بندی که مذاکره به پای ایران می بندد

بعد از ارسال بسته پیشنهادی ایران برای آغاز مذاکرات با کشورهای غربی، واکنش های متناقضی مشاهده شد که نشان می داد امکان اجماع علیه ایران وجود ندارد. اکنون و با وجودی که گفته می شد بسته ایران به یک نامه موعظه گونه برای خرید وقت شباهت دارد، امریکا تمایلش را به نشستن پای میز مذاکره با ایران بر اساس همان نامه اعلام کرده است.

بازگرداندن توپی که به زمین غرب افتاده بود به زمین ایران خیلی طول نکشید. ظرف کمتر از 48 ساعت دولت امریکا با وجود اعتراضی که به محتوای نامشخص بسته پیشنهادی ایران داشت، پذیرفت که بر سر آن گفتگوها را آغاز کند.

شرایط زمانی به گونه ای است که شاید اگر ایران یک برگه سفید و بدون متن را هم می فرستاد، تفاوتی در واکنش امریکا ایجاد نمی کرد و آنها کاغذ سفید را هم برای انداختن توپ به زمین حریف مناسب تشخیص می دادند و فرصت را برای پر کردن صفحه سفید به بعد از مذاکره موکول می کردند.

گویی ضرب المثل "یک مو از تن خرس کندن غنیمت است" در رفتار امریکا با ایران مصداق پیدا کرده است. غرب به خوبی می داند که ایران در موقعیت زمانی و مکانی استراتژیکی قرار دارد و از سوی دیگر رو به سوی رادیکالیسم گذاشته و ممکن است آتیه پرفشارتری را در منطقه برای غرب به ارمغان بیاورد.

برنامه های باراک اوباما برای صلح خاورمیانه، اتخاذ راهبردهای جدید در افغانستان، خروج تدریجی نیروهای خارجی از عراق، موش دوانی های روسیه برای تضعیف جبهه غرب در خاورمیانه، نفوذ اقتصادی روسیه و چین در ایران و ترس از هسته ای شدن این کشور، اجازه اتلاف غرب را به غرب نمی دهد؛ حتی اگر از جانب ایران پیغامی را دریافت کند که هیچ نشانی از توافق یا زمینه سازی برای گفتگو در آن مشهود نباشد.

امریکا ترجیح می دهد تکلیف خود و جامعه بین الملل را با ایران زودتر روشن کند تا بتواند تصمیمات علیه این کشور و برنامه ریزی های جهانی بر مبنای حرکت ایران را اتخاذ کند و بیش از این اجازه وقت کشی را به ایرانی ها ندهد. به همین دلیل است که ریسک مذاکره بر سر هیچ و بدون هیچ پیش شرط را می پذیرد و بسته عجیب و غریب ایران را برای یکسره کردن کار کافی می شمارد.

دولت اوباما همزمان با بکارگیری این سیاست در قبال ایران، تصمیمی نسبتا مشابه را در مورد کره شمالی اتخاذ کرده تا این کشور را به ميز مذاکرات شش جانبه خلع سلاح هسته‌ اى بیاورد. امریکا ادبیات خود را در قبال ایران تکرار کرده و گفته است که آماده‌ مذاکره مستقيم با پيونگ يانگ است.

تردیدی نیست که نه امریکا و نه متحدان اش مجذوب شعارهای پیامبرانه ایران برای تحقق صلح و عدالت جهانی نشده اند؛ چه آنکه اصلا اعلام کرده اند برنامه و پیشنهادی را در بسته پیشنهادی ملاحظه نکرده اند. درواقع توجه آنها بیش از محتوای نامه به خود نامه و ارسال آن از سوی ایران بوده است.

حرکت دیرهنگام ایران بازی را از حالت سکون خارج کرد. به نظر می رسد که طرف مقابل منتظر تحرکی هرچند ناچیز نشسته بود و خود را برای هر حرکت احتمالی ایران آماده کرده بود. اگرچه واکنش اولیه به بسته ایران حکایت از تشتت آرا در میان گروه 1+5 می کرد و لبخند را بر لبان ایران نشاند اما تدبیری که امریکا اندیشید - و انتقادهایی را به جان خرید - اجازه موضع گیری های متناقض را از سوی اروپایی ها سلب کرد و آنها را به صبر فراخواند.

اکنون بازی در زمین ایران جریان دارد و باید دید واکنش این کشور به پذیرش آغاز گفتگوها چیست. با در نظر گرفتن این نکته که ایران اعلام کرده است خواستار خلع سلاح هسته ای جهانی است ولی هرگز دست از غنی سازی اورانیوم نمی کشد و این موضوع را مختومه می داند، می توان پیش بینی کرد که پیش شرط هایی ذهنی از سوی دو طرف بر فضای گفتگو حاکم باشد و نه نامه ایران و نه بله امریکا هیچ کدام حکم عقب نشینی را ندارد.

از همین امروز دو طرف، خود را برای تحمیل رای به دیگری مهیا می کند. مهم برای امریکا این بود که یخ ها را بشکند و مجال تندروی و یکه تازی را از ایران در فضای بدون مذاکره بگیرد و به هر ترتیب بند تعهد و مسئولیت را به پای ایران بیندازد.

تنها در شرایط مذاکره است که اتمام حجت میسر می شود و غرب می تواند تکلیف خود را با ایران یا کره شمالی یکسره کند. تداوم فضایی که قبل از ابراز تمایل امریکا به مذاکره وجود داشت، امکان تصمیم گیری قاطع و همه جانبه را در مورد ایران نمی داد و تنها در شرایط جدید است که چین و روسیه متقاعد به همراهی بقیه کشورها می شوند.

با این وضع چنانچه ایران تن به مذاکره ندهد، پیش شرطی به میان بیاورد یا بعد از انجام گفتگوها متقاعد به پایبندی به تعهدات فیمابین نشود، احتمال اجماع شش کشور برای مقابله با ایران بیش از قبل خواهد بود و روسیه و چین دیگر قادر به نواختن سازهای ناکوک نخواهند بود.

نگاهی به راهبرد اوباما در برخورد با ایران و کره شمالی نشان می دهد که امریکا می کوشد گام هایش را آهسته اما مطمئن بردارد. "آهسته" از این جهت که تا امروز برای ارسال برگه سفید ایران منتظر ماند و "مطمئن" از این جهت که قصد دارد راه هر گونه توجیه را بر طرف مقابل سد کند و در میان شرکا نیز حجیت داشته باشد.