خشم پنهان چین از قرارداد هسته‌ای هند و آمریکا
معاهده هسته‌ای اخیر هند و ایالات متحده زنگ خطرى براى چين است اما اين کشور که قصد ندارد همسايه جنوبى خود را بيشتر به سمت آمريکا سوق دهد، به اعتقاد کارشناسان، از اعتراض به اين معاهده خوددارى خواهد کرد.
معاهده هسته‌ای اخیر هند و ایالات متحده که اعتراض گسترده احزاب مخالف دولت هند را در پی داشته، به مثابه زنگ خطری برای چین بوده است، با این حال کارشناسان معتقدند که پکن برای اجتناب از رو در رویی با دهلی از اعتراض به این مساله خودداری خواهد کرد.
بر اساس توافق جدید دهلی نو و واشینگتن، هند می‌تواند در حالی که هنوز به پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نپیوسته است، از سوخت هسته‌ای و امکانات رآکتورهای ایالات متحده برخوردار شود. این به آن معناست که هند ضمن برخورداری از کمک‌های هسته‌ای ایالات متحده می‌تواند همچنان تسلیحات هسته‌ای خود را حفظ کرده و تاسیسات اتمی را که از آن‌ها بهره‌برداری نظامی می‌کند به روی بازرسان تسلیحاتی سازمان ملل بسته نگه دارد.
اعتراض احزاب چپ‌گرای مخالف دولت هند علیه این معاهده به حدی شدید بوده که ممکن است موجب سقوط ائتلاف حاکم شود و از سوی دیگر حتی اگر این معاهده بتواند از مشکلات داخلی هند جان سالم به در ببرد، انتظار می‌رود که چین در سطح بین‌المللی با آن مخالفت کند.
روزنامه‌های هندی در روزهای اخیر به نقل از برخی مقامات چینی نوشته‌اند که پکن حتی می‌تواند این قرارداد را در باشگاه تولیدکنندگان سوخت هسته‌ای (NSG) از اعتبار ساقط کند. این باشگاه که از 45 کشور عضو تشکیل شده تنها با اجماع نظر تمام اعضا درباره قراردادهایی که به این مجمع ارائه می‌شوند، تصمیم‌گیری می‌کند.
در حقیقت (NSG) برای اطمینان کامل از کنترل تمام فعالیت‌های این مجمع در حیطه مسائل صلح‌آمیز، مخالف تمام قراردادهای هسته‌ای است که با کشورهای غیر عضو در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بسته می‌شود و به همین خاطر واشینگتن برای توجیه قرارداد خود با هند و دلایل تاخیر عضویت هند در این پیمان لازم است توضیحاتی به این مجمع ارائه دهد.
در همین حال رسانه‌های دولتی چین نیز در روزهای اخیر مکرراً به این مطلب اشاره کرده‌اند که انگیزه ایالات متحده از امضای این قرارداد با هند محدود کردن توان نظامی و هسته‌ای چین بوده است و این اقدام را نقض آشکار قواعد بین‌المللی برای جلوگیری از تسلیحات هسته‌ای خوانده‌اند.
روزنامه انگلیسی زبان پیپلزدیلی، ارگان رسمی حزب کمونیست چین، ماه گذشته میلادی در سرمقاله‌ای در این باره نوشت: «همکاری هسته‌ای آمریکا و هند نه تنها به شمول و قدرت تاثیرگذاری نظام منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای آسیب جدی می‌رساند بلکه سیاست‌ها و استانداردهای چندگانه ایالات متحده را در قبال این مساله بر ملا می‌کند.»
ژانگ لی، کارشناس مسائل جنوب آسیا در دانشگاه سیچوآن درباره نگرانی‌های چین از قراداد هسته‌ای آمریکا و هند می‌گوید: «آمریکا در تلاش است تا دهلی‌نو را به اتحادیه‌ای از کشورهای منطقه وارد کند که به زعم آمریکا کشورهای دموکراتیک محسوب می‌شوند. آمریکا کشورهایی مانند ژاپن و استرالیا را نیز برای حضور در این اتحاد در نظر گرفته است اما به وضوح نوک تیز پیکان این اتحاد متوجه چین است که به طور خاص از حضور در آن نیز منع شده است. این مساله بر نگرانی‌های پکن درباره همکاری‌های بیشتر هند و آمریکا به خصوص در این زمینه افزوده است.»
به گفته ژانگ مقامات چینی هنوز مشغول بررسی و تحلیل پیامدهای قرارداد هسته‌ای هند و آمریکا هستند و این پروسه هنوز تمام نشده است. او می‌افزاید: «طی دو ماه گذشته این مساله برای مقامات پکن برجسته‌تر شده و اهمیت بیشتری پیدا کرده است و دلیل اصلی آن گسترش "اتحادیه کشورهای دموکراتیک" بوده است. این مساله به طور قطع در تصمیم‌گیری نهایی دولت چین درباره پیمان هسته‌ای دهلی‌نو و واشینگتن تاثیر گذار است.»
