخست‌وزيرى در افکار عمومى و سياسى عراق جا بيندازند، به ميدان آمد. در حالى که تا همين الآن بسيارى نسبت به او ذهنيتى ندارند. با اين حال شانس نخست‌وزيرى عبدالمهدى از اياد علاوى بيشتر است ولى از رفقيب بزرگش يعنى نورى مالکى بسيار کم‌تر است.
نورى مالکى
تنها نخست‌وزير عراق پس از سال 2004 که دوره کامل نخست‌وزيرى را به پايان رساند. 69 سال سن دارد و توانست با ائتلافش موسوم به ائتلاف دولت قانون 89 کرسى پارلمان عراق را به دست آورد. اين نشان مى‌دهد که مالکى از چه جايگاهى در ميان ملت عراق برخوردار است. کسى که با جسارت تمام حکم اعدام صدام حسين را به رغم فشارهاى شديد بين‌المللى و داخلى امضا کرد و توانست از خود نزد عراقى‌ها قهرمان بسازد.
مخالفت با نخست‌وزيرى مالکى بسيار است. تقريبا تمام جريان‌هاى سياسى اصلى عراق يعنى ائتلاف ملى، العراقيه و پيمان کردستانى با نخست‌وزيرى مجدد او مخالفند. البته اين جا بايد نکته‌اى را در نظر داشت؛ مالکى تا روز جمعه اول اکتبر مخالفان گسترده‌اى داشت. اما زمانى که در اين تاريخ به عنوان نامزد پيمان ملى معرفى شد، از شمار مخالفان نخست‌وزيرى‌اش کاسته شد. اگر چه مجلس اعلا و حزب فضيلت که به روى هم 16 کرسى دارند از نامزدى او حمايت نکردند ولى علاوه بر اعضاى ائتلافش، جريان صدر با 40 کرسى و احمد چلبى و ابراهيم جعفرى به حمايت از او برخواستند تا تعداد کرسى‌هاى مورد حمايتش به طور واقعى و دقيق به 131 کرسى برسد.
از طرفى سرسختى او براى رسيدن به پست نخست‌وزيرى به اندازه‌اى شديد بود که تا کنون بسيارى ناگزيد شده‌اند، نخست‌وزيرى او را بپذيرند.
پيمان کردستانى که تا پيش از اين با نخست‌وزيرى او مخالف بود از زبان هوشيار زيبارى، يکى از اعضاى اين پيمان و وزير امور خارجه‌اش گفته که نزديکى ما به مالکى بيش از ديگر جريان‌ها است. پيمان کردستانى 55 کرسى دارد و تلاش مى‌کند که خواسته‌هاى 19 گانه‌اش به خصوص مسئله کرکوک را به توافق جريان‌هاى رقيب برساند. در اين جا برگ برنده‌اى که مالکى نسبت به ديگران دارد، نمايندگى ائتلافى موسوم به پيمان ملى است در حالى که هنوز جريان‌هاى رقيبش از ائتلاف مشابهى برخوردار نيستند. اين موضوع اعتماد بيشترى براى کردها ايجاد کرده است. اگر چه کردها شرط کرده‌اند که مالکى و وزير نفتش، حسين شهرستانى بايد براى اجراى مفاد 19 گانه مورد مطالبشان تعهدنامه امضا کنند.
اگر مالکى بتواند پيمان کردستانى را با خود همراه کند که احتمالش بسيار است، قطعا نخست‌وزيرى آينده عراق را تصاحب خواهد کرد و اگر کردها با او به توافق نرسند، وى شايد بتواند با جلب حمايت احزاب کوچک عراق خود را به اکثريت پارلمان نزديک کند.
تا کنون شانس مالکى از ديگر رقبايش بسيار بالاتر است. اگرچه جريان صدر تا پايان اين هفته به مالکى فرصت داده تا العراقيه را راضى به شرکت در دولت آينده عراق کند ولى بعيد به نظر مى‌رسد که حتى پس از پايان اين مهلت حمايت خود از مالکى را بردارد.
اکنون مالکى با حمايت 131 کرسى نمايندگان مجلس از عبدالمهدى با 103 کرسى نمايندگان مجلس جلوتر است. در حالى که عبدالمهدى اگر بتواند کردها را با خود همراه کند هنوز پنج کرسى کم دارد در حالى که مالکى اگر با کردها به توافق برسد اکثريت را کسب خواهد کرد و قطعا نخست‌وزير خواهد شد. تا بدين جاى کار مالکى از همه جلوتر است.
نظر شما :