ایران و غرب؛ تدوین بسته پیشنهادی جدید، تعیین ضرب‌الاجلی دیگر

نزدیک‌ترین تحول در رد و بدل بسته‌های پیشنهادی با هدف بررسی چگونگی ادامه مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه1+5 مربوط به فاصله زمانی خرداد ماه سال 87 تاکنون است. در این فاصله یک ساله ابتدا ایران بسته پیشنهادی خود را با نگرشی متفاوت با آنچه که در بسته‌های معمول پیشنهادی غرب خطاب به ایران ارائه می‌شد، عرضه کرد و پس از آن نیز گروه 1+5 بسته مشوق‌های خود را ارائه داد.

 مسیر این تبادل بسته‌ها این گونه بود:

در فرودین ماه سال گذشته و در آستانه برگزاری دور تازه‌ای از سلسله نشست‌های گروه 1+5 برای بررسی فعالیت‌های هسته‌ای ایران و مسائل مرتبط با آن، طرف‌های درگیر– ایران و گروه 1+5- در تکاپوی تهیه و تدوین بسته‌های مشخصی برای ارسال به طرف مقابل و تعیین وضعیت ادامه مذاکرات بودند.

 منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران روز یک شنبه 25 فروردین ماه در نشست مطبوعاتى مشترک با همتاى فيليپينى‌ خود با اشاره به برگزاری نشست آتی کشورهای 1+5 در شانگهای چین از بسته دیگری سخن گفت. از سوی دیگر کشورهای 1+5 شامل آمريکا، انگليس، روسيه، چين، فرانسه و آلمان قصد خود را برای ارائه بسته پیشنهادی مورد توافق خود به نشست 16 آوریل در شانگهای چین اعلام کردند.

هنوز هیچ یک از دو طرف بسته‌ مشخصی را آماده تحویل نکرده بودند که در اردیبهشت ماه وزیر خارجه ایران به طرف‌های غربی گفت در تدوین بسته خود وارد مرزهای ممنوعه نشوند.

در نهایت زمان تبادل بسته‌ها فرا رسید، در خرداد ماه سال 87 ابتدا ایران بسته پیشنهادی خود را عرضه کرد. منوچهر متکی در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد بسته پيشنهادى ايران را تقدیم وی کرده و اهداف جمهوری اسلامی را تشریح کرد.

در این نامه آمده بود که جمهورى اسلامى ايران آماده است با گروه 1+5 در يک چارچوب مشخص و مورد علاقه مشترک مذاکره نمايد." جمهورى اسلامى ايران معتقد است اتخاذ رهيافت‌هاى دو سويه مبتنى بر تهديد و مذاکره نه تنها هيچ کمکى به حل موضوعات نمى‌کند بلکه بيشتر به پيچيده‌تر شدن اوضاع مى‌انجامد."

چند روز پس از آن در اواخر خرداد ماه بسته مشوق‌های 1+5 نیز ارائه شد.

از طرف امریکا، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه + آلمان، زمان تحویل 14 ژوئن 2008، تهران، توسط خاویر سولانا مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به منوچهر متکی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران.

پس از آن بود که مسیر مذاکرات با تعیین مهلت‌های چند هفته‌ای و چند ماهه در ابهام فرو رفت و دو طرف در انتظار واکنشی، اظهار نظری، اعلام زمانی یا پاسخ صریحی به بسته‌های ارسالی‌شان ماندند، وضعیتی که از سوی غربی‌ها بی پاسخ گذاشتن بسته مشوق‌های‌شان از طرف تهران تعبیر شد و از نظر ایران یادآور یک‌جانبه گرایی غرب در روند مذاکرات بود.

با این حال محمود احمدی نژاد پس از بزرگداشت روز ملی فن آوری هسته‌ای- بیستم فرودین ماه- در یک سخنرانی در کرمان با اشاره به دست آوردهای جدید هسته‌ای ایران گفت که دیگر شرایط تغییر کرده است، وی همان زمان از تهیه بسته‌ای جدید برای گفت‌وگوهای هسته‌ای با غرب خبر داد.

چهارم اردیبهشت ماه بود که متکی در کنفرانس کمک‌های بین‌المللی به سومالی در بروکسل از تدوین بسته پیشنهادی جدید خبر داد که به گفت او می‌تواند مبنای  بسیار خوبی برای همکاری‌های متقابل در سطح بین‌المللی باشد.

