روابط آنکارا و واشینگتن بحرانی می شود؟

هیاتی از پارلمان ترکیه برای متقاعد کردن اعضای کنگره آمریکا به منظورجلوگیری ازتصویب طرح شناسایی نسل کشی ارامنه دردوران عثمانی وارد واشنگتن شدند و همزمان رییس جمهور ترکیه تصمیم کمیته روابط خارجی  کنگره را محکوم کرده است.

اخیرا اعضای کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان کنگره آمریکا به مصوبه ای رای داد که براساس آن، کشته شدن چند هزار تن از ارامنه در ترکیه به دست نیروهای حکومت عثمانی در سال 1915 نسل کشی محسوب می شود. این مصوبه برای رای گیری در جلسه مجلس نمایندگان مطرح خواهد شد. رییس جمهور ترکیه رای اخیر یک کمیته کنگره آمریکا در مورد نسل کشی توصیف کردن ماجرای کشته شدن ارامنه در این کشور را محکوم کرده است.

این هیات که ازبین نمایندگان حزب حاکم واحزاب مخالف انتخاب شده‌اند، درتماس با نمایندگان مجلس، وزرا و مسئولان موسسات آمریکایی خواهان کمک به جلوگیری ازتصویب طرح یاد شده در کنگره شده بودند.

محافلی درآمریکا هرسال یک بارموضوع شناسایی نسل کشی ارامنه دردوران عثمانی را درمجلس نمایندگان آمریکا مطرح می‌کنند. ولی تاکنون دولت‌های آمریکا ازتصویب این طرح دردقایق آخر جلوگیری کرده‌ بود.

درمحافل سیاسی ترکیه شایعه است که محافلی درآمریکا با اعمال فشار لابی -های ارمنی و یهودی این طرح را مطرح می‌کنند تا سپس دولت آمریکا درقبال دریافت امتیازی از ترکیه، ازتصویب آن جلوگیری کند.

رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه نیزپیش از این درتماس تلفنی با جورج بوش رییس جمهوری آمریکا گفت که تصویب طرح نسل کشی ارامنه درکنگره آمریکا، روابط دو کشور را خدشه‌ دارخواهد کرد.

ترکیه آنچه را که نسل کشی ارامنه درسال 1915 دردوران عثمانی نامیده می شود را رد کرده است و تاکید دارد که ارامنه صرفا درشرایط جنگی آن زمان مجبوربه کوچ شده اند و در جریان کوچ، عده ای ازآنان جان خود را ازدست داده اند.

ترکیه همچنان تاکید دارد که گروه های مسلح ارامنه درزمان جنگ، ازپشت به دولت عثمانی خنجرزده اند وبا نیروهای خارجی تبانی کرده و هزاران تن ازروستاییان ترک را به قتل رسانده اند.

وزارت امورخارجه ترکیه نیزاخیرا دراطلاعیه‌ای اعلام کرده بود تصویب این طرح درکنگره آمریکا، موجب خدشه‌ دارشدن مناسبات آنکارا با واشنگتن می‌شود.

آخرین اقدامی که ترکیه برای رهایی ازاعمال فشارهای بین المللی پیشنهاد کرده است تا آرشیوهای دولتی بازشوند و کمیته ای ازکارشناسان ومورخان مستقل به بررسی ادعاهای قتل عام ارامنه بپردازند اماارمنستان اعلام کرده است که اختلافات بین ترکیه و ارمنستان سیاسی است و مورخان نمی توانند آن را حل کنند.

نماينده حزب حاکم عدالت و توسعه ترکيه پیشتر اعلام کرده است که اگرکنگره ايالات متحده آمريکا قطعنامه 106 درمورد نژادکشى ارامنه را تصويب نمايد، اين ضرربزرگى به ارمنستان وارد خواهد کرد.

وى خاطرنشان ساخته است که مقامات ترک مى توانند ظرف 72 ساعت حدود شصت هزار نفر ازاتباع ارمنستان که درحال حاضردرترکيه مشغول کار هستند را، ازکشور بيرون کنند.

در تاریخ 25 سپتامبرسال جاری، 8 وزیرسابق آمریکایی (مادلین آلبرایت، جیمز بیکر، وارن کریستوفر، لارنس ایگلبورگر، الکساندر هیگ، هنری کسینجر، کولین پاول و جورج شالتز) در نامه ای به نانسی پلوسی، رییس مجلس نمایندگان آمریکا به این نکته اشاره کردند که درصورت تصویب این قطعنامه منافع آمریکا صدمه خواهد دید. این درحالی است که درماه مارچ سال 2007، کاندولیزا رایس، وزیرامورخارجه و رابرت گیتس، وزیردفاع آمریکا نامه های مشابهی را به رییس مجلس نمایندگان آمریکا ارسال کرده بودند.

بررسی اختلافات ترکیه و ارمنستان

طول مرزمشترک بین ترکیه وارمنستان 325 کیلومتراست. درحال حاضردوگذرگاه این مرز بسته است. دروازه علیجان و دروازه راه آهن آکیاکا. دروازه علیجان درشهرعلیجان واقع شده است و دروازه آکیاکا درمنطقه کارس قراردارد.66 کیلومترآنطرف ترازکارس این دروازه با نام دروازه شرق شناخته می شود.

اتحادیه اروپا بسته بودن مرزهای ارمنستان با ترکیه را مانع بزرگی می داند و ارمنستان نیز که سعی دارد تا فشارها را بر ترکیه افزایش دهد ازاین شرایط استفاده می کند.

با این وجود شرایط موجود نه تنها ترکیه را در تنگنا قرار داده است بلکه برای ارمنستان نیز خالی از ضرر نیست.

