آيا امريکا روابط خود با ترکيه را از نو تعريف مى کند؟
دیپلماسی ایرانی: رویکردهای اخیر ضد اسرائیلی ترکیه نگرانی‌ها و اختلاف نظراتی را در واشنگتن ایجاد کرده است. محافلی نگران اسلامی شدن سیاست در ترکیه هستند، برخی دیگر اما تعریفی نو از مناسبات دو کشور دارند و نگران آینده نیستند.
در آوریل سال گذشته بود که رئیس جمهوری امریکا در نخستین سفر اروپایی‌اش دیداری نیز از ترکیه داشت و در پارلمان این کشور سخنرانی کرد. اظهارات اوباما حاکی از آن بود که دولت او طرح‌های بزرگی برای مناسبات واشنگتن و آنکارا در سر دارد؛ طرح‌هایی که باید مناسبات دو کشور را به الگویی از همکاری تنگاتنگ میان غرب و دنیای اسلام تبدیل کند.
در دوره جورج بوش به دلیل ممانعت ترکیه از عبور نیروهای نظامی ائتلاف بین‌المللی برای حمله به عراق، روابط واشنگتن و آنکارا دچار تنش شد و به سردی گرایید. سفر سال گذشته اوباما به ترکیه، برای ترمیم این روابط و گشودن چشم‌اندازی بود که دولت اوباما آن را مسیر اتصال دنیای غرب با جهان اسلام می‌‌دانست.
اما آن‌چه در هفته‌های اخیر در مناسبات میان ترکیه و امریکا رخ داده، ظاهرا با تصورات سال گذشته دولت اوباما سازگار نیستند. مثلا در مناقشه اتمی با ایران، ترکیه راهی را می‌رود که خوشایند امریکا نیست. یا در سیاست خاورمیانه‌ای برضد اسرائیل فعال شده و در جستجوی متحدین جدیدی از جمله سوریه است. این رخدادها به نگرانی‌ها در واشنگتن دامن زده است.
مجله تایمز اخیرا در گزارش مفصلی با "عنوان چرخش به شرق" روند اسلامی و شرقی شدن تدریحی سیاست در ترکیه را بررسی کرده و نشان داده که چگونه این کشور در حال رویگردانی از غرب است.
تایمز بخش‌هایی از سخنان رابرت گیتس، وزیر دفاع ایالات متحده امریکا را نقل کرده که دست‌کم بخشی از گناه رویگردانی ترک‌ها از غرب را متوجه اروپایی‌ها می‌کند. گیتس می‌گوید: «اتحادیه اروپا از پذیرش عضویت ترکیه خودداری می‌کند. اگر چنین چیزی درست باشد که ترکیه روی به شرق آورده است، به این دلیل نیست که کسانی در ترکیه از غرب بریده‌اند، بلکه به این علت است که از پیوند ارگانیگ آنها با غرب جلوگیری می‌شود.»
اما استیون کوک از کارشناسان شورای روابط خارجی در امریکا انداختن تقصیر به گردن اتحادیه اروپا و اسلامی شدن ترکیه را ساده کردن موضوع می‌داند. او موافق این نیست که ترکیه یک سیاست خارجی اسلام‌گرایانه در پیش گرفته است. به نظر این کارشناس، رهبری ترکیه متوجه این شده است که پس از تغییر نظام جهانی (فروپاشی بلوک شرق) چه امکانات و فرصت‌های تازه‌ای در برابر کشورش به وجود آمده است. استیون کوک می گوید: «هر دولتی که در ترکیه در قدرت باشد، چه اسلام‌گرا چه غیر آن همین سیاست را در پیش خواهد گرفت.»
در حالی که سیاستمداران عالی‌رتبه‌ای چون رابرت گیتس، به گرمی در هواداری از ترکیه سخن می‌گویند، رویکردهای ضد اسرائیلی ترکیه، برخی از دوستان سنتی ترکیه در امریکا را به دشمنان این کشور تبدیل کرده است.
