منافع روس درروابط با ايران

سران پنج کشور ساحلی دريای خزر بار ديگر در تهران گرد هم مى آيند تا تدوين کنوانسيون رژيم حقوقی دريای خزررا که معلق مانده است پيگيرى نمايند.

سران اين کشورها تاکنون يک بار گردهم آمده اند و دومین نشست آنان که قرار بود در اواخر دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی برگزار شود، در حالی که حتی رؤسای جمهور اين کشورها رسماً به تهران دعوت شده بودند، به دليل اينکه رئيس جمهورى وقت ترکمنستان دعوت را نپذيرفت، برگزار نگرديد.

پنج دولت ساحل نشين خزر از اندک زمانی پی از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی مذاکرات خود را برای تقسیم بستر، زیر دریا و مسائل حقوقی مرتبط با آن آغاز کردند اما اختلاف نظرهای متعددشان تاکنون مانع دستیابی به رژیم حقوقی دریای خزر شده است.

مهمترین اختلاف نظر در دریای خزر بر سر منابع زیر زمینی این دریا یعنی نفت و گاز آن است. اختلاف نظر هايى که باعث طولانی شدن مذاکرا ت شد و  بی نتیجه ماندن آن باعث شده که اختلاف نظرهای تازه ای نیز به مشکلات پیشین افزوده شود.

کشورهای خزر بجز ایران برای خروج ار بن بست هریک به صورت دو و سه جانبه توافقهايی انجام دادند گرچه ايران توافق هر پنج کشور را در مسائل دریای خزر ضروری می داند اما کشورهاى مذکور وقعى بر اين مساله نگذاشتند و مى توان گفت که ايران در تقسيم منابع باز ماند، از سوى ديگر ايران با مشکل نبود سرمایه گذاران بزرگ برای بهره برداری از منابع نفتی آن در دريای خزرمواجه است. همچنين مناقشه اتمی ایران نیز سایه خود را بر مذاکرات دریای خزر گسترده است.

اين مساله باعث شده است روسیه که تا پیش از این از ایده های ایران در تعیین رژیم حقوقی خزر حمایت می کرد از سیاست سالهای گذشته خود فاصله گرفته و این دریا را نیز به محلی برای امتیازگیری از جمهوری اسلامی تبدیل کند.

مذاکرات  ولاديمير پوتين با سارکوزى رييس جمهورى فرانسه وکاندوليزا رايس وزيرامور خارجه آمريکا مبنى بر افزايش فشارها و تحريم ها عليه تهران پيش از سفر وى به ايران، بهترين شرايط را براى اين سياست روسها درمذاکرات خزر به همراه آورده است.

سياست روسيه در برابر ايران   

روسيه  بر جاى مانده از اتحاد جماهير شوروى به عنوان يکى از قطب هاى قدرت و هم اکنون با عبور از اندازه های قدرت منطقه ای مصمم به ايفای نقش مهمتر در صحنه جهانی است و در راه رسيدن به اين هدف، محدود ساختن قدرت و نفوذ جهانی آمريکا را در دستورکار قرار داده است .بر اين اساس،ايران يکى از ابزارهاى پيگيرى اين سياست است لذا تقويت ايران به عنوان يک عامل بازدارنده در برابر رشد منطقه ای آمريکا تلقی شده و در نتيجه مورد حمايت روسيه است.

اما این سیاست را نمى توان نشانه دوستى و يا ائتلاف  روسها با ايران در نظر گرفت ،اگر اين روابط را بر اين اساس بازنگرى کنيم در آن صورت تاکنون روسها می توانستند به عمليات تکميل نيروگاه هسته ای بوشهر سرعت بخشيده، تحويل سوخت اتمی برای اين نيروگاه را از شمول تنبيهات احتمالی شورای امنيت خارج نگهدارند.

اما روسیه در برخورد با ایران از دیپلماسی « وقت کشی» استفاده می‌کند. بدین ترتیب که ضمن برآورده کردن برخی خواست‌های ایران و گسترش روابط مبتنی بر همکاری از دادن وسائل و فناوری لازم جهت افزایش توان هسته‌ای ایران( که امریکا مخالف آن است) امتناع می‌کند.

در واقع کرملين تبديل شدن ايران به قدرت هسته ای را همسو با منافع ملی ميان مدت و درازمدت خود نمی بيند و بيشتر متوجه کنترل نفوذ منطقه ای آمريکا است تا تقويت مواضع  ايران دربحران خارجى که با آن روبرو است.

روسها قصد دارند با گرفتن فرصتهای بزرگ برای افزايش چشمگير فعاليت درمنابع و صنايع انرژی ايران، از گسترش صادرات گاز ايران به غرب انحصار خويش بر اين بازار را حفظ کنند.

بنابراين بر خلاف انتظارهای متعارف که مايل به ديدن شرايط بهتر برای توسعه همکاری بين روسيه و ايران هستند، دور از ذهن نيست که حتى اگر فشارهاى امريکا برای اعمال اقدامات تنبيهی عليه ايران کاهش پيدا کند و همزمان، تصميم ايران برای سرعت بخشيدن به تحقق هدفها يا تغيير جهت سريع برنامه هسته ای اش، روسها مستقيماً وارد معرکه شوند ، و در کنار اروپا به صف مدعيان ايران بپيوندند.

روسها در اين معادلات حضور ايران در حوزه دريای خزر و آسيای مرکزی را نيز در نظر دارند .آنان سعى دارند تا از طريق حمايت نسبى خويش از ايران موقعيت ايران در منطقه را کاهش دهند.

بنابراين در اجلاس خزر ، مذاکرات بر پايه حفظ منا فع طرفين نمى باشد بلکه عرصه اى براى بهره بردارى هر چه بيشتر از شرايط بحرانى ايران است .

اما آنچه که مقامات مسئول باید بدان اهتمام ورزند آن است که همکاری کج دارو مریز روسیه تحت این شرایط چندان درراستای استقلال و منافع ملی ما نخواهد بود.