 کمیته ملی ارامنه آمریکا اعلام کرده است تحریم های اقتصادی و محدودیت های بازرگانی ای که از طرف ترکیه و آذربایجان بر کشور ارمنستان اعمال می شود سالانه 570 تا 720 میلیون دلار به اقتصاد ارمنستان صدمه می زند. اما اگر مرزهای این کشورها بر روی ارمنستان گشوده شود، صادرات ارمنستان دو برابر شده و تولیدات ناخالص ملی این کشور 30 تا 38 درصد افزایش خواهد یافت.

با توجه به آمار بانک جهانی در چنین شرایطی ارمنستان می تواند مبلغ 6.4 تا 8.4 میلیون دلار در حمل و نقل، 45 میلیون دلار در میزان مصرف انرِژی صرفه جویی کند و صادرات خود را به 268.9 تا 342.4 میلیون دلار افزایش دهد. که سود کلی آن 320 تا 400 میلیون دلار خواهد بود.

ارمنستان اعلام کرده است که باز شدن مرزهایش شکستی برای آذربایجان به شمار می رود و در چنین شرایطی مناقشه قره باغ به نفع ارمنستان رقم خواهد خورد و بیشتر آنکه ارمنستان به یک مرکز ترانزیت در بین کشورهای ترکیه، آذربایجان و کشورهای آسیای مرکزی تبدیل خواهد شد.

در جنگ آذربایجان و ارمنستان، در سال 1994، 40 هزار نفر در منطقه قره باغ و 700 هزار نفر در دیگر مناطق آذربایجان بی خانمان شدند. بنابراین به دلیل این مناقشات 13 درصد از مردم آذربایجان در سزرمین های خود مهاجر شدند. به همین دلیل است که ترکیه مرزهای زمین خود را در آوریل 1993 و مرزهای هوایی خود را در سال 1994 بست. هرچند بسته شدن مرزهای ترکیه و ارمنستان تنها به دلیل مناقشه قره باغ نیست.

با وجود تمام اختلافات موجود بین ترکیه و ارمنستان، آنکارا  پس از آمریکا دومین کشوری است که در تاریخ 16 آوریل 1991، کشور ارمنستان را به رسمیت شناخت و در کنار به رسمیت شناختن این کشور کمک های انسانی از قبیل غذا و برق به این کشور ارسال کرد، همچنین به دیگر کشورها اجازه داد تا از خاکهای ترکیه برای رساندن کمک های مردمی خود به ارمنستان استفاده کنند.

 ترکیه همچنین از ارمنستان دعوت کرد تا به عنوان یکی از اعضای موسس همکاری اقتصادی دریای سیاه شرکت کند. شرکت های هواپیمایی ارمنستان این اجازه را دارند تا بین ایروان و استانبول، ایروان و ترابزون پرواز داشته باشند.

در تاریه 10 ژانویه سال 2002 قانون محدودیت ورود به ترکیه برداشته شد و 100 هزار ارمنی که در ترکیه به صورت غیر قانونی کار می کردند اجازه اقامت در ترکیه را گرفتند. شهروندان ارمنی اجازه دارند تا در رویدادهای ورزشی و فرهنگی کشور ترکیه شرکت کنند.

همچنین با وجود تمام مشکلات فعالیت های بازرگانی بین ترکیه و ارمنستان از طریق ایران و گرجستان برقرار است و حدود 20 شرکت با حضور بازرگانان ترک و ارمنی به فعالیت مشغولند. با توجه به آمار غیر رسمی ارزش معاملات بین دو کشور از 30 میلیون دلار در سال 1997 به 200 میلیون دلار در سال 2007 افزایش یافته است.

ارتباط ارمنستان با ترکیه می تواند به روابط هر دوی این کشورها با غرب نیز تاثیر بگذارد. مناقشه قره باغ که نیز یکی دیگر از مسائلی است که ارمنستان را در محافل جهانی مورد مواخذه قرار می دهد. ترکیه نیز که در این میان درصدد است تا بتواند عضویت دائم اتحادیه اروپا را به دست آورد باید ابتدا تمام مشکلات خود را با ارمنستان حل و فصل کند. بنابراین شاید زمان آن رسیده باشد که هر دو کشور گاه های موثری را برای پیشبرد صلح به کار گیرند.

رییس جمهور ترکیه در محکومیت مصوبه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا گفت که برخی از سیاستمداران آمریکایی گوش خود را به روی دعوت به رفتار عقلایی بسته اند و بار دیگر به اقدامی دست زده اند که می تواند موضوعات مهم را قربانی بازی های کوچک سیاست داخلی کند.

هفت سال پیش نیز کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا طرحی مشابه را تصویب کرد اما مداخله بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت آمریکا مانع از مذاکره و رای گیری مجلس در مورد آن شد.

پیشنهاد کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا برای رای گیری در مجلس نمایندگان مطرح خواهد شد و سرنوشت آن به تصمیم نمایندگان حزب دموکرات بستگی دارد.

حزب دموکرات، که حزب مخالف دولت است، اکثریت کرسی های مجلس نمایندگان و سنای آمریکا را در اختیار دارد.

به گفته ناظران، واکنش تند رییس جمهور ترکیه نشانه عمق ناخرسندی مقامات این کشور از مصوبه اخیر کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا است.

دولت جمهوری ترکیه، که در سال 1922 جانشین امپراتوری عثمانی شد، پذیرفته که در جریان جنگ جهانی اول شمار زیادی از ارامنه ساکن ترکیه کشته شدند اما این نظر را رد کرده است که که کشته شدن این افراد اقدامی عمدی و هدف از آن نسل کشی بوده است.