راه ارتباط ایران و اروپا دور می شود یا نزدیک؟

هفته گذشته حسن فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بحث مسکوت مانده مذاکرات هسته‌ای اروپاییان و ایران را دوباره مطرح کرد و ضمن اعلام پیش شرط عذرخواهی کشورهای اروپایی از ایران برای ادامه مذاکرات به دلیل آنچه که به گفته او دخالت در امور داخلی ایران و حمایت از آشوبگران بوده است خطاب به اروپا گفت که این کشورها حق ندارند پیش از نشان دادن پشیمانی خود به صورت عملی مذاکره‌ای با ایران داشته باشند.

اما در آخرین روز هفته گذشته ( جمعه دوازدهم تیرماه) و در پی تلاش اتحادیه اروپا برای واکنش به اقدام اخیر تهران در بازداشت تنی چند از کارکنان محلی سفارت بریتانیا در ایران، خبرها از احضار سفیران ایران در کلیه کشورهای عضو این اتحادیه حکایت داشت.

يک مقام نزديک به رياست دوره‌ای اتحاديه اروپا در این ارتباط به خبرگزاری فرانسه گفت: "ما سفيران ايران را در سراسر کشورهای عضو اتحاديه اروپا احضار می‌کنيم و وضعیت کارمندان محلی سفارت بريتانيا در تهران در هفته آينده زير نظر خواهيم داشت."

این اقدام در حالی صورت گرفت که مقامات 27 کشور عضو اتحادیه اروپا در همان روز برای بررسی اقدام تهران و تصمیم‌گیری پیرامون چگونگی نشان دادن واکنش به این اقدام در استکهلم و بروکسل گردهم آمده و فراخوانی سفرای کشورهای اتحادیه اروپا از ایران یا عدم صدور ویزا برای برخی از مقامات ایرانی را به عنوان راهکارهای پیشنهادی در دستور کار جلسات خود گذاشتند؛ اما در نهایت تصمیمی دیگر اتخاذ شد که به نظر می‌رسد بنا به گفته برخی دیپلمات‌های غربی می‌تواند مقدمه‌ای برای واکنش‌های بعدی این اتحادیه در برابر سیاست‌هایی باشد که تهران بر خلاف منافع و مصالح کشورهای اروپایی ممکن است اعمال کند.

يک ديپلمات اروپايی در گفت و گو با خبرگزاری فرانسه گفته بود: "پيشنهادهای متعددی در مورد ایران مطرح است که يکی از آنها فراخواندن دسته جمعی سفیران از تهران است،" او این سخنان را قبل از اجماع کشورهای اروپایی برای احضار سفیران ایران در کشورهای خود بیان کرده بود و تاکید داشت که مطمئن نيست فرا خواندن سفیران نخستين گام اروپا در قبال ایران باشد با این وجود او تصریح کرد که اطمينان از آزادی همه کارمندان سفارت بريتانيا در تهران هدف اين اقدامات مشترک خواهد بود.

در واقع بنا به گفته برخی دیپلمات‌های اروپایی و تصمیماتی که در دستور کار اروپا در مورد نوع و چگونگی برخورد با ایران دیده می‌شود می‌توان این نتیجه را گرفت که احضار سفیران ایران از کشورهای اروپایی گام اول است و ادامه واکنش‌ها بستگی به اقدامات، اظهارات و سیاست‌های بعدی تهران در مورد کشورهای اروپایی و به طور کلی غرب دارد.

در این میان هر چند گام نخست اروپا به لحاظ دیپلماتیک از تاثیرگذاری کمتری نسبت به فراخواندن کلیه سفیران کشورهای اروپایی از تهران دارد اما باید توجه داشت که در هر حال هدف از احضار سفیران ایران در کشورهای اروپایی به معنای اعلام موضع اروپا به نمایندگان ایران و نشان دادن مخالفت کلیه کشورهای اروپایی با مسائلی است که پس از انتخابات ایران در این کشور روی داده و بارها بر وجود نشانه‌های دخالت برخی کشورهای اروپایی در این وقایع از سوی مقامات ایران انگشست گذاشته شد.

مشهود است که اروپا و به طور کلی غرب در برابر وقایع ایران به دنبال نفی هرگونه جای پای دخالت خود، حفظ و استمرار منافعی که در روابط با تهران وجود دارد و پرهیز از اقدامات تند و غیر دیپلماتیک اند. آنچه مکررا از سوی مقامات اروپایی در مورد ایران بیان می‌شود حاکی از تاکید آنها بر رعایت قوانین ونزاکت بین المللی و بهره گیری از راهکارهای دیپلماتیک است، همان راهکارهایی که اکنون بیش از هر کشور دیگری امریکا بر اعمال آنها در قبال ایران پافشاری دارد و وقایع اخیر در این کشور چندان بر این موضع تاثیرگذار نبوده است.

اما این که تهران در برابر تاکید غرب بر ضرورت رعایت قوانین و تعهدات بین المللی همچنین مذاکره برای چاره اندیشی پیرامون موضوعات مورد اختلاف تا چه اندازه صریح و سریع پاسخ دهد نکته‌ای مهم است؛ تهران پیش از وقایع اخیر درخواست امریکا برای مذاکره و گرفتن دست دوستی را از یک سو و پیشنهادات خود برای ادامه مذاکرات هسته‌ای با گروه 1+5 را از سوی دیگر بی پاسخ و مسکوت گذاشته و شرایط امروز کشور در مقایسه با قبل از انتخابات دهم نیز تاحدودی تغییر کرده است.

به نظر می‌رسد در شرایط امروز ایران، اقدامات سریع و نامعقول، اظهارات تند، وارد ساختن اتهامات به طرف‌های دیگر و تاکید بر نقاط تیره کننده روابط میان ایران و اروپا نه تنها منافعی برای طرفین ندارد بلکه دستاوردهای قبلی را در ارتباط با موضوع هسته‌ای، تعاملات تجاری و اقتصادی و امنیت منطقه و جهان زیر سوال برده یا خدشه دار می‌کند.