بالا گرفتن تنش میان ایران و آژانس به سود کیست؟

دیپلماسی ایرانی: علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی‌ ایران،‌ یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌ را به جانبداری از غرب و فراهم کردن «بهانه لازم» برای حمله به ایران متهم کرده است.

علی‌اکبر صالحی در گفت‌وگو با شماره جدید هفته نامه آلمانی اشپیگل که دیروز منتشر شد، گفت که رویکرد یوکیو آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی‌ تنش‌های موجود در رابطه با موضوع هسته‌ای ایران را بیشتر می‌کند.

صالحی «جهت گیریهای خاص» یوکیو آمانو را دلیل از دست دادن «مشروعیت» وی عنوان کرد و هشدار داد که ایران «لحن» به کار برده شده درآخرین گزارش آمانو درباره ایران را نمی‌پذیرد. او به مدیرکل آژانس هشدار داد: «آقای آمانو باید مراقب باشد که به خاطر جانبداری از یک طرف خاص مشروعیت خود را از دست ندهد».علی اکبر صالحی با اعتراض به قطعنامه‌هایی که در ماه‌های اخیر علیه ایران صادر شده، افزود: «رویکرد غیرمدنی دو سویه تهدید و گفت و شنود (چماق و هویج) قطعا نمی‌تواند مفید و مثمرثمر باشد.»

رئیس سازمان انرژی اتمی‌ جمهوری اسلامی‌ ایران پیش از این نیز اعلام کرده بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌ با «بحران اعتبار و صلاحیت اخلاقی» مواجه‌ است. وی هفته گذشته در مجمع عمومی ‌سازمان انرژی اتمی‌ که در شهر وین برگزار شد، گفت که رویه آژانس مبتنی بر «بی‌طرفی و عدالت» نیست و «قدرت‌هایی مشخص» بر روند تصمیم‌گیری این آژانس فشار وارد می‌کنند.

اعتراضات ایران به رویکرد آژانس بین المللی انرژی اتمی‌ و خصوصا مدیر کل آژانس پس از گزارش اخیر آمانو در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران بالا گرفته است.

یوکیا آمانو در آخرین گزارش خود درباره برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، تهران را متهم کرده بود، از طریق ممانعت از ورود برخی از بازرسان با تجربه، مسئله تحقیق در مورد برنامه هسته‌ای خود را «پیچیده» می‌کند. در این گزارش همچنین آمده بود، ایران به روند تولید اورانیوم با غنای پایین و نیز با غنای بالاتر ادامه داده و از پاسخ دادن به پرسش‌های آژانس در مورد «ابعاد نظامی ‌احتمالی» برنامه هسته‌ای خود طفره می‌رود.

مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای همچنین نسبت به فعالیت‌های احتمالی جمهوری اسلامی ‌برای «توسعه موشک‌های دارای کلاهک هسته‌ای» ابراز نگرانی کرده و از تهران خواسته بود تا «بدون درنگ» اجازه دسترسی به همه مکان‌ها، تجهیزات و پرسنل مرتبط را با این برنامه را به بازرسان آژانس بدهد. 

ایران به این گزارش واکنش تندی نشان داد و مقامات ایران آمانو را به «کپی‌برداری» از قطعنامه‌های شورای امنیت در گزارش خود متهم کرده بودند. رامین مهمانپرست، سخنگوى وزارت خارجه، گزارش اخير آژانس بين‌المللى انرژى اتمى درباره برنامه هسته‌اى کشورمان را دارى بعد غير فنى دانسته بود و گفته بود که اين گزارش جنبه سياسى پيدا کرده است.

علاوه بر گزارش، یوکیا آمانو در سخنرانی افتتاحیه خود در جریان نشست شورای حکام نیز یک بار دیگر جمهوری اسلامی ‌را به همکاری نکردن با بازرسان آژانس متهم کرده و گفته بود، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تایید کند.

رئيس سازمان انرژى اتمى ايران در واکنش به اظهارات ’يوکيا آمانو’ مدير کل آژانس بين المللى انرژى اتمى در نشست شوراى حکام گفته بود: سخنان آمانو نه تنها به اعتبار او خدشه وارد مى کند بلکه توهين به ساير بازرسان آژانس است. آقاى آمانو يا ’دانسته’ اين اظهارات را بيان کرده است يا ’ندانسته’. حال اگر ’دانسته ’ چنين سخنانى گفته، اشتباه بزرگى مرتکب شده و ’بسيار خطرناک’ است چرا که نشان مى دهد فشار سياسى به او وارد شده و او نيز به اين فشارها، تمکين کرده است.

به نظر می‌رسد برخلاف گذشته که ایران تلاش می‌کرد ارتباط نسبتا خوبی با مدیرکل آژانس برقرار کند تا بتواند از تندی لحن گزارش‌های او بکاهد در حال حاضر چنین سیاستی چندان پیگیری نمی‌شود. هرچند ممکن است ایران گزارش و اظهارات اخیر آمانو را نپسندد ولی باید دانست این بار آخری نیست که آمانو گزارش می‌دهد. اظهارات تند مسئولین ایرانی علیه آمانو می‌تواند لحن گزارش‌های آینده آژانس را تندتر کند.

این که ایران به انتقاد از گزارش بپردازد اشکالی ندارد ولی نوع بیان این انتقاد و لحن و کلامی‌ که انتخاب می‌شود از اهمیت به سزایی برخوردار است. این که مشروعیت آمانو را زیر سوال ببریم، او را تمکین کننده فشارهای غرب و فراهم کننده بهانه برای حمله به ایران بدانیم موجب زاویه گرفتن بیشتر مدیر آژانس خواهد شد. باید دقت کرد که مدیر آژانس یک مقام سیاسی یک کشور دیگر نیست که سخنان تند علیه او چندان مهم نباشد. مسئله مهم این است که آمانو مدیر کل یک نهاد حقوقی مهم و تاثیرگذار است که مورد قبول جهانی است و حتی کشورمان نیز عضو این نهاد است. ایران باید از تشدید تنش با آژانس خودداری کند و تلاش کند از طریق مذاکره و دیگر راههای دیپلماتیک آژانس را بیشتر با خود همراه کند.

آنچه مشخص است افزایش تنش ایران با آژانس و مدیرکل آن نه تنها سودی برای ایران نخواهد داشت بلکه موجب می‌شود آمریکا و دیگر کشورهای غربی بیشتر بتوانند آمانو را تحت تاثیر قرار دهند و گزارشهای تندتری علیه برنامه هسته‌ای کشورمان از سوی مدیر کل آژانس منتشر شود. ایران باید همانند سیاستی که در مورد البرادعی دنبال می‌کرد به اعتمادسازی با آمانو بپردازد چرا که نظر آمانو در هر صورت به عنوان یک نظر حقوقی و مشروع پذیرفته می‌شود و آزردن آمانو می‌تواند عواقب نامطلوب و مشکل‌زایی برای کشورمان ایجاد کند.