فرمول موازنه پکن
با این حال تحلیل‌گران بسیاری بر این عقیده‌اند که پکن مانع قرارداد هسته‌ای هند با آمریکا نخواهد شد چرا که این اقدام ممکن است موجب نزدیکی بیشتر دهلی‌نو به واشینگتن شود و در شرایط کنونی که چین می‌کوشد از هرگونه رو در رویی با همسایه و رقیب دیرینه خود، یعنی هند، اجتناب کند، نزدیکی بیشتر هند و آمریکا خطری جدی برای پکن محسوب می‌شود.
شن دینگلی، کارشناس امنیت هسته‌ای در دانشگاه فودان شانگهای در این باره می‌گوید: «در حقیقت ایالات متحده به این نتیجه رسیده است که استفاده از هند برای برقراری توازن نظامی – هسته‌ای در برابر چین اهمیت بیشتری برای این کشور دارد تا منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و این مساله‌ای است که چین را نگران کرده.»
شن اضافه می‌کند: «اما از سوی دیگر چین نمی‌خواهد که هند را بیشتر از پیش به سمت ایالات متحده و سیاست‌های آن سوق دهد و به همین خاطر فکر نمی‌کنم که پکن به طور جدی در برابر این معاهده ایستادگی کند؛ به هر حال چین نمی‌خواهد در برابر هند یا حتی آمریکا موضعی خصمانه داشته باشد.»
دولت چین از ژوئیه 2005 یعنی از زمان دیدار مان موهان سینگ، نخست وزیر هند و جرج بوش، رئیس جمهور آمریکا که به توافق درباره اصول اولیه این قرارداد انجامید تا کنون با وسواس خاصی از اظهار نظر مستقیم در این باره خودداری کرده است و حتی به گفته یکی از دیپلمات‌های چینی که نخواست نامش فاش شود، مقامات دولتی چین از اظهار نظر در این باره در محافل خصوصی نیز طفره می‌روند.
ژانگ می‌گوید: «هزینه مخالفت با این قرارداد برای چین بیش از اندازه زیاد است. چنین مخالفتی مانند "گوه"ایست که شکاف میان چین و هند را عمیق‌تر می‌کند. در نهایت فکر می‌کنم چین به درخواست تغییراتی جزئی در این قرارداد اکتفا کند آن هم صرفاً به این خاطر که نگرانی‌های خود را در این باره به دولت هند ابراز کرده باشد.»
چین و هند پس از دهه‌ها رقابت و حتی جنگ کوتاهی که در سال 1962 بر سر اختلاف نظر بر سر مالکیت ناحیه‌ای مرزی رخ داد، در دهه‌های اخیر سعی کرده‌اند تا مناسبات دیپلماتیک و روابط اقتصادی و تجاری را از سر بگیرند اما هنوز اختلاف‌ها بر سر مالکیت برخی نواحی مرزی و سوظن‌های دو جانبه همچنان ادامه دارند.
اما از سوی دیگر همان طور که بسیاری از تحلیل‌گران چینی اذعان کرده‌اند، استقلال سیاست‌های خارجی از جمله مواردی است که در بین سیاستمداران هندی مقبولیت خاصی دارد و از حمایت مردمی نیز برخوردار است و به همین خاطر گمان نمی‌رود که تحت هیچ شرایطی دهلی‌نو به پیروی محض از سیاست‌های واشینگتن در قبال چین تن در دهد حتی اگر این پیروی به بهای قرارداد هسته‌ای هند – آمریکا باشد.
انجمن خلع سلاح و کنترل تسلیحات چین در گزارشی که اخیراً منتشر کرده چنین می‌نویسد: «آمریکا قصد دارد از هند برای محدود کردن توان چین استفاده کند اما هند اگر تنها به منافع استرتژیک خودش متکی باشد بعید است که برای مقابله با چین به اتحاد با ایالات متحده دست بزند.»
در همین حال چین به منظور جدا کردن راه هند از ایالات متحده در تلاش است تا این کشور را به گسترش استفاده صلح آمیز از فن‌آوری هسته‌ای تشویق کند. این مساله در قالب همکاری‌های هسته‌ای صلح آمیز دو کشور در راس مسائلی بود که در ماه نوامبر سال گذشته طی سفر هو جین تائو، رئیس جمهور چین، به دهلی‌نو مورد بحث بررسی دو طرف قرار گرفت.
اما به گفته شن چیزی که تا امروز مانع تحقیق چنین پیشنهادی شده همکاری‌های نزدیک هسته‌ای چین با رقیب هند، یعنی پاکستان است. پاکستان هم اکنون موفق شده کار ساخت یکی از رآکتورهای خود را با کمک چینی‌ها به پایان برساند و همین موضوع از بار انتقاداتی را که متوجه قرارداد همکاری‌های هسته‌ای دهلی‌نو و واشینگتن است، کم می‌کند.
در مقابل ایالات متحده نیز از امضای توافق مشابهی با پاکستان درباره برنامه‌های هسته‌ای صلح آمیز سر باز زده است. پاکستان نیز مانند هند پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را امضا نکرده است. با این حال به گفته شن زمانی که آمریکا خود به نقض قوانین مربوط به منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای اقدام می‌کند دیگر اجازه ندارد که کشورهای دیگر را به خاطر نقض این قوانین محکوم کند.
نظر شما :