متحدی که ساز مخالف می‌زند

هوگو چاوز، رئیس‌جمهور ونزوئلا در روزهای آینده به عنوان سومین مسافر خارجی بعد از دهمین انتخابات ریاست جمهوری راهی ایران خواهد شد. قرار است او راهی تهران شود تا ضمن دیدار مجدد با احمدی‌نژاد، به نوعی بر تحکیم روابط دو کشور تاکید کند. آخرین سفر چاوز به ایران در روزهای نخست سال‌جاری بود.

روابط ایران و ونزوئلا در سال‌های اخیر رو به گسترش بوده به طوری که حجم سرمایه‌گذاری ایران در ونزوئلا در سال 2007 میلادی بیشتر از 5/2 میلیارد دلار بوده است. البته خبرگزاری‌های ایرانی از انعقاد قراردادهای کلان در حوزه نفت و گاز بین دو کشور در آینده خبر می‌دهند که نمادی از نزدیک‌تر شدن رابطه دوجانبه ایران و ونزوئلا است.

مروری بر عملکرد دستگاه دیپلماسی کشور در چهار سال گذشته نشان می‌دهد که سیاست گسترش روابط با کشورهای آمریکای لاتین و به ویژه ونزوئلا به طور جدی در دستور کار دستگاه دیپلماسی کشور قرار گرفته است و از آن زمان، کشورهایی از قبیل ونزوئلا در فهرست دوستان ایران قرار گرفتند و سفرهای مداوم رؤسای جمهور دو کشور سبب شد تا این رابطه هر روز گسترده‌تر و نزدیک‌تر شود.

سفرهای پیاپی دو رئیس‌جمهور گویای این مطلب است که ایران حساب ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاری در ونزوئلا باز کرده و نسبت به سودآوری آن بسیار خوشبین است. ونزوئلا نیز ایران را متحد استراتژیک خود قلمداد می‌کند و همکاری با این کشور را راهی برای توسعه خود در نظر گرفته است.

تحلیلگران سیاسی معتقدند با گسترش روابط سیاسی ایران و ونزوئلا، مسئله توسعه روابط اقتصادی نیز مطرح خواهد شد و همین حجم روابط اقتصادی تضمینی برای پایداری روابط سیاسی خواهد بود. اما این روابط مکمل اقتصادی می تواند مرهمی بر دردهای تحریمی قدرت های بزرگ علیه تهران باشد؟

بر اساس آمارهای اعلام شده، به موجب قراردادهای تجاری منعقد شده بین دو کشور، حجم تجارت دوجانبه تهران- کاراکاس به بیشتر از 20 میلیارد دلار رسیده است. طبق آمارهای موجود، این درآمد کلان از تجارت دو کشور در فاصله سال‌های 2001 تا 2007 میلادی به دست آمد و انتظار می‌رفت با ادامه این رابطه و امضا شدن قرار دادهای تکمیلی، حجم مبادلات بیشتر شود.

اما با مطرح شدن طرح تحریم انرژی ایران از سوی غرب، به نظر می‌رسد روابط دو کشور بیش از پیش گسترش یابد، چراکه ونزوئلا یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت و از تأثیرگذاران بر تصمیمات اوپک به شمار می‌رود. به همین دلیل احتمالا مسئولان ایرانی حساب ویژه‌ای روی ونزوئلا برای استفاده از محصولات نفتی این کشور باز خواهند کرد تا فشار اقتصادی ناشی از نفروختن بنزین به ایران را تاحدی جبران کنند.

با این حال برخی معتقدند با وجود اینکه گرم‌تر شدن رابطه ایران و ونزوئلا نقطه امیدی برای کاهش فشار تحریم‌ها بر ایران است اما این دوست اقتصادی ایران یعنی کشوری که میزبان میلیاردها دلار از سرمایه‌های ایران است در مقابل جامعه جهانی یا به عبارت بهتر در مقابل امریکا، از ایران حمایت نمی‌کند.

این عده در اظهار نظرهای خود به گزارش‌هایی استناد می‌کنند که طبق آن، ونزوئلا با وجود عقد قراردادهایی با ایران، از تحویل هواپیما به کشورمان خودداری کرده است. مقامات ونزوئلا انصراف در تحویل هواپیما و قطعات هواپیما را به دلیل تحریم ایران از طرف جامعه جهانی ذکر کرده‌اند که سیاستی همسو با امریکا و متحدان غربی این کشور بر علیه ایران است.

ابراز نگرانی مقامات امریکایی از گسترش حوزه نفوذ ایران در آمریکای لاتین و در پی آن اقدامات این کشور برای محدود کردن نفوذ ایران در این منطقه از طریق گسترش روابط با کشورهای مؤثر در آمریکای لاتین نیز می‌تواند بر نوع یا حجم روابط ونزوئلا با ایران تأثیرگذار باشد.

اما آنچه نباید در دوستی با ونزوئلا فراموش شود این است که همچنان امریکا و ونزوئلا دو شریک عمده اقتصادی برای یکدیگر محسوب می‌شوند و به سادگی حاضر نخواهند شد از این همکاری اقتصادی به دلیل سود سرشاری که عایدشان می‌شود چشم‌پوشی کنند.

به هر حال چاوز در روزهای آینده به ایران می‌آید تا ضمن دیدار چند باره با احمدی‌نژاد، بر تحکیم روابط کشورش با ایران صحه بگذارد. حال باید دید مقامات ایرانی با توجه به هشدارهای مقامات غربی مبنی بر اعمال تحریم‌های بیشتر، چگونه از فرصت ونزوئلا و به طور کلی حضور در آمریکای لاتین استفاده خواهند کرد.

این سوال مطرح است که آیا چاوز هم ساز مخالفان ایران را خواهد زد یا این که با سیاست‌هایی تلاش می‌کند در دو صحنه ایران و غرب، دو دسته از منافع حائز اهمیت برای کشورش را حفظ کرده و ارتقا بخشد؟