عراق تاوان تیرگی روابط ترکیه و آمریکا را می پردازد

اقدام ترکیه برای آغاز عملیات نظامی در شمال عراق برای مقابله با حزب کارگران کرد (پ.کا.کا) و همچنین رای اعضای کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان کنگره آمریکا  برای نسل کشی ارامنه در دوران عثمانی در ترکیه از جمله حوادثی هستند که طی هفته گذشته این سوال را در ذهن به وجود آورده اند که روابط آنکارا-واشنگتن به چه سمتی به پیش می رود؟ و این حوادث چه تاثیری بر روی سیاست خارجی ترکیه و اصلاحات سیاسی و اقتصادی این کشور در طولانی مدت خواهد گذاشت؟ آنچه مسلم است این است که تصویب لایحه 106 در سنای آمریکا و اقدام حمله ترکیه به شمال عراق موجب منزوی شدن ترکیه خواهد شد.

مسئله حزب کارگران کرد در شمال عراق یکی از مشکلات دیرینه ترکیه به حساب می آید به طوری که پیش از انتخابات پارلمانی در ترکیه با افزایش درگیریها در مرزهای ترکیه و عراق، این مسئله به پاشنه آشیل حزب عدالت و توسعه تبدیل شده بود.

در آن زمان عدم موافقت دولت با حمله به شمال عراق از طرف مخالفان این حزب به پیروی بیش از اندازه رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه از آمریکا و اروپا تعبیر می شد. علاوه بر این حزب عدالت و توسعه که نمی خواست رای کردها را از دست بدهد در آن دوره سعی کرد تا این حمله را به تاخیر بی اندازد.

اما اکنون انتخابات برگزارشده است. حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان دولت را برای بار دوم  به دست گرفته است و عبدلله گل را نیز به سمت رییس جمهور این کشور منصوب کرده است و می داند که شرایط برای اجرای برنامه های عقب مانده دوره قبل به وجود آمده است.

در کنار این مسائل داخلی که دیگر جزء دغدغه های حزب عدالت و توسعه نیست، اشاره دوباره به مسئله ارامنه درمجلس نمایندگان کنگره آمریکا ازجمله مسائل سیاست خارجی ترکیه است که این کشور را برای حمله به شمال عراق تشویق می کند.

هفته گذشته اعضای کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان کنگره آمریکا به مصوبه ای رای دادند که بر اساس آن، کشته شدن چند هزار تن از ارامنه در ترکیه به دست نیروهای عثمانی در سال 1915 نسل کشی محسوب می شود. این مصوبه برای رای گیری در جلسه مجلس نمایندگان مطرح خواهد شد. محافلی در آمریکا هر سال یک بار موضوع شناسایی نسل کشی ارامنه در دوران عثمانی را در مجلس نمایندگان مطرح می کنند ولی تاکنون دولت های آمریکایی از تصویب این طرح در دقایق آخر جلوگیری کرده اند.

به نظر می رسد که محافلی در آمریکا با اعمال فشار لابی های ارمنی و یهودی این طرح را مطرح می کنند تا سپس دولت آمریکا در قبال دریافت امتیازی از ترکیه از تصویب آن جلوگیری کند.

موضوع مطرح شدن مسئله ارامنه در مجلس نمایندگان آمریکا و تصمیم ترکیه برای حمله به شمال عراق را می توانیم به دو صورت بررسی کنیم:

1- ترکیه بدون در نظر گرفتن مطرح شدن مسئله ارامنه تصمیم به حمله به شمال عراق گرفته است و این تصمیم را نه به خاطر تیره شدن روابطش با واشنگتن بلکه به خاطر مبارزه با تروریسم در شمال عراق و کشته شدن تعدادی از سربازانش در منطقه اتخاد کرده است و بدون در نظر گرفتن مخالفت آمریکا و اتحادیه اروپا در هر شرایطی به شمال عراق حمله خواهد کرد.

2- ترکیه پس از آنکه موضوع ارامنه در مجلس نمایندگان آمریکا مطرح شد، از آنجا که می داند حمله این کشور به شمال عراق آغاز یک دوره دردسرساز جدید برای آمریکا است در یک اقدام تلافی جویانه برای حمله به شمال عراق خود را آماده می کند و تنها در شرایطی دست از این اقدام می کشد که آمریکا از تصویب این لایحه در مجلس خودداری کند.

