از چهار پیش شرط به یک شرط و شاید هیچ

در حالی که اردوغان عادی شدن روابط ترکیه با اسرائیل را پس از حمله این کشور به کشتی مرمره آبی به اجرای چهار شرط عذرخواهی از ترکیه، پرداخت غرامت، تشکیل کمیته حقیقت یاب بین‌المللی و پایان محاصره غزه منوط کرده است، احمد داود اوغلو وزیرخارجه این کشور طی اظهاراتی اعلام داشته است اسرائیل یا باید عذرخواهی کند و یا به نتایج کمیته حقیقت یاب بین‌المللی تن در دهد.

وی عدم پذیرش این موضوع از سوی تل‌آویو را عامل قطع رابطه با اسرائیل عنوان کرده است. در نگاه اول اظهارات وزیر خارجه ترکیه نشانگر عقب نشینی آنکارا از مواضع اردوغان و تقلیل چهار شرط نخست به یک شرط است.

درخصوص قطع رابطه نیز منابع اسرائیلی آن را پوچ تلقی کرده و آژانس پرس نیز به نقل از منابع ترک منظور داود اوغلو از قطع رابطه را عدم ترمیم آن عنوان کرده است. یکی از گره‌های کور خاورمیانه عدم حل معضل میان فلسطینی‌ها و اسرائیل است. در همین راستا هم اوباما و هم ژنرال پترائوس فرمانده منطقه‌ای امریکا بر لزوم حل مسئله فلسطین تاکید کرده و آن را برای پیشبرد سیاست امریکا در منطقه ضروری دانسته‌اند.

ترکیه فارغ از ملاحظات خاص خود در ارتباط با بازتعریف روابط خویش با اسرائیل و گشایش روابط با منطقه، با درک این شرایط وارد بازی خاورمیانه و در این میان موضوع غزه به طور جدی شده است. تنش در روابط ترکیه با اسرائیل در بخشی برای وادار نمودن اسرائیل برای توافق با فلسطینی‌ها و پایان محاصره غزه است.

تفاوت سیاست ترکیه در این خصوص با مسئله میانجیگری این کشور در موضوع هسته‌ای ایران، عدم اعلام آشکار هماهنگی این کشور با امریکا در این خصوص است.

مهمترین نکته در ارتباط با اسرائیل و حتی در بخشی در ارتباط با ایران، آن است که سطح پرواز آنکارا در این موضوعات محدود بوده و میزان آن از سوی امریکا تعیین شده و نمی‌تواند به گونه‌ای باشد که خود در آن نقش اصلی را ایفا نماید.

مسلماً اگر این ورود ترکیه از کنترل خارج شده و به منافع استراتژیک غرب صدمه وارد نماید با تذکر و اخطار آشکار و پنهان، ترکیه اقدام به اصلاح رفتار خواهد کرد. فراموش نکنیم که اسرائیل و ترکیه قرارداد همکاری استراتژیک نظامی دارند و هر دو در اردوگاه غرب هستند.

نکته آن که در اوج تنش میان دو کشور ایلکر باشبوع رئیس ستاد کل ارتش این کشور با جانشین ستاد ارتش اسرائیل در اروپا دیدار داشته و گابی اشکنازی فرمانده ستاد ارتش اسرائیل همچنان بر استحکام روابط نظامی دو کشور تاکید دارد. کاهش پیش شرط از چهار به یک را می‌توان علائم تمایل برای ترمیم روابط و یا حداقل کنترل آن از سوی آنکارا تلقی کرد.

فارع از آن برگزاری انتخابات سراسری در ترکیه در یکسال آینده و تامین بخشی از ملاحظات حزب عدالت و توسعه در این انتخابات و ارسال علائمی از سوی اسرائیل به آنکارا برای پذیرش نقش این کشور در صلح خاورمیانه، شرایطی جدید را در روابط دو کشور ایجاد خواهد کرد.