پوتین در جستجوی چه چیز در تهران؟

به رغم این که کشورهای غربی سعی می‌کند روسیه را به موافقت با تشدید فشارها علیه ایران مجاب کنند، به نظر می‌رسد ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور این کشور، گفتگو با ایران را به عنوان شیوه‌ای برای اطمینان از فعالیت‌های هسته‌ای این کشور ترجیح می‌دهد و با چنین عقیده‌ای سه‌شنبه هفته جاری عازم تهران خواهد شد.

 

پوتین که برای شرکت در اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر به ایران می‌رود، پس از ژوزف استالین که در سال 1943  همراه فرانکلین روزولت و وینستون چرچیل در کنفرانس تهران شرکت کرده بود، اولین رئیس حکومت روسیه به شمار می‌رود که به تهران سفر کرده است. البته قرار بود پوتین ابتدا در سال 2005 به تهران سفر کند اما سفر او بارها به دلایل مختلف تا این برهه حساس به تعویق افتاده است.

 

اکنون پیش‌بینی می‌شود که دیدار با محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور ایران، در حاشیه کنفرانس سران دریای خزر فرصتی استثنایی برای پوتین باشد تا از طریق مذاکره و گفت و گو با او شاید بتواند به راه حل مسالمت‌آمیزی بر سر فعالیت‌های هسته‌ای ایران دست پیدا کند. اهمیت چنین مساله‌ای بیشتر از این روست که پوتین به این ترتیب می‌تواند موقعیت کرملین را به عنوان یک مرکز قدرت تاثیرگذار و مستقل از واشینگتن در ناحیه خاور میانه تثبیت کند.

 

دیمیتری پسکوف، معاون سخنگوی کرملین درباره سفر پوتین به تهران گفت: «پوتین به تهران می‌رود تا اهمیت تداوم دیپلماسی را به نمایش بگذارد.»

 

به گفته پسکوف، پوتین در این دیدار به احمدی‌نژاد خواهد گفت که روسیه حق ایران را برای دستیابی به فن‌آوری تولید انرژی هسته‌ای می‌پذیرد اما از این کشور می‌خواهد با شفاف‌سازی برنامه هسته‌ای خود و صدور اجازه برای بازرسان خارجی به دنیا ثابت کند که فعالیت‌های هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است.

 

سوءظن کشورهای غربی به ایران بیشتر از این بابت است که تصور می‌کنند ایران تحت پوشش برنامه تولید انرژی هسته‌ای، در صدد ساخت تسلیحات اتمی است. اما ایران تا کنون بارها تاکید کرده است که برنامه‌های هسته ای این کشور صرفاً به منظور تولید انرژی است تا از این طریق بتواند با کاهش مصرف داخلی نفت و گاز، حجم بیشتری از این ذخایر را به صادرات اختصاص دهد.

 

روسیه، به عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد که از حق وتو نیز برخوردار است تا کنون دو مرتبه با وضع تحریم‌های خفیف علیه ایران موافقت کرده است تا به گفته خود تهران را به همکاری بیشتر با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای (IAEA) ترغیب کند.

 

اما مسکو در برابر شایعاتی درباره این که ممکن است ایالات متحده علیه ایران دست به حمله نظامی بزند اعلام کرده از تشدید یا افزایش تحریم‌ها علیه ایران حمایت نمی‌کند مگر زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به طور رسمی (و با ارائه سند) اعلام کند که ایران از همکاری با این نهاد سر باز می‌زند یا با ارائه شواهد و مدارک ثابت کند که ایران تحت پوشش فعالیت‌های هسته‌ای خود در پی دستیابی به اهداف نظامی و تسلیحاتی است.

 

پوتین در همین راستا، اواسط هفته گذشته پس از ملاقات با نیکلا سارکوزی، رئیس جمهور فرانسه، گفته بود: «ما هیچ داده حقیقی در اختیار نداریم که بر اساس آن بتوانیم ادعا کنیم ایران در پی دستیابی به تسلیحات هسته‌ای است و بنابر این باید باور داشته باشیم که [تهران] هیچ برنامه‌ای به این منظور ندارد. اما در همین حال تایید می‌کنیم که برنامه‌های ایران در این زمینه باید شفاف‌تر باشد.»