در همین حال رجب طیب اردوغان در یک جمع سیاسی در استانبول از پارلمان کشورش خواست تا در هفته جاری به اتفاق آرا به اعلام اتحاد و انسجام علیه آشوبگران کرد و سازمان تروریستی آنها (پ.کا.کا) رای دهند.

مقام های آمریکایی نیز از طرفی در تلاشند تا ترکیه را از اقدام نظامی علیه حزب کارگران کرد در شمال عراق منصرف کنند.

آمریکا می داند که در صورت حمله نظامی ترکیه به شمال عراق، دسترسی به مسیرهای مهم زمینی و هوایی که یک مسیر حیاتی برای نیروهای آمریکایی در عراق به شمار می رود، محدود می شود.

دولت ترکیه نیز در دیدار با فرستادگان دولت آمریکا اعلام کرد که در صورتی که واشنگتن به شش خواسته آنکارا برای پیگرد عناصر حزب کارگران کرد جواب مثبت بدهد از این حمله صرف نظر خواهد کرد.

دولت ترکیه این خواسته ها را به صورت زیر برشمرد:

1- تسلیم برخی از رهبران حزب کارگران کرد به آنکارا

2- بسته شدن دفاتر حزب کارگران کرد در شمال عراق و بغداد

3- تحویل برخی از شخصیتهای بلند پایه در اداره محلی کردستان عراق که از سوی آنکارا به حمایت مالی و تسلیحاتی از حزب کارگران کرد متهم هستند.

4- مسدود شدن دارایی های حزب کارگران کرد در آمریکا و اروپا

5- تحقیق درباره چگونگی دستیابی حزب کارگران کرد به سلاح های آمریکایی که آنکارا برکشف این سلاح ها از سوی نظامیان ترک تاکید کرده است.

6- توقف فعالیت شرکت هایی در شمال عراق که به گفته مقام های ترک به حمایت مالی از حزب کارگران کرد مشغول هستند.

تصمیم دولت ترکیه برای حمله به شمال عراق درست یک روز پس از آن صورت می گیرد که مجلس نمایندگان آمریکا مصوبه نسل کشی ارامنه را تصویب کردند. ژنرال یاشار بویوک کانیت، رییس ارتش ترکیه نیز در عکس العمل به این اقدام آمریکا اعلام کرد که آمریکا با این اقدام خود پلهای پشت سرش را خراب خواهد کرد.  

وی همچنین اعلام کرد که در صورتی که این مصوبه به تصویب نمایندگان برسد روابط نظامی ترکیه و آمریکا به شدت آسیب خواهد دید به طوری که به سادگی قابل جبران نخواهد بود.

تحلیلگران نظامی غربی نیز بر این عقیده اند که تصویب این مصوبه در مجلس آمریکا روابط نظامی آمریکا و ترکیه را خدشه دار خواهد کرد اما همین تحلیلگران همچنین عقیده دارند که این اقدام در طولانی مدت آثار مخربی در روند اصلاحات ترکیه خواهد گذاشت.

یک تحلیلگر آمریکایی در پاسخ به سخنان ژنرال یاشار بویوک کانیت، اعلام کرد که ما نگران این هستیم که ترکیه با این اقدام خود در طولانی مدت پلی برای بازگشت نداشته باشد.

با توجه به آنچه مطرح شد به این نتیجه می رسیم که گزینه دوم یعنی اقدام تلافی جویانه ترکیه در مقابل مطرح شدن مصوبه نسل کشی ارامنه به واقعیت نزدیک تر است و به نظر می رسد که آمریکا امسال درصدد است تا درمقابل جلوگیری از تصویب این طرح از حمله ترکیه به شمال عراق ممانعت کند.

ترکیه در آستانه یک تحول بزرگ قرار دارد، از طرفی منافع ملی خود را در نظر می گیرد و از طرف دیگر نگران رابطه خود با آمریکا و اتحادیه اروپا است. شاید برای دولتی مثل دولت آقای اردوغان حفظ هر دوی این مسائل کمی سخت باشد اما آغاز مجادله و پیروزی وی می تواند از هم  اکنون برگ برنده ای برای حزب عدالت و توسعه درانتخابات 5 سال آینده باشد.