رقص خطرناک آذربايجان با روسيه
عادى شدن روابط ترکيه و ارمنستان نه تنها موجب ثبات منطقه پرتنش قفقاز جنوبى مى‌شود، بلکه باعث بهبودى روابط آنکارا و ايروان نيز خواهد شد. در اين شرايط آذربايجان خود را در موضعى قرار داده است که تنها به عنوان نوعى کارشکنى مورد حمايت از سوى روسيه قلمداد مى‌شود.
منابع ديپلماتيک ترکيه براين باورند که روسيه بازيگر پشت صحنه کارشکنى دقيقه 90 ايجاد شده از سوى آذر بايجان بر سر روابط ارمنستان و ترکيه است.
روسيه مدت مديدى از تنش ميان آذربايجان-ارمنستان و ترکيه-ارمنستان بهره بردارى مى‌کرد.
اين تنش‌ها مى‌تواند تاثيرات منفى بر روابط ميان متحدان ناتو و ترکيه و ايالات متحده بگذارد، ارامنه در زمان ترکيه عثمانى کرده است.
در ديدار 6 آوريل سال جارى باراک اوباما، رئيس‌جمهور آمريکا از ترکيه، وى رخداد‌هاى سال 1915را که در کمپين انتخاباتى خود بر روى آن تاکيد کرده بود دوباره بيان کرد، اما همچنين بر اين نکته نيز تاکيد کرد که ايالات متحده از بهبود روابط ترکيه و ارمنستان استقبال خواهد کرد و مانع آن نخواهد شد.
اين پيام اوباما به عدم کاربرد واژه "نسل‌کشى" در سخنرانى 24 آوريل او تعبيير شد. 24 آوريل روز آغاز کشتار جمعى ارامنه در سال 1915 است. بسيارى بر اين باورد بودند که اگر اوباما قصد داشت از واژه "نسل کشى" استفاده کند،به آنکارا سفر نمى‌کرد.
ترکيه به شدت ادعاى مبتى بر "نسل کشى" را رد مى‌کند و مدت‌هاست به آمريکا هشدار مى‌دهد در صورت استفاده از واژه "نسل کشى" از سوى کنگره، قطعنامه‌اى در اين باب صادر خواهد کرد. همچنين ترکيه اعلام کرده است که اگر رئيس‌جمهور آمريکا از اين واژه در سخنرانى‌هاى خود استفاده کند، اين امر بدون شک روابط اين دو متحد را خدشه‌دار خواهد کرد. متحدانى که در مناطق خاورميانه، قفقاز، بالکان و مديترانه شرقى به شدت به يکديگر نيازمندند.
اما ترکيه که دهه‌هاست هيچ کارى به جز رد ادعاى‌هاى "نسل کشى" نکرده است. در سال 2005 پيشنهادى مبنى بر تشکيل کميته‌اى از مورخين براى بررسى وقايع سال 1915 ارائه داد. اين پيشنهاد همراه با پيشنهاد آغاز روابط با همسايه شمال شرقى‌اش يعنى ارمنستان همراه بود.
اين پيشنهادات دربرگيرنده راه حل مناقشه قره‌باغ و بازگشاى مرز ميان ترکيه و ارمنستان بود که از سال 1993 پس از مناقشه آذربايجان و ارمنستان برسر قره باغ به دست ترکيه بسته شد. همراه اين پيشنهاد مسئله بررسى مسئله کشتار ارامنه توسط مورخين دو کشور مطرح شده بود.
به هر حال با خوددارى دقيقه آخر رئيس‌جمهور آذربايجان الهام على‌اف، براى شرکت در اجلاس تمدن‌هاى سازمان‌ملل متحد که در استانبول برگزار شد، مشخص شد که باکو به نزديکى روابط آنکارا-ايروان پيش از حل مناقشه قره‌باغ معترض است و روابط ارمنستان-ترکيه بار ديگر با مناقشه باکو-ايروان خدشه دار شد.
يکى از سفراى قبلى ترکيه در آمريکا که سفير ترکيه در باکو نيز بود بر اين باور است که گرچه بسته پيشنهادى ارمنستان-ترکيه براى کل منطقه متضمن منافع خوبى است اما ترکيه جنبه ديپلماسى عمومى برقرارى روابط را ناديده گرفته است.
لوگولو طى ميزگردى در شبکه سي.ان.ان ترک گفت: سياست‌مداران ترک بايد احزاب پارلمان را در مورد گام‌هاى برداشته شده در جهت بهبود روابط با ارمنستان مطلع مى‌کردند و در عين حال مردم ترکيه نيز بايد تا حدودى در جريان اين امر قرار مى‌گرفتند.
به هر حال امروز اين سوال مطرح مى‌شود که آيا دولت على‌اف در باکو واقعا به ديپلماسى عمومى و در پى آن به واکنش مشاهده شده از سوى مردم اهميت مى‌دهد؟
در عوض، على اف با استفاده آشکارا از رسانه‌هاى تحت کنترل دولت که به انتشار اخبار از سرگيرى روابط و حل نشدن مساله قره‌باغ مى‌پرداختند به کارشکنى در روابط ترکيه-ارمنستان پرداخت.
مورات مرکان، از اعضاى حزب عدالت و توسعه، رئيس کميته روابط خارجى پارلمان در همان برنامه گفت که ترکيه، باکو را از همه گفت‌و‌گو‌هاى دوجانبه ميان ترکيه و ارمنستان چه به صورت رسمى و چه به صورت غير رسمى طى چند سال اخير آگاه کرده است.
صحبت‌هاى آقاى مرکان سبب برانگيختن علامت سوال‌هايى در مقابل تصميم على اف براى عدم شرکت در اجلاس استانبول مى‌شود. وى هيچ دليل خاصى براى خوددارى از شرکت در اين گردهمايى ذکر نکرد.
عکس‌العمل آذربايجان، که به تازگى اقدام به فروش گاز به بازارهاى اروپا از طريق ترکيه کرده است و روسيه را در اين اقدام حذف کرده است، سبب شد تا رجب طيب اردوغان آذربايجان را به عنوان مقصرى براى عدم عادى سازى روابط ترکيه و ارمنستان معرفى کند.
اين تحولات نشان مى‌دهد که در پشت موضع‌گيرى منفى على اف که با دامن زدن به آن از طريق رسانه‌هاى خودى و افکار عمومى عليه بهبود روابط ارمنستان و ترکيه اقدام مى‌کند، روسيه حضور دارد که منافع متعددى در عدم برقرارى ثبات در قفقاز دارد.
انجام بسته پيشنهادى مذاکره‌اى بين ترکيه و ارمنستان هم اکنون توسط روسيه و آذربايجان به تاخير افتاده است.
ايالات متحده آمريکا به شدت معتقد است که عدم اجراى بسته پيشنهادى ترکيه-ارمنستان به زودى سبب برانگيختن سخنگوى مجلس نمايندگان آمريکا (خانم نانسى پلوسى)و حاميان آن‌ها براى تصويب قطعنامه‌اى براى تشريح وقايع 1915 به عنوان "نسل کشى" ارامنه خواهد شد.
امروز ترکيه به جاى عادى‌سازى روابط ترکيه-ارمنستان در مورد قره‌باغ بايد بسته پيشنهادى خود را هرچه سريعتر اجرا کند. چنين روشى به عنوان گامى بزرگ در جهت حل و فصل مناقشه قره باغ تلقى خواهد شد.
منبع: Todayzaman
نظر شما :