تاکید ایران بر ادامه همکاری با روسیه

علی‌اکبر صالحی عصر دوشنبه در کنفرانس خبری پس از بازدید از نیروگاه بوشهر به همراه وزیر انرژی روسیه درباره روابط آتی ایران و روسیه گفت: "ما نگاه‌مان به آینده است و در ارتباط با همکاری‌مان با روسیه خیلی نمی‌خواهیم به گذشته برگردیم. مشکلات به وجود آمده در روند ساخت نیروگاه بوشهر در برخی مواقع خارج از اراده و در برخی دیگر شرایط زمانی بوده است که تحمیل شده است. چیزی که می‌توانم بگویم این است که به آینده خو‌ش‌بین هستم".

این گفته‌ها در حالی بیان شد که وزیر انرژی روسیه نیز در تهران با متکی دیدار و گفت و گو داشت و اظهارت امیدوار کننده میان دو طرف رد و بدل شد؛ وزیر امور خارجه ایران طی این دیدار ضمن تشکر از مالزی، کوبا و ونزوئلا به دلیل رای مخالف این کشورها به قطع نامه جدید آژانس، بر ادامه همکاری ایران و روسیه تاکید کرد علی رغم آن که روسیه در میان موافقان و حتی پبیشنهاد دهندگان قطع نامه جدید علیه ایران بود.

به گفته متکی "دو کشور همسایه جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه پس از پیروزی انقلاب و پس از اتحاد جماهیر شوروی سابق نگاه و رویکرد جدیدی در مناسبات میان دو کشور شکل دادند. بر این اساس نگاه و رویکرد جدید مبتنی بر اعتمادسازی به جای رویکردهای امنیتی، جایگزین شد. حوزه‌های گسترده‌ای از زمینه‌های همکاری در دو کشور خود را نشان داد. دو کشور به عنوان بزرگترین دارندگان منابع انرژی در جهان و حوزه‌های مختلف تجاری برنامه توسعه‌ای که پروژه‌های مختلفی درون خود جای داده این امکان و توانمندی را دارند که فراتر از وضعیت موجود که روابط دوستانه است تا مرز جهش‌های اقتصادی در روابط فیمابین گام بردارند."

سرگئی اشماتکو، وزیر انرژی روسیه نیز گفت: "ضروری نیست مساله هسته‌ای ایران را سیاسی کنیم، فکر می‌کنم هنوز ظرفیت خوبی برای ادامه مذاکرات ایران با کشورهای 1+5 وجود دارد.براساس منافع فدراسیون روسیه توافق سازنده بین تهران و 1+5 بسیار حائز اهمیت است و به هیچ عنوان علاقه‌مند به وخیم شدن اوضاع در این مورد نیستیم. "

به نظر می‌رسد که مجددا فضای مثبتی در روابط تهران و مسکو حاکم شده فارغ از آن که چند روز پیش چه تحولاتی در این روابط رخ داده و چه انتظارهایی ناکام مانده است. مقامات ایران اکنون پس از رای موافق روسیه به تصویب قطع نامه آژانس علیه ایران بدون تعلل در تلاش هستند نشان دهند که شرایط روسیه در برابر فشارهای بین المللی را درک می‌کنند و باید از دامن زدن به فضاهای منفی در روابط دو کشور خودداری کرد، اما چرا؟

درست است که منافع ملی روسیه، همراهی با خواست جهانی در مورد ایران در عین حفظ زمینه‌های همکاری با این کشور را می‌طلبد اما منافع ملی ایران نیز بر اساس آن چه مقامات بلند پایه کشور اصل عزت در سیاست خارجی تعبیر می‌کنند، ایجاب می‌کند که بلافاصله پس از ناکام ماندن تلاش ایران در حفظ حمایت روسیه از فعالیت های هسته‌ای ایران در مجامع بین المللی، تامل و صبر بیشتری برای ترسیم چشم انداز روابط تهران و مسکو در عرصه‌های مختلف پیشه شود.

