باید گامی برای تحقق اراده مذاکره برادشته شود

گفتاری از دکتر حسین سلیمی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل ایران و امریکا:

پیام‌هایی که دولت ایران در طول سه چهار سال گذشته پیرامون مذاکره ایران و امریکا اعلام کرده پیام‌هایی کاملا شفاف بوده است؛ در واقع در هیچ یک از دولت‌های گذشته به صراحت دولت فعلی تمایل به مذاکره مستقیم با امریکا بدون قید و شرط را شاهد نبوده‌ایم.

با این حال شرایط نظام بین المللی شرایطی است که بعضا اجازه این اتفاق را نمی‌دهد یا موانعی در این مسیر ایجاد می‌کند. به نظر می‌رسد در بخشی از دولت و حکومت این نتیجه حاصل شده که ایران باید به شکلی مسائل و مشکلات خود را با قدرت‌های مرکزی نظام بین الملل به ویژه امریکا حل و فصل کنند.

این که حتی انتقاداتی که در ایران به قدرت‌های بزرگ در عرصه بین المللی می‌شود بیشتر به سوی انگلستان است تا امریکا، خود نشانه‌ای از این است که تغییر جهت‌هایی در حال وقوع است اما هم ساختارهای حاکم در عرصه بین المللی و هم پاره‌ای از مسائل ساختاری در داخل و همچنین گفتمان انقلابی در کشور به گونه‌ای مانع اراده حل و فصل مسائل با امریکا می‌شود.

ساختار جاری در نظام بین المللی به گونه‌ای کشورهای مختلف و قدرت‌های بزرگ را به هم پیوند داده است و دیگر امریکا هم از تصمیمات و جهت گیری‌های یک جانبه گذشته خود دور شده و به همراه قدرت‌های و کشورهای دیگر به صورت چند جانبه در مورد مسائل بین المللی تصمیم‌گیری می‌کنند؛ در حال حاضر پدیده‌هایی مانند مساله هسته‌ای ایران، حقوق بشر یا نحوه حضور ایران در مناقشه خاورمیانه و اسرائیل و فلسطین ، مسائلی است که تا زمان پیدا شدن راه‌کارهای جدی و عملی، امکان عادی سازی روابط یا مذاکره سودمند را محدود می‌کنند.

همچنین گفتمان انقلابی در داخل ایران که جریان‌های حاکم بر اساس آن شکل گرفته‌اند اجازه تغییر و قضاوت سریع در مورد امریکایی‌ها را دشوار می‌کند. بر اساس موانع داخلی و بین المللی موجود، علی رغم اراده‌ای که پیرامون مذاکره ایران و امریکا شکل گرفته است، آب شدن یخ‌های رابطه میان دو کشور زمان بر و دشوار به نظر می‌رسد.

همچنین در شرایط سیاسی و بین المللی موجود اگر در یک مهلت زمانی مشخص برخی پاسخ‌ها به ویژه در بحث هسته‌ای ارائه نشود، احتمال بحرانی شدن رابطه ایران و امریکا وجود دارد.

چند ماه پیش تاکید داشتم که در شرایط فعلی هم در امریکا و هم در ایران اراده‌هایی برای حل و فصل برخی مسائل و ورود به مذاکره شکل گرفته است اما این اراده و تمایل دائمی نیست که بی نتیجه و طولانی مدت ادامه داشته باشد. این تمایل اگر در مهلت مشخصی به نتیجه نرسد می‌تواند به بحران بیشتر و حتی رویارویی دو کشور منجر شود.

در تاریخ سیاست خارجی امریکا هم دیده شده است که در زمان قدرت دموکرات‌ها، آنها ابتدا تمایل به سازش و مذاکره و حل و فصل مسائل و تنش‌زدایی داشتند اما اگر این مذاکرات در طول زمان مشخصی به نتیجه نمی‌رسید به منازعات سخت هم وارد شده‌اند.

به همین دلیل به نظر می‌رسد که علی رغم تمایلی که وجود دارد و نشانه‌ها و پیام‌هایی که دیده و شنیده می‌شود، اگر تا چند ماه آینده گام جدی برای رفع مشکلات رابطه میان ایران و امریکا برداشته نشود، احتمال شکل‌گیری مناقشات و رویارویی‌های جدی‌تر در روابط دو کشور وجود دارد.