از اردیبهشت ماه تاکنون که نزدیک به دو ماه می‌گذرد و امروز شاهدیم که وزیر امور خارجه پس از برگزاری نشست سران گروه هشت در ایتالیا و تعیین ضرب الاجلی برای ایران در انتخاب یکی از دو راه ادامه مذاکرات یا تحریم های بیشتر اعلام کرده است که "ايران بسته اى پيشنهادى در حوزه هاى مختلف سياسى، امنيتى و بين المللى در دست تدوين دارد."

متکی روز شنبه، بیستم تیرماه در حاشيه نشست خبرى خود با وزير امور خارجه کشور عمان با بیان این مطلب که تهران پیرامون بيانيه نهايى نشست گروه هشت پيام جديدى دريافت نکرده است گفته که "ايران در تلاش است با تکيه بر همگرايى، يک بسته پيشنهادى را براى حل اين مشکلات منطقه‌اى و بين‌المللى تدوين کند و در گفتگو و مذاکره با طرف‌هاى مختلف آن را ارائه دهد؛ بسته پيشنهادى در يک رويکرد جديد در حال تدوين است و طرف‌هاى مختلف از جمله گروه 1+5 مى‌تواند از اين طرح استفاده کند."

در تمام مراحلی که پیش پس از تدوین و ارائه بسته‌های پیشنهادی از سوی تهران و غرب طی شد تنها نکته ثابت که به خودی خودی موجب تاخیر در ادامه مسیر مذاکرات هسته ای بود مساله تعلیق غنی سازی اورانیوم از سوی تهران بود، تهران هر بار که صحبت از ادامه مذاکرات مستقیم و ارائه بسته‌ مشوق‌های جدید شده، پیشنهاداتی را که منوط به پذیرش تعلیق غنی سازی باشد رد می‌کند اما در عین حال خود را برای ادامه مذاکرات و تداوم گفت وگوهای مستقیم پیرامون موضوع هسته‌ای و دیگر موضوعات مورد اختلاف آماده و علاقمند نشان می دهد.

جزییات دو بسته با دو رویکرد متفاوت

بر اساس آخرین اعلام اظهار نظر وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با بسته جدیدی که در حال تدوین است، این بسته شامل مباحث کلى در زمينه‌هاى مختلف سياسى، امنيتى و بين المللى است که مبناى گفت و گوى تهران پیرامون مسايلى است که منطقه و جهان با آنها روبه رو است.

اما جزییات آخرین بسته‌های پیشنهادی که پیش از این میان تهران و غرب رد و بدل شد چه بود؟

در بسته پیشنهادی ایران که به دبیر کل سازمان ملل متحد اوایل خرداد سال قبل ارائه شد چهار بخش با عنوان موضوعات سیاسی و امنیتی، موضوعات اقتصادی، موضوع هسته ای و در نهایت اعلام آمادگی جدی ایران برای ادامه گفت و گوها مشخص شده است.

اما در بسته پیشنهادی ارسال شده از سوی 1+5 روال معمول بسته‌های پیشن غرب دیده می‌شود، در این بسته طرف‌های غربی تاکید کردند که اگر ایران به شکل تصدیق‌پذیر کلیه فعالیت‌های مربوط به غنی سازی و بازفرآوری خود را ذیل پاراگراف های OP15 و 0p 19 (A قطعنامه 1803 شورای امنیت سازمان ملل به حالت تعلیق درآورد در مقابل چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا، ایالت متحده امریکا و نماینده عالی اتحادیه اروپا نیز اعلام آمادگی می کنند تا در بخش‌های هسته ای، سیاسی، اقتصادی، انرژی، کشاورزی، محیط زیست و زیرساخت‌ها، همکاری‌های بشر دوستانه و هواپیمایی غیر نظامی مشوق هایی را برای ایران تضمین کنند.

نکته جالب در ا بسته پیشنهادی 1+5 مکانیزیم اجرایی مشوق‌هاست. در خاتمه بسته 1+5 تشکیل گروه‌های ناظر مشترک در جهت اجرای یک موافقتنامه آتی مکانیزم اجرای مشوق میان تهران و اعضای 1+5 در نظر گرفته شده بود.

اما نتیجه هیچ یک از دو بسته تبادل شده میان ایران و غرب، نشستن دو طرف بر پشت میزهای گفت و گوی مستقیم برای حل و فصل نهایی پرونده هسته‌ای ایران و حصول اعتماد میان آنها در ارتباط با اهداف برنامه هسته‌ای ایران از یک سو و برنامه‌ها و سیاست‌های غرب در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران از سوی دیگر نشد و باید منتظر ماهیت و دست آورد بسته جدید ایران و تاثیر آن بر تصمیم‌گیری غربی در خصوص برنامه هسته‌ای تهران ماند.