 

البته در مقابل این موضع‌گیری، منتقدان پوتین و دولت روسیه به ویژه در غرب معتقدند که موضع‌گیری به نسبت ملایم روسیه در برابر تهران بیشتر ناشی از قرارداد این کشور برای ساخت نیروگاه بوشهر و همچنین قراردادهای نظامی این کشور با ایران است که برای مسکو بسیار سودآور بوده است.

 

اما دلیل دیگری که روسیه را بر سر مساله ایران رو در روی غرب قرار داده، سیاست خارجی جدید مسکو است. مسکو از طریق سیاست خارجی جدید خود در تلاش است تا در چهره روسیه را در جهان پس از جنگ سرد، و به ویژه در بین کشورهای در حال توسعه، به عنوان کشوری قدرتمند و دارای نفوذ بازسازی کند و حمایت از ایران در برابر غرب بخشی از این سیاست محسوب می‌شود.

 

 

پیش‌بینی می‌شود اتحادیه اروپایی طی هفته آینده فشارهای بیشتری بر تهران وارد کند. این اتحادیه پیش‌تر تهدید کرده بود در صورتی که ایران برنامه غنی‌سازی اورانیوم را متوقف نکند، تحریم‌های شدیدتری علیه این کشور وضع خواهد کرد. از دید کشورهای غربی غنی‌سازی اورانیوم حساس‌ترین، و به صورت بالقوه خطرناک‌ترین بخش از فعالیت‌های هسته‌ای ایران به شمار می‌رود و به همین خاطر ایم کشورها مصر هستند تا غنی‌سازی اورانیوم هر چه سریع‌تر به صورت کامل به تعلیق درآید.

 

اما در مقابل این موضع‌گیری اتحادیه اروپا، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، جمعه گذشته در دیدار با کاندولیزا رایس، وزیر خارجه ایالات متحده که به مسکو سفر کرده است، هشدار داد که تحریم‌های جدید علیه ایران نباید بدون نظر سازمان ملل متحد وضع شوند.

 

البته لاوروف در این ادامه این سخنان متعهد شد که پوتین در سفر به تهران از خط مشی فعلی پیروی می‌کند که منعکس کننده موضع‌گیری شورای امنیت سازمان ملل در این رابطه و همچنین موضع‌گیری شش کشور حاضر در مذاکرات هسته‌ای ایران است. شش کشور مذاکره کننده بر سر مساله هسته‌ای ایران عبارتند از ایالات متحده، روسیه، چین، فرانسه، آلمان، و بریتانیا.

 

روسیه معتقد است که وارد کردن فشار بیش از اندازه بر تهران ممکن است نتیجه عکس داشته باشد و حتی موجب برهم خوردن ثبات در کشورهای هم‌مرز جنوبی روسیه شود که بیشتر جمعیت آن‌ها را مسلمانان تشکیل می‌دهند. البته به نظر می‌رسد دلایل اقتصادی نیز موجب افزایش اهمیت مساله تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران برای روسیه شده است.

 

به گفته تحلیل‌گران، نیروگاه بوشهر که روسیه افتتاح آن را به دلایل فنی فعلاً به تعویق انداخته است، می‌تواند به عنوان یکی از برگ‌های برنده در چانه‌زنی به روس‌ها کمک کند. رجب صفروف، رئیس مرکز مطالعات ایران در روسیه در این باره می‌گوید: «به عقیده من این احتمال وجود دارد که پوتین به ایرانی‌ها پیشنهاد کند در قبال توقف غنی‌سازی اورانیوم، روسیه سوخت نیروگاه بوشهر را تامین کند.»

 

پیش از تهران، پوتین به آلمان سفر می‌کند تا طی روزهای یکشنبه و دوشنبه با آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، دیدار کرده و پس از آن در کنفرانس سنتی تجاری موسوم به «گفت و گوی سن‌پترزبورگ» شرکت کند.