ترکیه به دنبال جای پای بزرگتر

وزیر امور خارجه ترکیه که تغییر کرد، تحلیل‌ها در ارتباط با افزایش نقش ترکیه در منطقه نیز افزایش یافت. مدت کوتاهی پس از این تعویض، تحلیل‌ها رنگ واقعیت به خود گرفت و نقش ترکیه در منطقه فعال‌تر شد. گفت‌وگو با سوریه و روند مذاکره با عراق از یک سو و مرحم نهادن بر زخم‌هایی دیرینه از جمله قبرس و به خصوص ارمنستان از سوی دیگر نشان داد یک دیپلماسی فعال چگونه می‌تواند گره‌های ناگشوده را باز کند.

در این میان ترکیه از کشور همسایه خود، ایران، نیز غافل نماند. احمد داووداوغلی، وزیر امور خارجه ترکیه روز شنبه به دعوت همتای ایرانی خود، منوچهر متکی به ایران سفر کرد تا شاید نشان دهد که در رقابت منطقه‌ای با همسایه خود اکنون در پله بالاتری ایستاده است.

ایران و ترکیه از دیرباز به عنوان دو رقیب در کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند. این دوکشور با وجود مواضع مختلف در قبال روند برقراری صلح بین اسرائیل و روسیه و فلسطین و مسائل لبنان در کنار یکدیگر حضور داشته‌اند.

اکنون ترکیه خود را دراندازه‌ای می‌بیند که داووداوغلی در دیدار با سعید جلیلی سرپرست گروه مذاکره کننده اتمی ایران با غرب اعلام کرد که حاضر است برای رسیدن به توافق هرچه سریعتر در مورد برنامه هسته‌ای ایران، هر کاری را که می‌تواند انجام دهد. وی در دیدارش با مقامات ایرانی این پیام را داد که ما به عنوان ترکیه حاضریم برای رفع تنش موجود بین طرفین و نیز رسیدن هرچه سریعتر به توافق هر کاری که از دستمان بیاید انجام دهیم. داووداوغلی و جلیلی بر این نکته تاکید کردند که همکاری موجود میان ایران و ترکیه را توسعه خواهند داد.

امروز توانایی‌های ترکیه در بعد سیاست خارجی تا جایی ارتقا پیدا کرده است که شاهد هستیم که دیگر ترکیه مسوولیت‌های بین‌المللی گذشته خود را کافی نمی‌داند و می‌خواهد در میان قدرت‌های غربی نقش پررنگ‌تری داشته باشد.

احمد داوود اوغلی در ارتباط با روند مذاکرات بین ایران و گروه 1+5 اعلام کرد که ترکیه برای جلوگیری از اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران و نیز برداشتن تحریم‌های قبلی در مورد این کشور در حد توانایی خود فعالیت کند.

اين سفر داووداوغلی به تهران بعد از شرکت و ارائه پیشنهادهایی از طرف وی در رابطه با حل اختلافات میان سوریه و عراق در نشست سازمان کشورهای عربی در قاهره اتفاق افتاد.

بعد از امتناع سوریه از خواست عراق مبنی بر تحویل اشخاصی که متهم به دست داشتن در بمب گذاری 19 اوت در بغداد بودند، روابط میان دو کشور به سردی گرايیده و دو طرف سفرای خود را فرا خوانده‌اند. آنکارا برای حل اختلافات میان عراق و سوریه تلاش مى‌کند و این امر از طرف کشورهای عربی نیز مورد حمایت قرار می‌گیرد.

تحلیلگران بر این باورند که تقویت تاثیرگذاری دیپلماتیک ترکیه در حل مناقشات خاورمیانه و تلاش این کشور برای ایفای نقش میانجیگری در مورد اختلافات غرب و ایران در زمینه برنامه اتمی ایران از هدف‌های اساسی سفر احمد داود اوغلی وزیر امورخارجه ترکیه به ایران است.

به طوری که پس از سفر داووداوغلی به ایران اعلام شد که ترکیه خواهان نقش میانجی بین ایران و 1+5 است و میزبانی این مذاکرات را برعهده خواهد داشت، هرچند روز دوشنبه آنکارا اعلام کرد که می‌خواهد برای فائق آمدن بر اختلافات میان قدرت‌های جهانی و ایران درباره برنامه هسته‌ای کمک کند اما نمی‌خواهد میزبان نشستی با این هدف باشد.

این درحالی است که روزنامه حریت روز گذشته به نقل از خاویر سولانا نوشت: به احتمال زیاد مکان مذاکرات ما با ایران که در تاریخ 1 اکتبر برگزار می‌شود در ترکیه خواهد بود. 

هرچه امنیت و ثبات در منطقه بیشتر باشد ترکیه راحت‌تر می‌تواند به اهداف خود دست پیدا کند. در حال حاضر جنگ عراق، روابط سوریه و عراق و مسئله ارمنستان درحد بالایی ترکیه را مشغول خود کرده است. بنابراین پایان دادن به مسئله هسته‌ای ایران به گونه‌ای که ثبات در منطقه را تقویت کند از اهداف اصلی ترکیه به شمار می‌رود.

از سوی دیگر ترکیه از برنامه هسته‌ای ایران حمایت می‌کند که یکی از دلایل اصلی آن تقلای این کشور برای دستیابی خود به انرژی هسته‌ای است. ترکیه می‌داند که مقاومت‌های ایران در ارتباط با دستیابی به انرژی هسته‌ای راه این کشور را برای رسیدن به انرژی هسته‌ای هموار می‌کند.

اما با توجه به تمام دلایلی که ترکیه برای حمایت از ایران دارد و همچنین نیازهای خود برای یک منطقه آرام و با ثبات، ترکیه در مقامی نیست که بخواهند از یک سیاست ساختارشکنانه استفاده کند. مسلما اگر قرار باشد ترکیه میان ایران و غرب یکی را انتخاب کند بدون هیچ دودلی غرب را انتخاب خواهد کرد. تمام تلاش‌های ترکیه نیز برای حل مسئله ایران در واقع گرفتن امتیازی در مقابل غرب و بازی با کارت ایران برای نزدیکی به اروپا و احتمالا پیوستن به این اتحادیه است.

از سوی دیگرحل مناقشه خاورمیانه و مشکلات عراق برای ترکیه از اهمیت زیادی برخوردار است و براى اينکه نقش خود را در خاورميانه پررنگ‌تر از قبل کند باز هم در اين مسير حرکت خواهد کرد. وزير امور خارجه ترکيه يکى از مهره‌هاى اصلى در پياده کردن اهداف و منافع ترکيه در خاورميانه است. برخى رسانه‌هاى ترکيه از وجود احمد داوود اوغلی در کابينه اردوغان مهره‌اى است که مى‌تواند ترکيه را به اهداف خود برساند وحتى به روياى ترکيه‌اى‌ها در رابطه با عضويت در اتحاديه اروپا جامه عمل بپوشاند.