برای تهران همواره همکاری فنی و هسته‌ای روسیه بسیار حائز اهمیت و غیر قابل چشم پوشی بوده و برای همین می‌توان بیشترین همکاری هسته‌ای ایران را با روس‌ها دانست؛ با این وجود بسیار جالب است که رای موافق روسیه به تصویب قطع نامه‌ای که ایران را به مخفی کاری متهم می‌کند خللی بر نوع تفکر ایران در همکاری هسته‌ای با روس‌ها وارد نساخت و مقامات کشور همچنان تاکید دارند که روسیه اولویت اول است.

ایران تاکید دارد که به حدود20 هزار مگاوات برق هسته‌ای نیاز دارد و باید در یک افق بلند مدت نیروگاه‌های مورد نیاز را برای تامین این میزان برق تاسیس کند. برای این بنا به گفته رئیس سازمان انرژی اتمی ایران روسیه با توجه به همکاری‌های گذشته خود با ایران دارای اولویت‌های بالایی خواهد بود.

در همین حال منابع آگاه در روسیه تاکید دارند که نیروگاه بوشهر همزمان با نوروز 1389 راه اندازی می‌شود. این منابع مطلب گفته اند: "به ما دستور داده شده که تاسیسات [بوشهر] را تا سال جدید شمسی راه اندازی کنیم، کارهای زیادی باید انجام شود". 

نگاه استراتژیک، همدلی و همراهی

جالب‌تر از اولویتی که همچنان برای روسیه در پروژه‌های هسته‌ای ایران محفوظ مانده، بیان این نکته است که طرف ایرانی و روسی در کار نیروگاه بوشهر همدلی، همکاری و رفاقت داشتند و این می‌تواند بستری برای همکاری‌های آینده باشد؛ این اظهارات هیچ سنخیتی با دیگر اظهارات مقامات کشور مبنی بر بدقولی و توجیه های غیر منطقی روس ها در راه اندازه نیروگاه بوشهر ندارد.

اما نمی‌توان از نگاه استراتژیکی ایران به روابط با روسیه غافل ماند؛ با تعبیر استراتژیک بودن روابط تهران و مسکو، اصرار ایران برای حفظ، بقاء و استمرار روابط همه جانبه میان دو کشور طبیعی است و می‌تواند در چارچوب منافع ملی کشور نیز باشد اما مساله قابل توجه تمرکز ایران بر تعداد معدودی از کشورها برای تعامل عمیق و جلب حمایت از ایران در عرصه‌های بین المللی است.

نکته دیگر این است که تهران علاوه بر معدود کشورهایی که برای ارتباط گسترده برگزیده است، فارغ از زمینه سازی گام به گام برای عمق بخشیدن به ابعاد تعامل اش با این کشورها، سریعا با نگاه استراتژیک به روابط مذکور می‌نگرد و این خود توجه دیگر بازیگران جهان به ویژه قدرت‌های اثرگذار را به محدودیت‌های سیاست خارجی ایران بیش از بیش واقف می‌سازد.

در عین حال نشانه‌هایی وجود دارد که حاکی از اجبار ایران برای ادامه همکاری با روسیه است، صالحی معتقد است که همکاری بین روسیه و ایران  یک همکاری استراتژیک است و دو کشور ناچارا به خاطر شرایط زمانی و مکانی و اقتضائات سیاسی بین‌المللی باید به صورت استراتژیکی با یکدیگر در عرصه‌های مختلف همکاری داشته باشند. "ما ناچاریم این کار را انجام دهیم چون به نفع هر دو کشور خواهد بود. "

حالا بعید نسیت که مسکو در تلاش باشد پس از یک گام که در مسیر همراهی با جامعه جهانی برداشت، گامی دیگر را در راه اندازی نیروگاه بوشهر در آینده ای نزدیک بردارد و پس از آن خود را برای مشارکت در ساخت ده مرکز اتمی دیگری که ایران برای آن برنامه هایی دارد، آماده کند تا بر کارت های بازی خود بیفزاید.