سید محمد حسین فضل الله فقیهی مغایر با دیگر فقها

علامه سید محمد حسین فضل الله از مراجع دینی لبنان روز گذشته در سن 75 سالگی از دنیا رفت. وی یکی از متبکران و احیا کنندگان حوزه علمیه لبنان به شمار می‌رود. این مرجع دینی به واسطه افکار روشن و مغایر با فقه و رجال حوزه‌های علمیه نجف اشرف و قم از مراجع جنجالی تشیع به شمار می‌رفت.

سید محمد حسین فضل الله تربیت یافته حوزه نجف بود. وی دروس حوزوی را نزد آیت الله سید محسن حکیم، آیت الله ابوالقاسم خوئی، آیت الله سید محمود شاهرودی و آیت الله شیخ حسین حلی فرا گرفت. درس فلسفه را نیز نزد ملاصدرا بادکوبه‌ای تلمذ کرد.

مادر او لبنانی و خواهر همسر مرحوم آیت الله سید محسن حکیم بود. از این رو با خاندان حکیم نیز رابطه خویشاوندی داشت. در زمان مرجعیت مرحوم آیت الله حکیم و آیت الله خوئی درگیر مسائل تبلیغاتی دینی شد.

در این میان خانواده‌های شیرازی و مدرسی علیه او موضع می‌گرفتند و در برخی موارد علیهش فعالیت می‌کردند. پس از آغاز فعالیت‌های انقلابی امام خمینی (ره) به اندیشه‌های امام نزدیک شد و با حمایت ایشان وارد فعالیت‌های سیاسی شد. وی در مکتب سیاسی سید باقر صدر فعالیت‌های سیاسی خود را آغاز کرد و در کنار دیگر روحانیون حوزه علمیه نجف حزب الدعوه اسلامی را تاسیس کرد.

با پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن با افزایش فشارهای رژیم بعثی به شیعیان عراق از این کشور خارج شد و به لبنان رفت. در لبنان در تشکیل حزب الله لبنان فعالیت‌های تازه‌ای را آغاز کرد و با موضع گرفتن در برابر امریکا و اسرائیل و انتقادهای صریح از آنها در رسانه‌های غربی مطرح شد. وی تا پایان دهه هشتاد میلادی رهبر معنوی جنبش حزب الله بود اما پس از آن از این جنبش فاصله گرفت و به فعالیت‌‌های دینی روی آورد. رساله عملیه نوشت و خیلی سریع به یکی از مراجع اول لبنان تبدیل شد.

وی نظریات بدیعی درباره فقه و تاریخ داشت که با جنجال گسترده منتقدانش مواجه شد. مثلا درباره حجاب، حقوق زنان، تراشیدن ریش، موسیقی، پاک بودن غیر اهل کتاب و برخی وقایع تاریخی نظریات بدیعی داشت که به مذاق بسیاری از علما و مراجع خوش نمی‌آمد. وی برای تبیین افکار خود بی‌محابا با رسانه‌های عربی و خارجی گفت و گو می‌کرد و همواره تلاش داشت در جریان آخرین و جدیدترین اخبار به خصوص اخبار مرتبط با جوانان حتی در زمینه‌های موسیقی و ورزشی قرار گرفته باشد. برخی از روحانیون قم از جمله مرحوم آیت الله میرزا جواد تبریزی و تعدادی از علمای کربلا از جمله آیت الله سید محمد شیرازی و آیت الله مدرسی علیه او موضع می‌گرفتند و شدیدترین انتقادها را متوجه او می‌کردند. حجم تبلیغات علیه سید محمد حسین فضل الله به اندازه‌ای گسترده بود که وی در نهایت مجبور به عقب نشینی شد و دیگر آرای خود را در معرض عموم قرار نداد. با این حال در لبنان جایگاه ویژه‌ای یافت و بسیاری از جوانان جذب او و اندیشه‌هایش شدند.

اما در زمینه سیاسی همچنان به اندیشه‌های امام خمینی و انقلاب اسلامی اعتقاد داشت و همواره از آن دفاع می‌کرد. انتقادهای تند و آتشینش علیه ایالات متحده و اسرائیل به جایی رسید که در سال 1995 و در دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون رئیس جمهوری اسبق امریکا در کنار سید حسن نصر الله جزء فهرست تروریست‌های مورد ادعای امریکا قرار گرفت.  

وی تا آخرین لحظه رهبر معنوی حزب الله قرار داشت و بسیاری از شیعیان لبنان و سوریه به رغم تبلیغاتی که علیه او بود مقلدش باقی ماندند.

سید محمد حسین فضل الله در میان اعضای حزب الدعوه اسلامی نیز تا آخرین لحظه جایگاه داشت. نوری مالکی نخست‌وزیر عراق، علی ادیب، ابراهیم جعفری و دیگر اعضای حزب الدعوه اسلامی در عراق همچنان از ایشان تقلید می‌کنند و نوری مالکی نیز خود مقلد او محسوب می‌شود.

سید محمد حسین فضل الله موسسه‌های اجتماعی بسیاری را دایر کرده است. از جمله موسسه خیریه امام الخوئی در لبنان که نخستین موسسه فعال در امور ایتام به حساب می‌آید.

وی روز یک‌شنبه 13 تیر ماه بر اثر ابتلا به بیماری خونریزی معده در بیمارستان بهمن که خود از بنیانگذاران آن بود، درگذشت.