شما با نمره خوب قبول شديد
وارن کريستوفر*
در جريان رقابت‌هاى انتخاباتى 2008 ميلادى، باراک اوباما وعده داد که به انزواى ديپلماتيک ايالات متحده پايان خواهد داد و عصر جديدى در دستگاه ديپلماسى ثبت خواهد کرد. عصرى که اوباما نام آن را تعامل گذاشت. تعامل به جاى تقابل. مخالفان و منتقدان او تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا از همين ابزار براى سرکوب وى استفاده کنند. آنها اين سخنان را خوش‌بينانه و موضعى از روى ضعف خواندند. با اين‌همه اوباما انتخابات را ماراتنى خواند براى استراتژى تعامل به جاى تقابل. هيچ‌کدام از وعده‌هاى انتخاباتى او نيز مانند اين يک مورد به تحقق نزديک نشده است .
تعامل به خودى خود يک عنصر در دستگاه ديپلماسى نيست. اما فاکتور حياتى و اساسى براى بالابردن سطح دسترسى به اهداف بين‌الملل بوده و البته به سرمايه‌گذارى در بخش نيروهاى انسانى و سياسى نيازمند است. زمانى که جورج ميچل نماينده باراک اوباما در امور خاورميانه مذاکرات غيرمستقيم ميان اسرائيل و فلسطين را آغاز کند، باراک اوباما در حقيقت وارد سخت‌ترين مرحله کارى در دستگاه ديپلماسى خود مى‌شود. جو حاکم بر اين مذاکرات بسيار نااميد کننده است. در جريان نيم قرن گذشته فلسطينى‌ها همواره چشم در چشم هم سخن گفته‌اند حتى اگر اين ديدارها ثمرى به دنبال نداشته است. اما بحث در خصوص شهرک‌سازى‌ها انها را در يک سال گذشته به اندازه کافى از هم دور کرده است. از ميان برداشتن اين سد‌ها و رودرروى هم نشاندن دو طرف دقيقا به همان صبر و ديپلماسى نياز دارد که ميچل در پرونده ايرلند از خود نشان داد. در سال‌هاى حضور بيل‌کلينتون در قدرت من بيست بار براى مذاکره ميان اسرائيل و سوريه و بازگرداندن بلندى‌هاى جولان به دمشق به منطقه سفر کردم. اما در نهايت نتيجه، نشان داد که مذاکرات غيرمستقيم کارآيى چندانى ندارند. البته در آن زمان به اعتقاد من مقاومت در برابر ديدار حضورى و گفتمان مستقيم در بدبينى عجيب حافظ اسد رئيس‌جمهورى وقت سوريه نسبت به اسرائيل ريشه داشت. ترور اسحاق رابين در چهارمين روز از نوامبر 1995 در نهايت باز تمامى تلاش‌هاى ما را بر باد داد و همه چيز به نقطه آغاز بن‌بست بازگشت.
علاوه بر به کار گرفتن ميچل، باراک اوباما سیاست تعامل را در تمامى برنامه‌هاى ديپلماتيک خود به تنهائى ادامه مى‌دهد. يکى از اهداف باراک اوباما که‌تاکنون بارها از ان سخن گفته و هنگام دريافت جايزه صلح نوبل هم به آن اشاره کرد، تلاش براى جهانى عارى از تسليحات هستهاى بود. دخالت‌هاى مستقيم و بدون واسطه باراک اوباما براى گفتگو با همتاى روس خود دميترى مدودف، در نهايت منجر به امضا توافقنامه کاهش تسليحات استراتژيک شد. در نهايت امضا اين توافقنامه در ماه گذشته ميلادى در پراگ نشان داد که سياست تعامل آقاى اوباما جواب داده است .
سطح تعامل ايالات متحده با چين هم نشان مى‌دهد که باراک اوباما حتى در مواجه با پکن هم به سياست تعامل رو آورده است. ايالات متحده که از اعزام نماينده دون‌پايه‌اى به نشست تغييرات جوى از سوى پکن نارحت بود، به راحتى خبر از امضا قرارداد تسليحاتى با تايوان داد. چينى‌ها نيز بلافاصله اعتراض خود را عيان کردند. باراک اوباما براى ممانعت از خارج شدن کنترل ماجرا از دستانش، معاون وزير امور خارجه خود را براى دلجوئى راهى پکن کرد. اين مقام امريکايى به چينى‌ها اطمينان داد که ايالات متحده به دنبال مستقل خواندن تايوان يا تبت نيست. چين نيز اعلام کرد که رئيس‌جمهورى اين کشور براى شرکت در نشست امنيتى واشنگتن به ايالات متحده مى‌آيد و در حاشيه همين نشست بود که هو جين تائو وعده داد که اعمال تحريم عليه ايران را مورد بررسى قرار خواهد داد .
پيشرفت در حقوق بشر نيز از جمله اهداف تعامل ايالات متحده با ميانمار در ماه‌هاى اخير است. سال گذشته دو نماينده از ايالات متحده به ميانمار رفتند و درخواست لغو محدوديت‌هاى اعمال شده بر رهبر مخالفان سان سو کى را مطرح کردند. انتخابات پارلمانى براى نخستين بار در بيست سال گذشته برگزار شد و البته برخى چهره‌هاى مخالفان هم آزاد شدند.
در اين ميان گاه پيش مى‌آيد که نمى‌توان همواره بر مدار تعامل در سطح بين‌الملل پيش رفت. ايران در ابتدا موافقت خود را با تبادل اورانيوم و پايان دادن به بحران هستهاى اعلام کرد. در اين ميان ناآرامى‌هاى داخلى در تهران منجر به اختلال در اين روند شد. در حال حاضر باراک اوباما خود را براى اعمال تحريم‌هاى جدى عليه ايران مهيا مى‌کند. ايالت متحده براى به هدف رسيدن در اين پرونده، با تمامى اعضاى شوراى امنيت از چين گرفته تا روسيه در حال تعامل است .
باراک اوباما در توسل به تعامل به جاى تقابل در دستگاه ديپلماسى موفق عمل کرد. بايد با برآورد ميزان موفقيت او در پرونده‌هاى چالش‌برانگيزى مانند کره‌شمالى و ايران، به اين تلاش‌هاى او نمره نهايى داد .
*وارن کريستوفر در فاصله سال‌هاى 1993 تا 1997 بر مسند وزارت امور خارجه ايالات متحده تکيه زده‌بود .
نظر شما :