پنج به علاوه یک یا چهار به علاوه دو؟

چین و روسیه دو کشور از میان شش کشور عضو گروه 1+5 هستند که همواره در آستانه برگزاری نشست‌های این گروه برای بررسی برنامه هسته‌ای ایران، به دلیل مواضع و منافع خاصی که در ارتباط با ایران دارند موجب نگرانی کشورهای غربی می شوند.

 چین در حال کمک به ایران برای ساخت پالایشگاه‌های جدید است و تهران امیدوار است که با ساخت این پالایشگاه های جدید میزان تولید بنزین در ایران تا سال 2012 به دو برابر میزان کنونی برسد. به نظر می‌رسد چین منافعی در اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران ندارد و روسیه نیز در این مورد مردد است.

گفتاری از حسن بهشتی پور، تحلیل‌گر مسائل بین المللی و کارشناس امور روسیه و قفقاز:

به طورکلی چین و روسیه امکان مانور سیاسی خود را درمساله هسته‌ای ایران در عمل برای تهران تعریف کرده‌اند. این دو کشور طی سال‌های گذشته نشان داده‌اند که فقط در حد این که بتوانند تحریم‌ها علیه ایران را محدود، ناکارآمد یا کم اثر کنند فعال هستند.

به عبارت دیگر چین و روسیه نمی‌توانند یا نمی‌خواهند با استفاده از حق وتوی خود به طور کل مانع از تحریم‌ها علیه ایران شوند. آنها به دنبال این هستند که تا جایی که ممکن است تحریم‌ها علیه تهران را محدود و تا جایی که می‌توانند این تحریم را کم اثر و در نهایت ناکارآمد کنند.

این کارهم نه برای ایران بلکه به واسطه منافعی که چین و روسیه در مبادلات با ایران دارند انجام می‌شود، هم چین مبادلات گسترده‌ای با ایران دارد و هم روسیه، به همین دلیل این دو کشور تلاش می‌کنند منافعشان به خاطر ایران  رو در روی امریکا، انگلیس، آلمان و فرانسه قرار نگیرد. به همین دلیل است که آنها بجای وتوی قطعنامه های تحریمی علیه ایران، حتی الامکان مانع ازتصویب تحریم‌ها یا محدود شدن دامنه تحریم‌ها می شوند.

نکته مهم این است که چین و روسیه در تصمیمات پیرامون ایران صرفا به منافع خود توجه دارند در عین حال در ملاحظات خود روابط دو جانبه با دیگر کشورهای 1+5 را نیز در نظر دارند؛ به عنوان مثال روابط دو جانبه چین و امریکا در زمینه بازرگانی و تجارت تقریبا به سیصد میلیارد دلاردر سال می رسد که این رقم بیش از 15برابر مناسبات تجاری این کشور با ایران است. امریکا تنها 150 میلیارد دلار کسری بازرگانی خارجی به نفع چین دارد.

اصولا مناسبات بازرگانی و اقتصادی چین با امریکا و چین و ایران قابل مقایسه نیست اما این بدان معنا نیست که چین به راحتی از مناسبات خود با ایران چشم پوشی ‌کند، علاوه بر این پکن و مسکو به لحاظ سیاسی نیز متوجه این نکته خواهند بود که به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی نمی‌توانند رابطه‌ای با ایران نداشته باشند ، زیرا اگر آنها رابطه با ایران را قطع کنند علاوه برآنکه بازار خوبی را از دست می دهند از جهت سیاسینیز، قدرت چانه زنی خود را در عرصه بین المللی کاهش خواهند داد.

چین و روسیه درصدد هستند در عین رابطه با غرب و امریکا، مناسبات خود با تهران را نیز حفظ کنند و از تضاد موجود میان ایران و امریکا به نفع خود بهره گیری کنند. سیاستی که در عرصه ژورنالیسم به ازی با کارت ایران موسوم شده است.

نگرانی همواره جاری است

کشورهای غربی همواره از موضع چین و روسیه در مورد ایران نگرانند. این کشورها تلاش می‌کنند تا جایی که امکان دارد با ایجاد هماهنگی، نشان دهند که هر شش عضو گروه 1+5 در مورد ایران تصمیم واحدی دارند. اما واقعیت این است که باید به گروه 1+5، گروه 2+4 نام نهاد. چراکه در یک طرف امریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان و درسوی دیگر چین و روسیه قرار دارند، گرچه نباید از نظر دور داشت که اختلافات جزیی میان اعضای هر دو طرف وجود دارد، به عنوان مثال رفتار آلمان در قبال موضوع هسته‌ای ایران مانند رفتاری نیست که انگلیس دارد، به همان نسبت رفتار چین و روسیه نیز در برابر ایران تا حدودی متفاوت عمل می کنند .  نام گذاری گروه مذاکره کننده پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای ایران به گروه 1+5 تنها از منظر عضویت در شورای امنیت سازمان ملل صورت گرفته در حالی که به لحاظ عملکرد نام گروه 2+4 نزدیک‌تر به واقعیت است.