موسسه یهودی برای امنیت ملی که زیر نفوذ یک گروه تندروی نئومحافظه‌کار اداره می‌شود از واشنگتن می‌خواهد که مناسبات نظامی خود با آنکارا را به حال تعلیق درآورد و ترکیه را از ناتو اخراج کند. زیرا به نظر این موسسه، ترکیه به عنوان عضو ناتو به اطلاعات محرمانه مهمی در موضوعاتی چون تروریسم یا ایران دسترسی دارد. از دید کارشناسان این موسسه، زمانی این مسئله دردسر ساز خواهد شد که حماس، ایران و سوریه جزء دوستان خوب ترکیه محسوب شوند.
اما در میان تحلیل‌گران منطقه، ارزیابی کاملا متفاوتی درباره رویکردهای جدید ترکیه، که برخی رسانه‌های غربی از آن به عنوان نگاه به شرق یاد می‌کنند، وجود دارد.
به نظر این تحلیل‌گران، فروپاشی بلوک شرق و پدیدآمدن کشورهای جدید که شماری از آنها پیوند زبانی و فرهنگی قوی با ترکیه دارند، امکانات فراوانی در برابر آنکار ایجاد کرده است. اقتصاد ترکیه در سال‌های اخیر به شدت تقویت شده و به بازارهای تازه‌ای نیاز دارد. به نظر آنان، رهبری ترکیه اگر در ارتباط با مناقشه اسرائیل و اعراب موضعی مستقل از غرب در پیش بگیرد، بازار وسیعی در میان کشورهای عربی و اسلامی برای اقتصاد خود به‌دست خواهد آورد. بسیاری از ناظران، رفتار دولت اردوغان در ارتباط با کاروان‌های کمک به غزه را در همین چارچوب ارزیابی می‌کنند.
به نظر استیون کوک ترکیه در چنبره نوستالژی گذشته گرفتار است. برخی‌ها در امریکا حسرت دوران گذشته و همکاری تنگاتنگ واشنگتن و آنکارا را می‌کشند و دنبال آن نیستند که روندهای جدید را به طور عمیق ریشه‌‌یابی کنند.
برخی دیپلمات‌ها می‌گویند استراتژیست‌های ایالات متحده امریکا هنوز به‌طور واقعی درنیافته‌اند که جایگاه آنها در جهان تغییر کرده است و کشورهایی چون ترکیه در ابعاد منطقه‌ای آماده‌اند برای دفاع از منافع سیاسی و اقتصادی خود به عنوان رقیب استراتژیک امریکا پا به میدان بگذارند.
با این حال چشم‌انداز مناسبات واشنگتن و آنکارا هنوز روشن نیست. آیا امریکا مناسبات خود با ترکیه را از نو تعریف خواهد کرد؟ آیا موقعیت استراتژیک ترکیه به عنوان شریک مهم امریکا در منطقه تضعیف خواهد شد؟ یا دو طرف این مسائل را کنار گذاشته و با واقعیت‌ها کنار آمده‌اند؟
در مقاله‌ای که اخیرا در روزنامه‌ی نیویورک‌تایمز انتشار یافته، یک نماینده دولت امریکا که نخواسته نامش فاش شود، فرایافتی مثبت از اوضاع ارائه می‌دهد. او نوشته است:«ایالات متحده نباید از قدرت‌گیری ترکیه در منطقه هراس داشته باشد. با قدرت‌گیری ترکیه، نفوذ ایران در منطقه کم‌رنگ خواهد شد و ترکیه به عنوان کشوری دموکراتیک، عضو ناتو و با اقتصادی شکوفا، پیام مهمی به جهان اسلام خواهد فرستاد.» به نظر این مقام دولت امریکا، ترکیه چنین نقشی را تنها زمانی می‌تواند بخوبی ایفا کند که کشوری آلت دست امریکا تلقی نشود.
نظر شما :